Sapieha Kajetan Michał h. Lis (1749–1771), marszałek połocki konfederacji barskiej. Ur. 13 II w Kodniu, był najmłodszym synem woj. mścisławskiego Ignacego (zob.) i Anny z Krasickich, bratem Józefa (zob.) i Franciszka Ksawerego (zob.).
S. był właścicielem majątku Bazalia na Wołyniu, dóbr byłej ordynacji ostrogskiej. Zapewne już w r. 1768 zaangażował się w spisek mający na celu skonfederowanie Litwy. W początkach 1769 r. odbył podróż do obozu konfederatów (na Słowacji?) i w Krakowskie, skąd w kwietniu powrócił na Litwę. W czerwcu 1769, jako emisariusz kuzynki Anny z Sapiehów Jabłonowskiej (zob.), odwiedzał osoby zaangażowane w akcji spiskowej (m. in. braci Łopacińskich), dostarczając im plany działań i dyspozycje. Skutkiem ich miało być wywołanie w W. Ks. Lit. powstania, wbrew wcześniejszym koncepcjom bpa Adama Krasińskiego, który doradzał Litwinom rozbudowywanie organizacji konspiracyjnej.
Pogłoski o konfederacji woj. połockiego, której marszałkiem wg niedatowanego manifestu dziśnieńskiego był S., krążyły od lutego 1769, jednak zawiązanie jej nastąpiło zapewne po wyprawie Franciszka i Kazimierza Pułaskich (lipiec–czerwiec 1769) na Litwę. Po klęsce powstania na Litwie S. przejął z rąk uchodzącego do Prus brata Józefa, regimentarza lit., komendę nad resztkami oddziałów konfederackich. Faktycznym dowódcą był regimentarz brzeski lit. Piotr Paszkowski, bardziej doświadczony od dwudziestoletniego S-y. Pod naciskiem wojsk rosyjskich, dowodzonych przez I. Drewicza, część rozproszonych oddziałów lit. z S-ą przedostała się do Prus Książęcych. S. wkrótce dołączył do konfederatów kor. i wziął we wrześniu t. r. udział w drugiej wyprawie Pułaskich na Litwę (przez Brześć w kierunku Kobrynia).
W początkach 1770 r. S. był w Małopolsce, a może i na Słowacji, gdzie próbowały go zjednać dla swej koterii wojewodzina bełska Ludwika Cetnerowa i generałowa wielkopolska Amelia Mniszchowa. S. jednak pozostał wierny Generalności. W planach Ch. F. Dumourieza i Generalności S. przewidziany był na emisariusza do W. Ks. Lit. celem reaktywowania tam akcji konfederackiej. Jednak osoba S-y, ze względu na bezczynność jego brata Józefa jako regimentarza lit., wydawała się mało odpowiednia i ostatecznie misję tę powierzono Jackowi Antoniemu Puttkamerowi. W r. 1770 S. wraz z towarzyszącym mu regimentarzem brzeskim lit. Paszkowskim działał pod komendą marszałka bełskiego Józefa Miączyńskiego i od września 1770 wraz z innymi marszałkami wojewódzkimi zasiadał w radzie wojennej jego partii. W tym samym czasie (22 IX 1770) Rada Wojskowa Generalności w Preszowie postanowiła oddać pod komendę S-y żołnierzy z partii Onufrego Bęklewskiego, marszałka brzeskiego lit., jeśli ten odmówiłby podporządkowania się rozkazom marszałka łomżyńskiego Kazimierza Pułaskiego. Ostatecznie jednak do oddania pod komendę S-y konfederatów brzeskich lit. nie doszło. On sam w listopadzie 1770 brał udział pod rozkazami J. Miączyńskiego w atakach na Sandomierz, 13 I 1771 w zajęciu Kazimierza (koło Krakowa) oraz w dwukrotnej próbie zdobycia bronionego przez załogę rosyjską Krakowa. Działania te spowodowały odstąpienie wojsk rosyjskich spod Częstochowy. Wraz z całą partią J. Miączyńskiego znalazł się S. pod komendą Ch. F. Dumourieza i pod jego rozkazami stacjonował koło Lanckorony. Dn. 23 V 1771 uczestniczył w generalnej bitwie z oddziałami rosyjskimi dowodzonymi przez A. Suworowa w obronie Lanckorony. Dowodził jednostką huzarów i zginął stratowany po upadku z konia przy przeprawie przez rów. Pochowano go 25 V w grobowcu fundatorskim pod kaplicą Matki Boskiej Częstochowskiej w kościele Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej, a miejsce pochowania upamiętniono tablicą epitafijną.
Zachowały się dwie opinie Ch. F. Dumourieza o S-że, jako dowódcy. Dn. 25 VIII 1770 twierdził on, iż S. ma wiele dobrej woli i odwagi, ale brak mu talentu i doświadczenia dowódczego, po przegranej pod Lanckoroną ubolewał, że po dostaniu się do niewoli J. Miączyńskiego i śmierci S-y nie ma wśród konfederatów ani jednego godnego zaufania wodza.
S. nie założył rodziny.
Bohaterską śmierć S-y opiewa kilka utworów poetyckich z czasów barskich.
Dworzaczek, tabl. 171; Niesiecki, VIII 277; Sapiehowie, III; – Goliński Z., Ignacy Krasicki, W. 1979; Konopczyński W., Kazimierz Pułaski, Kr. 1931; tenże, Kiedy nami rządziły kobiety, Londyn 1960 s. 31, 54–5, 78; tenże, Konfederacja barska, W. 1936–8 I–II; Krasicka J., Kraków i ziemia krakowska wobec konfederacji barskiej, Kr. 1929; Wyczawski H. E., Kalwaria Zebrzydowska. Historia klasztoru Bernardynów…, Kalwaria Zebrzydowska 1987; – Kolbuszewski K., Poezja barska, W. 1928, Bibl. Narod., Nr 108; Literatura barska, Wr. 1976; Materiały do dziejów wojny konfederackiej 1768–1774, Wyd. W. Konopczyński, Kr. 1931 s. 76–7; Sapieżyna T., Z pamiętnika konfederatki, Kr. 1914; – Mater. Red. PSB: Skorowidz Sapiehów, Oprac. przez Eustachego S. Sapiehę.
Wojciech Kriegseisen