Szmeding (Schmeding) Konrad, pseud.: Konrad, Młot, nazwiska konspiracyjne: Wacław Joksz, Wacław Jakosza, Wacław Paszkiewicz (1908–1944) kapitan Wojska Polskiego i Armii Krajowej.
Ur. 23 V w Warszawie, był synem Ernesta Schmedinga (zm. w czasie pierwszej wojny światowej w Rosji), urzędnika dyrekcji kolei państw. w Warszawie, i Józefy z Paszkiewiczów.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej S. został wywieziony w r. 1914 z rodziną do Rosji. Po wojnie wrócił z matką oraz bratem do kraju i zamieszkał w Nowogródku, gdzie ukończył szkołę powszechną i ośmioklasowe gimnazjum. W r. 1929 wstąpił do WP, gdzie uczył się w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowie-Komorowie; po jej ukończeniu w r. 1932 został mianowany podporucznikiem. Dowodził następnie plutonem w 45. Pułku Strzelców Kresowych w Równem. Awansowany na porucznika ze starszeństwem z 1 I 1935, został przeniesiony do Baonu «Kleck» Brygady «Nowogródek» Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP) (w r. 1937 «Kleck» wszedł w skład nowo powstałego Pułku KOP «Snów»), gdzie pełnił m.in. funkcję dowódcy kompanii odwodowej i oficera ewidencji personalnej. W lipcu 1939 odbył kurs dowódców kompanii w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.
W kampanii wrześniowej 1939 r. walczył S. od 17 IX t.r. w ramach Pułku KOP «Snów»-«Baranowicze» w obronie wschodniej granicy RP na terenie woj. nowogródzkiego. Podczas odwrotu na Polesie i Lubelszczyznę dowodził batalionem w składzie Grupy KOP gen. brygady Wilhelma Orlika-Rückemanna. Po rozbiciu oddziału 1 X pod wsią Wytyczno przez wojska sowieckie dołączył do Samodzielnej Grupy Operacyjnej «Polesie» gen. Franciszka Kleeberga. Ranny 2 X, ukrywał się i leczył na terenie gm. Krzczonów. W czasie kampanii został mianowany kapitanem i odznaczony Krzyżem Walecznych. Następnie przekroczył linię demarkacyjną niemiecko-sowiecką i w r. 1940 zamieszkał w Lublinie. Związał się tam z konspiracją wojskową Stronnictwa Narodowego (od r. 1941 Narodowa Organizacja Wojskowa ) i został szefem Sztabu Komendy Okręgu Lublin oraz zastępcą komendanta Okręgu por. Adama Mireckiego (pseud. Adaś). W r. 1942 przeniósł się do Lubartowa, gdzie pracował w miejscowej firmie transportowej. Po odrzuceniu propozycji podpisania volkslisty ukrywał się pod nazwiskiem Wacław Joksz w Lublinie, gdzie pracował jako kolejarz. Pod koniec t.r. pod pseud. Paszkiewicz został zastępcą komendanta i szefem Wydz. Organizacyjnego Komendy Okręgu NOW.
Po scaleniu części NOW z AK wszedł S. w r. 1943, pod pseud. Konrad i Młot, jako oficer ds. wyszkolenia w skład Komendy Obwodu Lublin AK. Na przełomie września i października t.r. został komendantem Obwodu. W kwietniu 1944 objął dowództwo zgrupowania ośmiu oddziałów partyzanckich 8. pp Legionów AK; zamieszkał wówczas we wsi Kosarzew (gm. Krzczonów). Zgrupowanie S-a było główną siłą bojową Inspektoratu Rejonowego Lublin i do lipca 1944 przeprowadziło ponad 280 akcji zbrojnych, m.in. w dn. 19–24 VII t.r. stoczono walki z Niemcami pod Urzędowem, Kłodnicą, Opolem, Kożuchówką, Ossową i Bychawą. W tym okresie (22–23 VII) przeprowadził S. koncentrację oddziałów w rejonie Polanówki i Prawiednik na południe od Lublina; zgromadził pod swym dowództwem ponad 400 żołnierzy. Partyzanci, zaskoczeni przez wojska sowieckie, zostali 25 VII rozbrojeni i pod konwojem skierowani do Chełma, gdzie mieli być wcieleni do I Armii Polskiej gen. Zygmunta Berlinga. Na mocy rozkazu komendanta Okręgu Lublin gen. Kazimierza Tumidajskiego z 29 VII wydał S. rozkaz o całkowitej demobilizacji 8. pp Legionów AK, ukryciu broni i ponownym zejściu do konspiracji, po czym wrócił do Lublina; na rozkaz inspektora lubelskiego AK Edwarda Jasińskiego (pseud. Nurt) nadal utrzymywał kontakty z podległymi sobie dowódcami partyzanckimi i wypłacał im zapomogi.
Dn. 1 IX 1944 został S. aresztowany w Lublinie przez funkcjonariuszy resortu bezpieczeństwa publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Więziony w aresztach resortu bezpieczeństwa przy ul. Skłodowskiej, następnie Głównego Zarządu Informacji WP przy ul. Świętoduskiej oraz na Zamku lubelskim, był torturowany fizycznie i psychicznie. Starania o jego zwolnienie podjęte przez płk. Leona Rawicza (właśc. Leona Bąkowskiego), oficera Korpusu Bezpieczeństwa i oficera do zleceń Naczelnego Dowódcy WP gen. Michała Roli-Żymierskiego, nie przyniosły rezultatu. Akt oskarżenia skierowano 9 XI t.r. do Sądu Wojskowego Garnizonu Lubelskiego, który pod przewodnictwem ppłk. Konstantego Krukowskiego na posiedzeniu niejawnym 13 XI oddalił sprawę do uzupełnienia. S., ponownie poddany ciężkiemu śledztwu, potwierdził wcześniejsze zeznania. Tenże Sąd pod przewodnictwem por. Leszka Wiktora uznał, że S. «po wyzwoleniu [...] działalności swej jako członek AK nie zaprzestał» i skazał go 22 XI na karę śmierci. Szef Sądownictwa Wojskowego gen. Aleksander Tarnowski wydał opinię, że «skazany na łaskę nie zasługuje», a 30 XI gen. Rola-Żymierski wyrok zatwierdził. S. został stracony 1 XII 1944 w podziemiach Zamku lubelskiego i pochowany prawdopodobnie w zbiorowej mogile na cmentarzu przy ul. Unickiej. Był odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych, a pośmiertnie Orderem Virtuti Militari V kl. i Krzyżem Armii Krajowej.
W zawartym 1 VII 1939 w Wilnie małżeństwie z Jadwigą z Rudzińskich (ur. 1919) miał S. córki Elżbietę (ur. 1944), zamężną Stankiewicz, i Danutę (ur. 1945), zamężną Belka.
Dn. 10 XII 1990 Izba Wojskowa Sądu Najwyższego uznała skazanie S-a za bezpodstawne i unieważniła wyrok z r. 1944. Nazwisko S-a umieszczono w Lublinie na tablicach w kaplicy cmentarnej przy ul. Unickiej, kościele garnizonowym przy Alejach Racławickich oraz w r. 1995 na Zamku na tablicy poświęconej żołnierzom walczącym z reżimem komunistycznym. Symboliczny grób S-a znajduje się na lubelskim cmentarzu przy ul. Unickiej.
Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944–1956, L. 2008; Informator o nielegalnych antypaństwowych organizacjach i bandach zbrojnych działających w Polsce Ludowej w latach 1944–1956, W. 1964; Kawalerowie Virtuti Militari. Wykazy; Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, Kr. 2004 II (bibliogr., fot.); Rybka R., Stepan K., Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Kr. 2006; Słownik biograficzny miasta Lublina, L. 2009 III; – Armia Krajowa. Dramatyczny epilog, Red. K. Komorowski, W. 1994; Caban I., Działalność zbrojna oddziałów partyzanckich Armii Krajowej 8. pp Legionów, L. 1992; tenże, Ludzie Lubelskiego Okręgu Armii Krajowej, L. 1995; tenże, Okręg Armii Krajowej. Lublin, L. 1996; tenże, 8 Pułk Piechoty Legionów Armii Krajowej. Organizacja i działania bojowe, W. 1994; Caban I., Mańkowski Z., Związek Walki Zbrojnej i Armia Krajowa w Okręgu Lubelskim 1939–1944, L. 1971 I–II; Gawryszczak P., Podziemie polityczno-wojskowe w Inspektoracie Lublin w latach 1944–1956, L. 1998; Kielasiński M., Raport o zabijaniu. Zbrodnie sędziów wojskowych na Zamku Lubelskim, L. 1997; Kister A. G., Komenda Okręgu Lublin Armii Krajowej w 1944 roku, L. 2000; tenże, Meldunki sytuacyjne Komendy Okręgu Lublin Armii Krajowej. Maj–lipiec 1944, L. 1998; Leszczyńska Z., Konrad Szmeding, w: Ginę za to co najgłębiej człowiek ukochać może. Skazani na karę śmierci przez sądy wojskowe na Zamku Lubelskim (1944–1945), L. 1998 I (bibliogr., fot.); Straceni w polskich więzieniach 1944–1956, Red. H. Pająk, L. 1993; Więźniowie polityczni na Zamku Lubelskim (1944–1954), Red. A. Gałan, Z. Mańkowski, L. 1996; Wnuk R., Lubelski Okręg AK, DSZ i WiN 1944–1948, W. 2000; Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość na Lubelszczyźnie, w latach 1944–1947 w opracowaniu funkcjonariuszy MSW, Red. P. Mirski, J. Twardowski, L. 2002; Żenczykowski T., Polska Lubelska 1944, Paryż 1987; – „Nieśmiertelnik” 2009 nr 1; – CAW: Akta personalne, sygn. 26469, Akta sprawy S-a, sygn. 2741–2743/306 t. I, sygn. 2431/306 (Pr. N–55/44, Gl. 117/44); IPN w L.: Akta operacyjno-śledcze, sygn. IPN Lu 023/101, Akta sądowo-prokuratorskie, Zakł. Karny Lublin, akta osobowe S-a, sygn. IPN Lu 3/278, Kartoteka więzienia na Zamku w L., sygn. IPN Lu 3/18, poz. 1058/44, Inwentarz sygn. E, sygn. IPN Lu 0232/10 k. 72, Dzien. arch., sygn. III WUSW Lublin, sygn. IPN LU 0395/33 k. 63v–4, Akta operacyjne przeciw Marianowi Tułaczowi i in., sygn. IPN Lu 07/19, Akta operacyjne, sygn. IPN Lu 023/101; – Mater. w zbiorach autora: List Jadwigi Szmeding do autora z 27 IX 2010.
Krzysztof A. Tochman