Kuźniar Wiktor Serwacy (1879–1935), geolog. Syn Wiktora Walentego, niższego urzędnika kolejowego w Suchej, i Konstancji z Gralków, brat Czesława (zob.). Ur. 13 V w Krakowie. Gimnazjum kończył w Tarnowie, po czym wstąpił na Wydział Filozoficzny UJ i studiował w l. 1899–1903 nauki przyrodnicze, ze szczególnym uwzględnieniem geologii i paleontologii. W l. 1902–7 w Gabinecie Geologicznym UJ pracował jako demonstrator. Stopień doktora filozofii na podstawie pracy pt. Eocen tatrzański (Numulity) („Spraw. Kom. Fizjogr. AU” T. 42: 1908) uzyskał w r. 1906 (14 X), po czym studiował krótko w Paryżu, Lozannie i Zurychu. Po powrocie do Krakowa od r. 1908 współpracował z Komisją Fizjograficzną AU, prowadząc badania geologiczne w Tatrach, na Podhalu i w Krakowskiem. Wynikiem tych prac były liczne rozprawy, m. in. Warstwy graniczne liaso-jury (Toarcien) na północ od Przedniej Kopy Sołtysiej w Tatrach („Spraw. Kom. Fizjogr. AU” T. 42: 1908), Zabytki przedhistoryczne z Witkowic pod Krakowem („Mater. Archeol. AU” 1908), Eocen Tatr i Podhala („Spraw. Kom. Fizjogr.” T. 44: 1910), Przyczynek do znajomości geologicznej Wielkiego Księstwa Krakowskiego (tamże). Jako geolog interesował się wieloma zagadnieniami. Prowadził badania w zakresie stratygrafii i tektoniki, paleobotaniki i geologii stosowanej oraz problematyki archeologicznej. Wspólnie z W. Demetrykiewiczem napisał Ślady siedziby człowieka przedhistorycznego z okresu paleolitu na górze Bronisławy koło Kopca Kościuszki koło Krakowa („Mater. Antropol., Archeol., Etnogr.” T. 10: 1910) i Najstarszy paleolit na ziemiach polskich oraz inne wykopaliska odkryte w jaskini „Okiennik” koło wsi Skarzyce w pow. będzińskim gub. piotrkowskiej („Mater. Antropol., Archeol., Etnogr.” T. 13: 1914), z L. Kozłowskim Paleolit w Jaksicach nad Wisłą (tamże) oraz z J. Smoleńskim dwa artykuły o dziale wodnym między Wisłą i Odrą („Bull. Int. Acad. Pol. d. Sciences d. Crac.” S. A. 1913 i „Verhandl. Geol. Anstalt” 1914). Był członkiem Polskiego Tow. Geologicznego. Uczestniczył w wielu zjazdach naukowych, a w tym w Międzynarodowym Kongresie Geologicznym w Wiedniu w r. 1903, którego wycieczki prowadziły na teren Galicji (w tym i w Tatry). Stąd artykuł pt. Wycieczka geologiczna w Tatry („Pam. Tow. Tatrzańskiego” T. 29: 1908).
K. był aktywnym członkiem Sekcji Ochrony Tatr i Sekcji Przyrodniczej Tow. Tatrzańskiego. Plonem prac w tej sekcji była m. in. popularnonaukowa książka pt. Z przyrody Tatr (Kr. 1910), broszura pt. W sprawie kolejki na Świnicę (Kr. 1912), a także praca z zakresu historii nauk geologicznych, pt. Z historii badań geologicznych nad powstaniem Tatr („Pam. Tow. Tatrzańskiego” T. 33: 1912). Swoim zainteresowaniom historycznym dał również wyraz w polemice z M. Limanowskim na temat eocenu Tatr, pt. W sprawie transgresji eocenu w Tatrach („Kosmos” T. 36: 1911), w pracy pt. Ignacy Domeyko („Roczn. Pol. Tow. Geol.” Z. 6: 1930) oraz we wspomnieniach pośmiertnych o Stanisławie Zaręcznym („Spraw. Kom. Fizjogr.” T. 44: 1910), Bronisławie Kropaczku (tamże, T. 51: 1917) i Marianie Łomnickim (tamże). W r. 1913 prowadził wykłady z zakresu geologii oraz wycieczki terenowe w czasie I Kursu Uniwersyteckiego dla Nauczycieli w Zakopanem.
K. był lewicowych poglądów. Brał udział w oświatowej akcji pozaszkolnej Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza jako prelegent od 1905 r., w l. 1905–7 był członkiem Komisji Rewizyjnej, od 1908–11 członkiem zarządu Oddziału Krakowskiego. W tych latach należał do działaczy Tow. Etycznego, występował jako prelegent na zebraniach tegoż towarzystwa. W r. 1908, w związku z narastającymi wpływami katolicyzmu na uniwersytetach austriackich (sprawa usunięcia z katedry prawa kanonicznego w Innsbruku prof. L. Wahrmunda), a zatem także polskich, K. w wygłaszanych wówczas przemówieniach zwrócił uwagę na zaostrzający się konflikt religii i wiedzy. K. był również działaczem „Promienia”. Podczas pobytu Lenina w Krakowie był z nim w kontakcie.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej w r. 1914 K. został zmobilizowany, walczył jako porucznik Legionów na froncie wschodnim i w r. 1915 został ciężko ranny pod Kraśnikiem. Spowodowało to trwałe kalectwo i uniemożliwiło kontynuowanie pracy w Tatrach. Po zaleczeniu ran K. skierowany został do pracy w Krakowskim Zagłębiu Węglowym jako oficer do spraw eksploatacji. Z zakresu geologii stosowanej napisał m. in. pracę pt. W sprawie wielkiego przemysłu polskiego opartego na warunkach przyrodniczych ziem polskich („Czas. Krak. Tow. Techn.” 1918) oraz Wodociąg krakowski a projekt wodociągu tatrzańskiego („Przegl. Gazowo-Wodociągowy” 1926). W l. 1919–22 był pracownikiem, a w 1923–9 współpracownikiem Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Wspólnie z J. Dolińskim, E. Jabłońskim i J. Lilpopem napisał: Węgiel brunatny w Niskowej pod Nowym Sączem („Spraw. Pol. Inst. Geol.” T. 1: 1921). W wyniku badań terenowych prowadzonych w l. 1925–7 powstała jedna z cenniejszych prac K-a, ogłoszona wspólnie z W. Żelechowskim, pt. Materiały do poznania stosunku Karpat do ich przedgórza na przestrzeni od Morawskiej Ostrawy po Kraków (1927).
W r. 1928 K. został zatrudniony jako adiunkt w Gabinecie Geologicznym UJ i po śmierci W. Szajnochy (1928) sprawował, jako najstarszy z pracowników, opiekę nad Zakładem Geologicznym. Po mianowaniu w r. 1929 J. Nowaka kierownikiem Zakładu K. pozostał na UJ do r. 1934, kiedy odszedł wskutek nieprzedłużenia umowy o pracę. Z ramienia Polskiej Partii Socjalistycznej był radnym m. Krakowa w l. 1921–31. Uczestniczył w pracach nad planową zabudową Zakopanego (tzw. ankiety zakopiańskiej). Od początku istnienia Państwowej Komisji (1919), a później Rady Ochrony Przyrody był aktywnym działaczem tej organizacji, pisząc m. in. artykuły: Marian Raciborski jako pionier ruchu polskiego ku ochronie przyrody („Ochrona Przyrody” T. 1: 1920) i Rezerwat miejski w Krzemionkach nad Wisłą („Ochrona Przyrody” T. 2: 1921). Niewydane prace K-a, jak rękopiśmienna mapa geologiczna Czerwonych Wierchów w Tatrach, znajdują się w zbiorze Stanisława Sokołowskiego w Archiwum Muzeum Ziemi w Warszawie. Zbiory dokumentalne do pracy Warstwy graniczne liaso-jury… (1908) są przechowywane w Pracowni Młodych Struktur Zakładu Nauk Geologicznych PAN w Warszawie.
K. zmarł wskutek wypadku na ulicy w Krakowie 11 VIII 1935 r. Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Ożeniony był z Marią Chrystowską (zmarłą w Zakopanem ok. r. 1960), z którą miał córkę Ewę (lekarza, zmarłą w Zakopanem 19 X 1936 r.).
Danysz-Fleszarowa R., Bibliografia geologiczna Polski, W. 1957–63; W. Ilustr. Enc. Gutenberga; – Czarniecki S., Zarys historii geologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, Kr. 1964 s. 84; Dobrowolski H., Frančić M., Konarski S., Postępowe tradycje młodzieży akademickiej w Krakowie, Kr. 1962; Dziesięciolecie Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza w Krakowie 1899–1909, Kr. 1909 s. 45, 46, 48; Gadomski A., W. K., „Przegl. Geogr.” (W.) T. 15: 1936 s. 175–6; G[oetel] W., Dr W. K., „Roczn. Pol. Tow. Geol.” (Kr.) T. 9: 1935 s. 123–4 (fot.); tenże, W. K. „Wierchy” R. 13: 1935 s. 145; Hulewicz J., Udział Galicji w walce o szkołę polską 1899–1914, W. 1934 s. 81; J[anczewski] E. W., W. K. (1879–1935), „Spraw. Państw. Inst. Geol.” (W.) T. 8: 1937 z. 4 s. 1–4; S[zafer] W., W. K., „Kwartalny Biul. Inform.” (Kr.) R. 5: 1935 nr 4 s. 17; [Szczepański A. J.], W. K., „Taternik” (Kr.–W.) R. 20: 1935 z. 1 s. 30; Wiśniowski T., Geologia polska w ostatnich latach pięćdziesięciu (1875–1925), „Kosmos” 1931 z. jubileuszowy cz. II s. 9, 26–7; – „Dzien. Rozporządzeń dla Stoł. Król. m. Krakowa” 1921–31; „Roczn. AU” 1902–28; Sprawozdanie Oddziału Krakowskiego Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza za lata 1905/1906–1910/11; – Arch. Muz. Tatrzańskiego w Zakopanem: Dane do działalności K-a w Tow. Tatrzańskim; Arch. UJ: S. II 619, W. F. 478, Katalogi studenckie Wydz. Filoz.; – Informacje Kasyldy Bukowczanowej, siostry, i Władysława Kuźniara, brata stryjecznego K-a.
Zbigniew J. Wójcik