Rozdrażewski (Rozrażewski) Nowomiejski Jan h. Doliwa (zm. 1609), sufragan włocławski, donator na rzecz Akademii Lubrańskiego. Pochodził z dziedziczącej na Nowym Mieście nad Wartą linii Rozdrażewskich, której przedstawiciele używali w XVI w. także nazwiska Nowomiejski. Był wnukiem kaszt. rogozińskiego Hieronima (zob.), synem zapewne Jana i Anny Zarembianki ze Sławska.
Można przypuszczać, iż w r. 1557 był R. studentem uniwersytetu we Frankfurcie nad Odrą (wpisany jako Rozdrażewski), a następnie – idąc za sugestią Stanisława Kota – uznać, iż od czerwca 1559 studiował w Tybindze, skąd w grudniu t. r. zjechał do Bazylei, gdzie wpisał się do metryki uniwersytetu, jako Rozdrażewski Nowomiejski; wraz z nim zapisał się Wojciech Sylwiusz z gronem szlachty małopolskiej.
Począwszy od r. 1576 zacieśniały się kontakty R-ego z Hieronimem Rozdrażewskim (zob.), wówczas prepozytem płockim. Należał R. do starających się daremnie o dzierżawę stanowiących uposażenie prepozytury płockiej dóbr sieluńskich. W r. 1578 udzielił pomocy finansowej Krzysztofowi Rozdrażewskiemu (zob.). Prawdopodobnie w tym czasie powstał projekt skierowania R-ego na drogę kariery duchownej, przy czym pomysłodawcą był – jak się wydaje – jezuita Stanisław Rozdrażewski (zob.). Dn. 8 VIII 1578 Hieronim wyraził gotowość pomocy w tej sprawie pod warunkiem, iż R. – używający dotychczas nazwiska Nowomiejski – zacznie nazywać się Rozdrażewski (z Rozdrażewa). Protekcji dla krewniaka zamierzał Hieronim szukać u marszałka w. kor. Andrzeja Opalińskiego, liczył też na pomoc bpa poznańskiego Łukasza Kościeleckiego. Wprawdzie nic z tych planów nie wyszło, lecz stosunki R-ego z pnącym się w górę krewniakiem, choć niewolne od drobnych konfliktów, pozostały bliskie. W r. 1584 udzielił R. Hieronimowi, będącemu już bpem włocławskim, znacznej pożyczki.
Po śmierci sufragana włocławskiego Macieja Wielickiego zdecydował się bp Hieronim przyjąć R-ego na swego sufragana i 26 XII 1585 dał mu nominację. Posłuszna biskupowi kapituła przyjęła go do swego grona 7 II 1586; wyznanie wiary i przysięgę kanonicką (jako subdiakon) złożył R. 10 IV t. r. i wkrótce, 31 V t. r., otrzymał święcenia kapłańskie z rąk Hieronima, który już wcześniej, 24 III, zwrócił się do papieża Sykstusa V o zatwierdzenie R-ego na sufraganii i prekonizowanie go jako tytularnego bpa margaryteńskiego. Bulla prekonizacyjna została wystawiona 28 II 1587, lecz jej doręczenie uległo znacznej zwłoce. Także habilitacja kanonicką nastąpiła dopiero w r. 1589. Niemniej jednak już w r. 1586 wszedł R. w używanie nadanych mu jako uposażenie dóbr m. in. Lubomina oraz Iżyc, przyznanych mu wraz z kanonikatem kruszwickim. Osiadłszy we Włocławku i tytułując się sufraganem, wstrzymywał się R. zarazem od przyjęcia święceń biskupich i nie zdecydował się na nie nawet wówczas, gdy bp Hieronim, niecierpliwie oczekujący na pomoc R-ego w wykonywaniu władzy święceń, wystarał się o brewe papieskie (24 VIII 1591) zezwalające sufraganowi na przyjęcie sakry z rąk jednego tylko biskupa w obecności dwóch opatów. Wkrótce doszło na tym tle do ostrego konfliktu między krewniakami. W r. 1593 wytoczył bp Hieronim proces R-emu żądając zwrotu dóbr trzymanych tytułem sprawowania sufraganii. R. stawiał opór, szukał pomocy u szlachty wielkopolskiej, apelował do Rzymu i odwoływał się do kapituły (1596). W końcu jednak doszło do ugody, ponieważ 1 VI 1597 zwrócił się Hieronim do Klemensa VIII o potwierdzenie nowego kandydata na sufraganię opróżnioną «per liberam resignationem et cessionem» R-ego.
R. zgromadził spory majątek. Jego rodzinne dobra leżały w woj. kaliskim; w pow. pyzdrskim był R. współwłaścicielem Nowego Miasta i przynależnych doń wsi, miał części wiosek w pow. kaliskim (m. in. Cieszykowa, Goliszewa, Krowicy, Kościan, Mroczków i Sobiesęków) i w pow. kcyńskim (m. in. Grabienic, Błonic, Zorzewka, Witnicy). Posiadłości w tym województwie powiększył kupując (po r. 1581) od spadkobierców podskarbiego kor. Jakuba Rokossowskiego miasto Margonin z kilkoma wsiami. W jego rękach znajdowały się pod koniec życia także części we wsiach w woj. i pow. poznańskim (np. w Borowie, Boguszynie) oraz w woj. sieradzkim. Przez wiele lat jego główną siedzibą były Grabienice i tam jeszcze w r. 1590 podejmował bpa H. Rozdrażewskiego. Później osiadł R. zapewne w Nowym Mieście, gdzie zadbał o rozbudowę i uświetnienie wnętrza kościoła paraf. p. wezw. Św. Trójcy. Z jego fundacji została w r. 1593 dobudowana (nad zakrystią i otwarta na kościół) kaplica p. wezw. Św. Anny, zwana później kaplicą Rozdrażewskich. Także z jego inicjatywy zarówno kaplica, jak i sklepienie kościoła zostały pokryte polichromią o ambitnie i ciekawie pomyślanym programie ikonograficznym, którego autorstwo należy (T. Rudkowski) przyznać R-emu.
W r. 1595 zapisał R. czynsz roczny w wysokości 150 złp. ze wsi Boguszewo (pow. kościański) dla poznańskich dominikanów na kursy filozofii. W r. 1609, tuż przed śmiercią, dokonał dużego zapisu na rzecz Akademii Lubrańskiego, przeżywającej wówczas poważny kryzys. Na kluczu nowomiejskim zapisał jej 3 tys. złp. na remont gmachu oraz 25 tys. złp. na utrzymanie 6 profesorów i na stypendia dla 30 studentów pochodzących z rodzin szlacheckich, z których 10 miała prezentować kapituła, a 20 – Rozdrażewscy. Ponadto określił R. szczegółowe postanowienia dotyczące ustroju uczelni, wykładanych przedmiotów oraz dyscypliny mającej obowiązywać studentów. Podkreślił on zarazem związek Akademii z Uniw. Krak., zastrzegając temu ostatniemu prawo wyznaczania profesorów. Obdarowani zostali również poznańscy dominikanie, którym ofiarował złoty kielich oraz 6 tys. złp. Mylną jest natomiast informacja, jakoby R. uczynił osobny zapis (20 tys. złp.) dla Uniw. Krak. Zmarł R. w Nowym Mieście w r. 1609.
Dobra po nim odziedziczyli m. in. bratanek Wojciech Rozdrażewski, Dorota Kretkowska (córka Jana Rozdrażewskiego i Anny z Żychlińskich), która swoją część spadku (wartości 30 tys. złp.) odsprzedała kaszt. międzyrzeckiemu Hieronimowi Rozdrażewskiemu (zob.) oraz Helena, zapewne siostra Doroty, żona Jerzego Szyszkowskiego.
Chodyński S., Biskupi sufragani włocławscy, Włocławek 1906; Niesiecki; Katalog zabytków sztuki w Pol., V z. 5; – Kot S., Polacy w Bazylei za czasów Zygmunta Augusta, „Reform. w Pol.” R. 1: 1921; Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., II; Rudkowski T., Polichromia kościoła parafialnego w Nowym Mieście nad Wartą, w: Studia nad renesansem w Wielkopolsce, P. 1970 s. 71–99; – Aeltere Universitäts-Matrikeln. I Uniwersität Frankfurt a. O., Hrsg. v. E. Friedlaender, Bd I (1506–1648), Leipzig 1887 s. 149; Korespondencja Hieronima Rozrażewskiego, Wyd. P. Czaplewski, Tor. 1937–1939–47 I–II (jako Nowomiejski); Die Matrikel der Universität Basel, Hrsg. v. H. G. Wackernagel, Bd II (1532–1600/1), Basel 1956; – AP w P.: Kalisz Grodz. 11 k. 386; Arch. Diec. we Włocławku: Arch. Biskupów Kujawsko-Pomorskich (ABKP) dz. 8/27 k. 12, dz. 11/30 k. 46, 75, dz. 12/32 k. 176, Akta Kapituły Włocławskiej – A. cap. 5/219 k. 137; B. Kórn.: Materiały Włodzimierza Dworzaczka; – Liber beneficiorum et benefactorum Universitatis Jagiellonicae..., Wyd. J. i M. Michalewiczowie, T. V cz. 1 poz. 45 [w druku]; – Informacje Sławomira Leitgebera z P. na podstawie materiałów z AP w P.
Witold Kujawski