INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Jerzy Antoni (Georg Anton) Schroeder (Schröder)  

 
 
ok. 1738 - 1799
Biogram został opublikowany w latach 1995-1996 w XXXVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Schroeder (Schröder Georg Anton) Jerzy Antoni (ok. 1738–1799), probier menniczy, działacz wolnomularski. Ur. w Hanowerze.
W l. 1764–5 S. był probierem mennicy w Gdańsku. W r. 1762 został członkiem Gdańskiego Tow. Przyrodniczego. Później przeniósł się do Warszawy i w r. 1765 został zatrudniony w nowo powstałej mennicy. Pracował tu aż do jej zamknięcia 9 I 1796, pełniąc różne funkcje: był probierem generalnym, administratorem, prawdopodobnie także pomocnikiem medalierskim. Wraz z bratem i medalierem Janem Filipem Holzhäuserem ofiarował w r. 1771 Augustowi Moszyńskiemu medal z jego podobizną. W r. 1786 S. wystąpił z inicjatywą reformy monetarnej, polegającej na wprowadzeniu do obiegu drobnej srebrnej monety oraz na dostosowaniu zawartości kruszcu w polskich srebrnych monetach do stopy menniczej używanej przez Austrię i Prusy, przez co ograniczono by wywóz polskiej monety i straty skarbu (Memoriał z 28 XII 1786 w B. Czart.: rkp. 749). W czasie insurekcji kościuszkowskiej, będąc «znanym z wierności ku Rzeczypospolitej i znajomości w sztuce menniczej», w maju 1794 powołany do czteroosobowego Dyrektoriatu Mennicy został jej ostatnim dyrektorem. Uchodził za osobę wszechstronnie znającą zagadnienia związane z funkcjonowaniem mennicy i jemu przypisywano współudział w opracowywaniu przepisów regulujących sprawy monetarne. Po zamknięciu mennicy S. w r. 1797 opracował w języku niemieckim monografię Polnische Medaillen- und Münzgeschichte unter S. M. des Königs Stanislaus Augustus (rkp. B. Czart.; streszczenie wydał w języku polskim M. Kurnatowski w „Zap. Numizm.” T. 2: 1885). Stanowi ona podstawowe dzieło do poznania dziejów mennicy, jej produkcji w czasach Stanisława Augusta. Podana przez Tadeusza Korzona informacja, że w r. 1792 został S. nobilitowany, nie znajduje potwierdzenia w źródłach.
S. był czynny w masonerii warszawskiej; należał do jej władz naczelnych. W r. 1769 był członkiem 9-osobowej Najwyższej Władzy Dogmatycznej Wielkiej Loży wyłonionej spośród najwyżej wtajemniczonych członków Kapituły Różanego Krzyża. W r. 1780, po utworzeniu Wielkiej Loży «Trzech Hełmów», S. sprawował funkcję mówcy w jednej z trzech podległych jej lóż, niemieckojęzycznej «Zum zweischneidigen Schwerte». Był przewodniczącym loży «Göttin von Eleusis», której w r. 1787 ofiarował księgozbiór. Uhoronowano go godnością pierwszego bibliotekarza loży i zamówiono jego portret u Jana Niedermanna. W Wielkim Wschodzie Król. Pol. i W. Ks. Lit. S. sprawował w l. 1786–92 kolejno funkcję miecznika, II Dozorcy i Mówcy. Zmarł w Warszawie w r. 1799.
Z małżeństwa z Marią Konkordią z domu Radmacher S. pozostawił córkę Marię Antoninę (ur. ok. 1765), która po wyjeździe S-a z Gdańska pozostała tam z matką pod prawną opieką Gotfryda Dewitza (od 17 X 1765 do r. 1788). Z drugiego małżeństwa, z Małgorzatą z Bregencerów (zm. 1812 w Warszawie), pozostawił nadto Katarzynę Antoninę (ur. ok. 1776), dwukrotnie zamężną, 1. v. za Karolem Jonasem, radcą regencji pruskiej, i 2. v. (9 VII 1815) za Józefem Longinem Sowińskim, podpułkownikiem WP.
Bratem S-a był Justus Karol, w l. 1768–72 intendent mennicy warszawskiej, zapewne także pomocnik medalierski, działacz wolnomularski (m.in. przewodniczący utworzonej w r. 1769 loży «Zu den drei Brüdern»).

Enc. Org., XXIII 133; PSB (Niedermann Jan); Szulc E., Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie, W. 1989; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; – Gumowski M., Mennica gdańska, Gd. 1990 s. 187, 197; Hass, Sekta farmazonii warsz.; tenże, Wolnomularstwo w Europie środkowo-wschodniej w XVIII i XIX wieku, Wr. 1982; Konarski S., Szlachta kalwińska w Polsce, W. 1936 s. 279; Kurnatowski M., Przyczynki do historii medali i monet polskich bitych za panowania Stanisława Augusta, „Zap. Numizm.” T. 1: 1884 s. 123–7; Mahlau H., Geschichte der Loge Eugenia zum gekroenten Loewen im. Or. Danzig nebst einer Vorgeschichte der Freimaurerei in hisieger Stadt, Danzig 1902; Portrety osobistości polskich znajdujące się w pokojach i w galerii pałacu w Wilanowie, W. 1967; Schumann E., Geschichte der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig 1743–1892, Schriften der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig, N. F., Bd. 8: 1893 H. 2; Terlecki W., Mennica warszawska 1765–1965, W. 1970; Więcek A., Dzieje sztuki medalierskiej w Polsce, W. 1979 s. 187; Wilkoszewski W., Rys historyczno-chronologiczny Towarzystwa Wolnego Mularstwa w Polsce, Londyn 1968; Zagórski I., Monety dawnej Polski, jakoteż prowincji i miast do niej niegdy należących…, Wyd. E. Rastawiecki, W. 1845 s. 94; – Akty powstania Kościuszki, I cz. 1 s. 135–6; Kowalska J. T., Szymczak H., Materiały dotyczące generała Józefa L. Sowińskiego, „Roczn. Warsz.” R. 12: 1976 s. 260; Szulc E., Materiały do biografii medalierów…, „Wiad. Numizm.” T. 26: 1982 z. 1 s. 33–47;– AGAD: Arch. Paraf. Ewangelicko-Augsburskiej w W. Varia nr 5083, Spis parafian z r. 1791; – Uzupełnienia Heleny Ewy Dzienis z Gdańska Oliwy na podstawie AP w Gd.: sygn. 300, 41/8 s. 487, 508, 519, 521–522, 549, 553–558, 581, sygn. 300, 41/9 s. 28, 204, 209, 267, 282, 301, 367, 404, 405, 540, 541, sygn. 300, 41/10 s. 57, 198, 398.
Andrzej Wędzki

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.    

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.