Konarski Szymon, pseud. Szymon Gryf, X. Ranok (1850–1918), rolnik, działacz społeczno-oświatowy. Ur. 17 VI w Malicach w pow. sandomierskim, w rodzinie ziemiańskiej. Syn Konstantego i Aleksandry z Jasieńskich (zm. w 1855). Uczęszczał do szkoły początkowej w Sandomierzu, a gimnazjum ukończył w Radomiu w r. 1869. W t. r. rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniw. Warsz., które ukończył w r. 1873. Następnie przez dwa lata aplikował w sądach warszawskich, a potem wyjechał na dalsze studia prawnicze do Paryża. Po powrocie do kraju w r. 1876 zrezygnował z kariery prawniczej i rozpoczął gospodarować na roli w nabytym majątku Wilczyce w pow. sandomierskim. Ożeniwszy się w r. 1879 z Joanną z Kosseckich, wdową po Kazimierzu Kiniorskim, administrował przez 17 lat majątkiem Jeleniów w pow. opatowskim, własnością pasierbów Władysławy i Mariana Kiniorskich. K. prowadził ożywioną działalność społeczną i oświatową wśród okolicznej ludności wiejskiej. W r. 1884 założył w Jeleniowie nielegalną Kasę Pożyczkową Rolników Świętokrzyskich i kierował nią. Miała ona znaczenie gospodarcze i narodowe. Po śmierci żony w r. 1896 objął w dzierżawę majątek Przybysławice w pow. sandomierskim. W r. 1898 wraz z drem Jakubem Zysmanem założył w Klimontowie Tow. Pożyczkowo-Oszczędnościowe, jedno z pierwszych w kraju, będące wzorem dla innych zakładanych tego typu instytucji spółdzielczych. W r. 1899 przeniósł się do Radomia i objął stanowisko dyrektora tworzonej wówczas Spółki Rolnej Radomskiej i pełnił tę funkcję do r. 1911, tocząc przez cały czas walkę z opozycją części członków, przeciwstawiającej się włączeniu do programu prac handlowych spółki również pierwiastków wychowawczo-społecznych.
W tym okresie K. napisał kilka wartościowych prac z zakresu oświaty rolniczej, m. in. Uprawa pszenicy na gruntach gliniastych wilgotnych (W. 1891), Co to jest rola? Jak powstała, jakie są jej gatunki i jak je rozpoznawać? Dla użytku gospodarzy rolnych opowiedział… (W. 1899, wyd. 2. W. 1904, wyd. 3. W. 1914), Jak rolę uprawiać należy. Dla użytku gospodarzy rolnych podał… (1904), O siewniku rzędowym (W. 1909, wyd. 2. W. 1917, pt. O siewie rzędowym). Prace K-ego były nagrodzone na konkursie „Gazety Rolniczej”. Autor używał w nich niejednokrotnie ludowych form i zwrotów. Umieszczał liczne artykuły w „Głosie Radomskim” (np. W palącej sprawie, 1906 nr 103), „Gazecie Radomskiej” (np. W sprawie szkoły naszej, 1908 nr 91 i odb.) i innych pismach. W tym okresie, wg relacji S. Bukowieckiego, K-ego łączyła z Aleksandrem Głowackim (Prusem) serdeczna przyjaźń. W r. 1905 K. wziął udział w delegacji, która zawiozła do Petersburga petycję, żądającą oficjalnej szkoły polskiej w Królestwie. W t. r. został wybrany do Rady Nadzorczej Macierzy Szkolnej Królestwa Polskiego. W l. 1905–12 K. był pierwszym prezesem zarządu Rady Opiekuńczej Szkoły, wkrótce zorganizowanej jako Szkoła Handlowa Miejska 7-mioklasowa w Radomiu, która w ówczesnej guberni radomskiej była pierwszą średnią szkołą polską. K. jako prezes zarządu Rady Opiekuńczej szkoły wziął udział w staraniach o jej otwarcie z jęz. wykładowym polskim. Od r. 1907 pełnił obowiązki skarbnika zarządu Tow. Pomocy dla uczniów tej szkoły. Z obu funkcji zrezygnował po wyjeździe do Warszawy.
W r. 1911 K. został dyrektorem Kooperacji Rolnej w Warszawie, instytucji nadrzędnej nad spółkami handlowo-rolnymi Królestwa. Gdy prace kooperacji sparaliżował wybuch pierwszej wojny światowej, K. pracował nad przejęciem monopolu zbożowego przez syndykaty rolnicze. W r. 1915 był zastępcą przewodniczącego Sekcji Pomocy dla szkolnictwa Komitetu Obywatelskiego m. st. Warszawy. W l. 1914–7 wchodził w skład grupy zbierającej się w mieszkaniu dra Antoniego Natansona, której celem była propaganda idei niepodległości Polski w państwach zachodniej Europy. Gdy koło to przystąpiło do opracowywania i wydawania w jęz. francuskim i niemieckim w Szwajcarii tzw. „Encyklopedii Warszawskiej”, przedstawiającej całokształt życia polskiego we wszystkich dzielnicach, K. opracował dział produkcji rolnej oraz brał udział w kierownictwie tego przedsięwzięcia i wyszukiwaniu dla niego środków finansowych. W okresie tym wydał kilka broszur przeznaczonych dla chłopów, jak np. Chłopy, źle się dzieje (W. 1916), Rozbudźcie się, chłopy (Częstochowa 1916), Polska wieś bez polskiej szkoły (W. 1916), Ze wsi i dla wsi (W. 1918). Broszury te (znajdują się u Kazimierza Konarskiego w Warszawie i Szymona Konarskiego w Paryżu) mają, podobnie jak poprzednie, charakter dydaktyczny i uświadamiający. W r. 1918 w okresie tworzenia państwowych władz polskich, K. został prezesem Warszawskiej Komisji Ziemskiej Min. Rolnictwa i Dóbr Państwowych. Zmarł w Warszawie 15 XII 1918 r. i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Miał troje dzieci: Jana, Zofię oraz Kazimierza, historyka i archiwistę.
K. był bratem Zofii Bukowieckiej, pisarki dla dzieci, i Aleksandra Konstantego ur. 1 III 1855 r. w Malicach, rolnika, administratora i dzierżawcy kilku majątków, potem właściciela Hołudzy w pow. buskim. Wraz z żoną Oktawią ze Świdów zakładał Aleksander ochronki, w których prowadzono tajne nauczanie, oraz kółka i sklepy włościańskie. Zmarł w Żurawicy 10 V 1941 r. Dziećmi jego byli: Konstanty, Aleksander Karol, Szymon i Wanda.
Boniecki; – Stemler J., Dzieło samopomocy narodowej Polska Macierz Szkolna 1905–1935, W. 1935 s. 11; – Konarski K., Dalekie a bliskie, Wspomnienia szczęśliwego człowieka, Wr.–W.–Kr. 1965; Nasza walka o szkołę polską 1901–1917, W. 1934 II 39, 168; Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminariów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych, Pod red. Z. Zagórowskiego, Lw.–W. 1924 s. 183; – Kalendarzyk Polityczno-Historyczny miasta stołecznego Warszawy na rok 1916; „Kur. Warsz.” R. 98: 1918 nr 347 wyd. wieczorne s. 6, nr 348 wyd. wieczorne s. 9; – Arch. Liceum Ogólnokształcącego im. dra T. Chałubińskiego w Radomiu: Boniecki W., Historia Państwowego gimnazjum im. dr. T. Chałubińskiego w Radomiu 1905–1937, Radom 1946, (mszp.); B. Jag.: rkp. 7459 (Konarski Sz., Jaxa Konarscy. Materiały do historii rodziny, tu opracowany przez S. Bukowieckiego życiorys K-ego); – Informacje ustne syna Kazimierza i pisemne bratanka Szymona z Paryża.
Stanisław Konarski