Kermorwand (Kmorwand) Ludwik de (ur. ok. 1749, zm. po 1779), kapitan inżynierii, nauczyciel w Szkole Rycerskiej w Warszawie, literat. Dokładna data urodzenia, pochodzenie, uzyskane wykształcenie, a nawet narodowość K-a nie zostały dotychczas ustalone. Najprawdopodobniej był Francuzem wywodzącym się z Bretanii. U schyłku 1776 r. pojawił się w Warszawie jako, zaangażowany przez komendanta Szkoły Rycerskiej (Korpusu Kadetów) Adama Czartoryskiego, wykładowca architektury cywilnej i wojskowej. K. przyjęty został w randze kapitana, w szkole pełnił funkcje brygadiera. Poza umiejętnościami fachowymi znał podobno kilka języków (francuski, włoski, turecki, grecki i łaciński). W r. 1777 opublikował w drukarni Mitzlerowskiej krótką komedię Le tuteur dupe de lui-même: comédie en prose et en un acte. W trzystronicowym wstępie przedstawił się jako bywalec salonu Alojzego Brühla, generała artylerii kor., za zachętą którego, po dodatniej ocenie rękopisu komedii, K. zdecydował się na wydrukowanie dziełka. Dedykując je Brühlowi, K. prosił go jednocześnie o dalszą przychylność wobec swej osoby. Treścią utworu była błaha intryga rozgrywająca się w jakimś miasteczku francuskim. Została ona opracowana odpowiednio do stosunków polskich w wydanym anonimowo w r. 1780 u Dufoura tłumaczeniu, zatytułowanym Opiekun oszukany przez siebie, komedyja w jednym akcie z francuskiego przełożona.
W dn. 15–17 VI 1778 r. K. stał się główną postacią skandalu, który poruszył cały personel i uczniów Szkoły Rycerskiej. Na podstawie przechwyconego listu do przyjaciółki udowodniono K-owi kradzież kilku łyżeczek srebrnych w domu A. Czartoryskiego oraz w jednej z traktierni warszawskich. W listach do Stanisława Augusta oskarżony wypierał się jakiejkolwiek winy, przyznał się jednak do niej podczas przesłuchania przez specjalną komisję, powołaną na zlecenie króla. W rezultacie K. został natychmiast wydalony wraz z zamieszanym w sprawę majorem Korpusu Kadetów Pierre Carnot. Udawszy się do Gdańska, K. miał stamtąd napisać list, w którym domagał się jakiejś sumy pieniężnej od ks. Czartoryskiego. Groził jednocześnie krytycznym przedstawieniem adresata w przygotowywanym dziele, co spowodowało zainteresowanie działalnością K-a ze strony polskiego komisarza generalnego. Wedle informacji komisarza A. Husarzewskiego, K. wyjechał z Gdańska przed lipcem 1778 r. bez uzyskania zgody drukarzy na wydanie swego dzieła. Ukazało się ono jednak w r. n. w Hamburgu, gdzie – wedle danych Husarzewskiego – miał przebywać jego autor jeszcze u schyłku 1779 r. Dalsze losy K-a nie są znane.
Licząca 96 stron broszura pt. L’Orang-outang d’Europe, ou le Polonois tel qu’il est… została wydana anonimowo i bez podania miejsca druku. Zawiera ona krytykę stosunków polskich, zaprawioną zjadliwymi uwagami o Czartoryskim («prince A. C.») i innych osobistościach, określanych przejrzystymi inicjałami. Jednakże, poza paszkwilowym założeniem wstępnej charakterystyki Polaków jako potomków niedawno ucywilizowanych małp oraz wycieczkami osobistymi, treść broszury nie odbiega zbytnio od schematu nieprzychylnych ocen sporej grupy ówczesnych Francuzów, powierzchownie patrzących na stosunki egzotycznego – w ich pojęciu – kraju. Podobne poglądy nie bywały jednak często drukowane, stąd znamię szczególnego skandalu, jakie odczucie współczesnych nadało publikacji K-a. L’Orang-outang został wydany w r. 1780 w tłumaczeniu niemieckim (Der Orang-Outang in Europa… sygnowanym «Californien»), przy czym za właściwe miejsce wydania przyjmuje się Berlin, domyślając się poparcia Fryderyka II. Wokół K-a i jego paszkwili nagromadziło się szczególnie wiele nieporozumień bio-bibliograficznych, a źródłem ich są także niedokładne i dwuznaczne sformułowania Estreichera.
Estreicher, XXII 265–6, 576; Barbier O., Billard R. i P., Dictionnaire des ouvrages anonymes, Paris 1875 III 734; – Dziamianka M., Aleksy Husarzewski, komisarz generalny Stanisława Augusta w Gdańsku, „Roczn. Gdań.” T. 2–3: 1928–9 s. 52–3 i odb.; Miterzanka M., Działalność pedagogiczna Adama ks. Czartoryskiego generała ziem podolskich, W.-Lw. 1931; Mrozowska K., Szkoła Rycerska Stanisława Augusta Poniatowskiego (1765–1794), Wr. 1961; Wołoszyński R. W., Polska w opiniach Francuzów XVIII w. Rulhière i jego współcześni, W. 1964; – Materiały do życiorysu i twórczości Ignacego Krasickiego, Wyd. L. Bernacki, „Pam. Liter.” R. 26: 1929 s. 454–61; Niemcewicz J. U., Pamiętniki czasów moich, Wyd. J. Dihm, W. 1957 I 58; – AGAD: Zbiór Popielów 224 k. 92–100; B. Czart.: rkp. 705, 923; B. Narod.: Egzemplarz L’Orang-outang…, sygn. BN XVIII. 1. 141, z rękopiśmienną zapiską o autorze.
Ryszard W. Wołoszyński