Strzemieński (Schoengut-Strzemieński – w dokumentach do r. 1939) Jan Kazimierz (1898–1977), chemik rolny, gleboznawca, docent Uniwersytetu Jagiellońskiego, pracownik naukowy Soil Bureau Department of Scientific and Industrial Research w Wellington (Nowa Zelandia).
Ur. 29 III w Krakowie, był synem Stefana Schoenguta (1863–1932), lekarza, który w r. 1919 zmienił nazwisko na Schoengut-Strzemieński, i Natalii Piepes-Poratyńskiej (1871–1955), córki Jakuba Piepesa (zob.), siostry Jana Poratyńskiego (zob.). S. miał brata Jerzego (1893–1958), adwokata, majora AK.
Początkowo S. uczył się prywatnie, a od r. 1908 w III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie, gdzie w r. 1916 zdał maturę. Od t.r. studiował na Wydz. Filozoficznym UJ, początkowo na kierunku przyrodniczym, później w Studium Rolniczym. Dn. 14 II 1917 został powołany do armii austro-węgierskiej i służył w 46. p. artylerii ciężkiej w Ołomuńcu, gdzie ukończył Szkołę Oficerów Rezerwy. Zwolniony 20 X 1918 zgłosił się jako ochotnik do WP; w listopadzie i grudniu t.r. brał udział w walkach Baonu Akademickiego oraz pociągu pancernego «Śmiały» w okolicach Sądowej Wiszni i Niżankowic koło Przemyśla. Następnie służył w pułku artylerii ciężkiej w Krakowie, Lublinie i Zamościu. Podczas wojny polsko-sowieckiej 1920 r. walczył pod Warszawą i na Wileńszczyźnie. W czasie urlopów podejmował na krótko naukę i zdawał na UJ niektóre egzaminy. Po zwolnieniu z wojska w styczniu 1921 w stopniu podporucznika wrócił 27 II t.r. na studia, które ukończył w r. 1923, otrzymując 14 I 1926 dyplom inżyniera rolnictwa. Równocześnie w l. 1921–3 pracował jako wolontariusz w Zakł. Chemii Rolniczej UJ, kierowanym przez Władysława Vorbrodta; prowadził badania nad określeniem potrzeb nawozowych gleby oraz nad przyswajalnością fosforytów naddniestrzańskich.
Dn. 1 V 1924 został S. starszym asystentem w Zakł. Uprawy Roli i Roślin UJ, kierowanym przez Jana Włodka. Uczestniczył w zainicjowanych przez Włodka studiach nad gospodarką górską, a w szczególności w badaniach gleboznawczo-fitosocjologicznych Tatr; podjął próbę powiązania kwasowości gleb z występowaniem określonych zespołów roślinnych w rejonie Doliny Chochołowskiej, Czerwonych Wierchów i Tatr Bielskich. Opublikował m.in. wspólnie z Włodkiem Untersuchung über die Beziehungen zwischen den Pflanzenassoziationen und der Wasserstoff-Ionen-Konzentration in den Böden des Chochołowska Tales (Tatra, Polen) („Bulletin International de l’Académie Polonaise des Sciences et des Lettres. Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles. Série B. Sciences Naturelles” 1924 nr 9–10, skrót w jęz. polskim „Roczniki Nauk Roln. i Leśnych” T. 15: 1926). Samodzielnie opracował Klucz do oznaczania nasion niektórych traw (Kr. 1925, wyd. 2, Kr. 1929). W r. 1926 został członkiem Komisji Fizjograficznej PAU. Doktoryzował się na UJ 10 VI 1927 na podstawie pracy Badania nad wartością nawozową fosforytów z Niezwisk („Kosmos” T. 51: 1926), napisanej pod kierunkiem Vorbrodta; promotorem był Władysław Szafer. Dn. 1 VII 1927 został adiunktem, ale ze względu na brak etatu w Zakł. Uprawy Roli i Roślin przydzielono go formalnie do Zakł. Rolniczo-Doświadczalnego UJ. Prowadził doświadczenia o charakterze biochemicznym dotyczące nawożenia mineralnego ziemniaka, a ich wyniki opublikował m.in. w pracy Wpływ braku pokarmów mineralnych, szczególnie potasu na intensywność zaczerwieniania się soków ziemniaka („Roczniki Nauk Roln. i Leśnych” T. 23: 1930 z. 3, wspólnie z Włodkiem). W r. 1930 utworzono przy Wydz. Rolniczym UJ Biuro Współpracy z Instruktorami Rolnymi i S. objął w nim funkcję sekretarza; organizował i prowadził kursy dla instruktorów Małopolskiego Tow. Rolniczego. W październiku 1931 habilitował się na Wydz. Rolniczym na podstawie rozprawy O wpływie niedostatku azotu i potasu w glebie na pobieranie tych składników z macierzystego ziemniaka („Roczniki Nauk Roln. i Leśnych” T. 26: 1931) i 11 IV 1932 otrzymał veniam legendi z zakresu uprawy roli i roślin. W marcu 1933 wrócił do Zakł. Uprawy Roli i Roślin na stały etat adiunkta. Wykładał mechaniczną uprawę roli i prowadził ćwiczenia z nasienioznawstwa dla studentów Wydz. Rolniczego. Kontynuował badania nad nawozami fosforowymi i propagował ich stosowanie w broszurze Superfosfat, jego wyrób, własności i zastosowanie (P. 1937) i artykułach w „Gazecie Rolniczej”, m.in. Jeszcze o fosforytach (1937 nr 10) i Uwagi o nawożeniu jęczmienia jarego (1938 nr 8). Interesował się sportem strzeleckim i był od r. 1933 członkiem zarządu Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego.
Prawdopodobnie w r. 1937 nie przyjął S. propozycji objęcia katedry na Wydz. Rolniczo-Lasowym Politechn. Lwow. i w listopadzie 1938 wyjechał na dodatkowe studia w Imperial College of Tropical Agriculture na Trynidadzie, mające go przygotować do pracy w organizowanym przez Włodka Studium Rolnictwa Tropikalnego UJ. Tam zastał go wybuch drugiej wojny światowej. Do r. 1944 przebywał w USA, gdzie pracował jako wykładowca kolejno w College of Life Science and Agriculture – University of New Hampshire (Durham), College of Agricultural and Life Science – University of Wisconsin (Madison) i Vassar College (Poughkeepsie – New York), a następnie jako pracownik stacji rolniczo-cukrowniczej na wyspie Mauritius. W r. 1944 przyjął propozycję kolegi ze studiów, ówczesnego konsula generalnego RP w Nowej Zelandii, Kazimierza Wodzickiego i przybył do Wellington, gdzie objął stanowisko wicekonsula. W l. 1944–5 jako przedstawiciel konsulatu redagował czasopismo „Polish Bulletin for New Zealand”, zawierające informacje polityczne przekazywane z Londynu dla miejscowej Polonii oraz uczestniczył w akcji osiedlania w Nowej Zelandii dzieci polskich ewakuowanych z ZSRR i w zorganizowanej dla nich szkole w Pahiatua uczył przedmiotów ścisłych w młodszych klasach. Po zakończeniu drugiej wojny światowej rozważał prawdopodobnie powrót do kraju, ponieważ na wniosek Wydz. Rolniczo-Leśnego UJ otrzymał z Min. Oświaty urlop na r. akad. 1946/7 z możliwością przedłużenia. Pozostał jednak na stałe w Nowej Zelandii. Od r. 1947 pracował naukowo w Soil Bureau Department of Scientific and Industrial Research w Wellington, z siedzibą w Lower Hutt.
Jako jeden z pierwszych w Nowej Zelandii wprowadził S. do badań rolniczych fosfor radioaktywny. Wykazał w jakim stopniu wzrasta pobieranie azotu z gleby przy zastosowaniu nawozów fosforowych. Na ten temat zamieścił wstępną informację w „Nature” (Vol. 162: 1948), a w r. 1949 omówił to zagadnienie na konferencji rolniczej w Australii („Specialist Conference in Agriculture, Plant and Animal Nutrition in Relation to Soil and Climatic Factors, Australia”, London 1951). Problematyce tej poświęcił następnie artykuły: Phosphate-uptake studies with radioactive phosphorus („New Zealand Journal of Science and Technology”, Sec. A, Vol. 34: 1953 nr 6) oraz Total and radioactive phosphorus determination in small plant samples using the gravimetric method of Lorenz (tamże Vol. 37: 1955 nr 3). Równolegle prowadził badania nad zastosowaniem izotopów fosforu w fitopatologii; stwierdził m.in., że wirus żółknienia liści lnu nowozelandzkiego (Phormium sp.) jest przenoszony przez owady oraz że choroba ta przemieszcza się od korzenia do wierzchołka rośliny. Problematykę tę omówił w pracach Preliminary note on yellow-leaf disease of Phormium (tamże Vol. 33: 1951 nr 3, wspólnie z S. W. Boyce i in.) oraz Investigation into yellow-leaf disease of Phormium. II. Translocation disorders (tamże Vol. 34: 1953 Suppl. 1). Zajmował się też zagadnieniem gleb leśnych i przeprowadził badania nad przyczynami niedoboru azotu w drzewach szpilkowych w południowej części Nowej Zelandii. Na podstawie doświadczeń obejmujących cyprysik Lawsona (Chamaecyparis lawsoniana), cyprys (Cupressus L.), sosnę kalifornijską (Pinus radiata) i daglezję (Pseudotsuga) stwierdził, że zjawisko to wywołane jest brakiem odpowiedniej mykorizy. Od r. 1962 był członkiem czynnym zamiejscowym Wydz. Przyrodniczego Polskiego Tow. Naukowego na Obczyźnie w Londynie, należał też do Stow. Polaków w Nowej Zelandii. W r. 1963 przeszedł na emeryturę. Zmarł 15 IV 1977 w Wellington, został pochowany 18 IV na cmentarzu Makara. Odznaczony był Medalem Pamiątkowym «Za wojnę 1918–1921», Odznaką Honorową «Orlęta» i Brązowym Medalem «Za długoletnią służbę» (1938).
W małżeństwie zawartym w r. 1927 z Marią z Peszyńskich (ur. 1901), absolwentką Studium Rolniczego UJ, wolontariuszką w Zakł. Uprawy Roli i Roślin UJ, w l. 1943–5 więźniarką obozów koncentracyjnych w Oświęcimiu i Ravensbrück, miał S. córkę Krystynę Marię (ur. 1930). Obie wyjechały z Polski do S-ego w r. 1945 lub nieco później.
Bibliography of books in Polish or relating to Poland published outside Poland since September 1st 1939, Oprac J. Zabielska, M. L. Danilewicz, H. Choynacka, London 1966 III; Katalog wydawnictw Polskiej Akademii Umiejętności 1873–1947, Kr. 1948 I–II; Polonica zagraniczne. Bibliografia za okres od września 1939 do 1955 roku, W. 1991; Profesorowie i docenci Studium Rolniczego i Wydziału Rolniczego Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Wyższej Szkoły Rolniczej i Akademii Rolniczej im. Hugona Kołłątaja w Krakowie 1890–1990, Kr. 1990 (fot.); Publications by Soil Bureau staff 1930–1979, Oprac. J. E. Davin, Wellington 1980; Rząsa U., Bibliografia prac doktorskich wykonanych w Studium Rolniczym Wydziału Filozoficznego UJ, Wydziale Rolniczym UJ i Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja w Krakowie (1897–1985), Kr. 1990; – Dzieje studiów rolniczych w Krakowie 1890–1962, Kr. 1965 s. 42–4, 46, 164, 197, 203, 224, 413, 416–18 (częściowa bibliogr.); Fierich J., Studium Rolnicze (1890–1923), Wydział Rolniczy Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kr. 1934; Healy W. B., Kosiek Z., Doc. dr hab. Kazimierz Strzemieński (1898–1977), „Zesz. Nauk. Akad. Roln. w Kr.”, S. Hist. Rolnictwa, 1979 z. 4 s. 165–9 (fot.); Pobóg-Jaworowski J. W., History of the Polish settlers in New Zealand 1776–1987, W. 1990 s. 131, 186; Zdziech D., Pahiatua – „Mała Polska” małych Polaków, Kr. 2007; – Relacje pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego o ich losach osobistych i dziejach uczelni w czasie drugiej wojny światowej, Oprac. J. Michalewicz, Kr. 2005 (błędna informacja o pobycie S-ego w Polsce w r. 1939); – „Roczn. Pol. Tow. Nauk. na Obczyźnie” (Londyn) T. 13: 1962–3 s. 13; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1977: „Dzien. Pol.” nr 130, „Evening Post” (Wellington) nr z 23 V (fot.), „Wiad. Pol.” (Wellington) nr z maja; – Arch. UJ: sygn. S II 619, WR 41, WR 44, SR 65, SR 67, WF II 380; Arch. Zarządu Cmentarzy Komunalnych w Kr., Cmentarz Rakowicki: sygn. UC 1905 K 4129 (dot. rodziców S-ego i brata); B. Główna Akad. Roln. w Kr.: Kartoteka biogr. (mszp. wspomnień o S-m W. B. Healyego z Wellington); IPiM Sikorskiego: Koresp. Konsulatu Polskiego w Nowej Zelandii z Rządem RP w Londynie z l. 1944–5.
Ligia Hayto