Achmatowicz Mustafa (zm. 1794). Tatar litewski, szlachcic h. Kotwica, muzułmanin, syn Dominika, właściciela majątku Bergaliszki w pow. oszmiańskim, walczył zamłodu z Prusakami w wojnie 7-letniej w Saksonji (1756–1763), potem z Rosjanami w wojnie konfederatów barskich, jako dowódca szwadronu w pułku tatarskim Bielaka. Od r. 1769 tytularny major, odznaczył się w bitwie korpusu Ogińskiego z Albiczewem pod Bezdzieżem (6 IX 1771). Mianowany w r. 1777 majorem aktualnym, powołany został w r. 1785 do Komisji Wojskowej Obojga Narodów, w r. 1788 zaś, jako dowódca pułku IV Przedniej Straży w. lit. szefostwa Bielaka, przeciwdziałał rosyjskiej akcji werbunkowej na Wołyniu. W randze podpułkownika uczestniczył w kampanji litewskiej 1792 r. (bitwy i potyczki: pod Świerzniem, Mirem, Zelwą, Izabelinem, Mścibowem i Brześciem Lit.). Wreszcie jako pułkownik wziął udział w insurekcji 1794 r., będąc od czerwca t. r. (po śmierci gen. Bielaka) szefem IV pułku Przedniej Straży. Dowodził nim w bitwach pod Korytnicą 8 X i Maciejowicami 10 X. W tej ostatniej odniósł ciężkie rany, z których następnie zmarł. Grób A. na cmentarzu muzułm. w Łostajach w pow. oszmiańskim istnieje do dziś. Syn Mustafy, Ali v. Aleksander, dziedzic Bergaliszek, był w r. 1831 regimentarzem powstańczym na parafję łoską.
Górski, Hist. jazdy, Kr. 1894. 165,168–169, 170; Korzon, Wewn. dzieje Polski za St. Aug., Kr. 1897, VI; Wolański, Wojna pol.-ros. 1792 r., P. 1922, 11 41; Tuhan-Baranowski, Z aktów wojsk, o Tat. lit., Aten. Wil. 1929, 214–215; Kryczyński S., Gen. J. Bielak, Wil. 1932. Rocz. Tat. I, 61; Kryczyński L., Tatarzy lit. w powst. 1831 r., Wil. 1932. Rocz Tat. I, 128; Dziadulewicz, Herbarz rodzin tatar., Wil. 1929, 13; Rkp. Bibl. Uniw. we Lwowie, nr 1093/III 86.
Stanisław Kryczyński