Łukomski Samuel h. własnego (zm. 1659), pułkownik wojska litewskiego. Należał do tej gałęzi kniaziów Łukomskich, która posiadała dobra Szczyduty i Bolino. Był drugim synem Mikołaja Bohdanowicza, podsędka orszańskiego, i Rajny Ciechanowieckiej. W l. 1632–43, wspólnie z żoną Judytą Korsakówną, procesował się z kniaziem Bohdanem Sokolińskim i podlegał banicji. W l. 1654 i 1655 dowodził, wraz z Karolem Lisowskim, chorągwiami wojska litewskiego i pospolitego ruszenia. Janusz Radziwiłł powierzył mu zadanie obrony ziemi połockiej i witebskiej i osłaniania w ten sposób jego armii od wypadów garnizonów rosyjskich z Połocka, Dzisny i Witebska. Ł. blokował skutecznie załogę moskiewską w Witebsku, którą dowodził bojarzyn i wojewoda kniaź Wasili Pietrowicz Szeremietiew. W końcu stycznia 1655 Ł. usiłował wykorzystać zmianę wojewody carskiego i załogi Witebska i odzyskać Witebsk. Jednak nowy wojewoda, stolnik carski kniaź Matwiej Wasilewicz Szeremietiew, rozbił oddział Ł-ego; sam Ł. został ranny i utracił cały obóz. Dn. 19 II t. r. próbował powtórnie szturmem odbić Witebsk. Latem 1655 w czasie ofensywy rosyjskiej na Białorusi wyruszyła przeciwko niemu północna grupa wojsk rosyjskich, dowodzona przez kniazia Wasila Pietrowicza Szeremietiewa, Ł. jednak przebił się na południe i już po upadku Wilna połączył się z oddziałami Pawła Sapiehy. Dn. 29 XII 1655 przystąpił do konfederacji tyszowieckiej. Hetman Sapieha powierzył mu w r. 1656 obronę Kamieńca Lit. Stacjonujący w nim Ł. osłaniał od północy Brześć, a jednocześnie przecinał linie komunikacyjne między opanowanym przez Bogusława Radziwiłła Podlasiem i garnizonami szwedzkimi w Nieświeżu i Mirze. Wysunięty ku północy pułk Ł-ego rozbił Bogusław Radziwiłł 31 III 1656, po czym zajął Kamieniec i zagroził Brześciowi. Ł. dowodził następnie własną chorągwią kozacką w czasie oblężenia Warszawy latem 1656. Zmarł w r. 1659 bezpotomnie. Spadek po nim objęli synowie jego stryjecznego brata Filona Łukomskiego, rotmistrzostwo jego chorągwi kozackiej otrzymał Dolski.
Ł. bywał utożsamiany z żyjącym z nim współcześnie podwojewodzim witebskim Samuelem Eustachym Łukomskim (1605–1680), swoim kuzynem, który 27 XI 1655 walczył wraz z synem Teodorem (zob.) pod Wierzchowiczami w szeregach armii Pawła Sapiehy, a następnie przeszedł na stronę cara; Ł. lub jego imiennik, też Samuel Eustachy, był w r. 1658 jednym z dowódców pospolitego ruszenia szlachty witebskiej.
Kojałowicz W. W., Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego tak zwany Compendium, Wyd. F. Piekosiński, „Herold Pol.” 1897 s. 264; Niesiecki; Boniecki, XVI 112, 116; – Malcev A. N., Voennye dejstvija russkich vojsk v Belorussi i Litve letom 1655 g., „Kratkie Soobščenija Instituta Slavjanovedenija AN SSSR” T. 13: 1954 s. 53, 55; Očerki istorii SSSR XVII v., Moskva 1955 s. 487, 489; Solov’ev S. M., Istorija Rossii s drevnejsich vremen, Moskva 1961 V 637; – Medeksza S., Księga pamiętnicza…, Kr. 1875 s. 2, Script. Rer. Pol., III; Sapunov A., Vitebskaja starina, Vitebsk 1885 IV cz. 2 s. 51, 62; Zapiski otdelenija russkoj i slavjanskoj archeologii, Pet. 1861 II 725–9; – B. Czart.: rkp. 2749 nr 96 s. 351; B. Jag.: rkp. 4438 fol. 6 (diariusz J. A. Chrapowickiego), rkp. akcesji nr 217/1961 fol. 101v. (B. Radziwiłł do obywateli brzeskich z Kamieńca 1 IV 1656); – Życiorys Samuela Eustachego Ł-ego, opracowany przez Henryka Wisnera, w materiałach Red. PSB.
Tadeusz Wasilewski