Nieszokoć Wincenty, pseud. w Młodej Polsce Fredro (1792–1865?), wojskowy, działacz emigracyjny. Ur. 21 I w miejscowości Pokopurnie w pow. rossieńskim gub. kowieńskiej, był synem Rajmunda i Zofii. Jako młody chłopiec zaciągnął się do artylerii pieszej Ks. Warsz. i brał udział w kampanii 1813 r. Od czasu bitwy pod Lipskiem miał nieco przytępiony słuch. Uczestniczył również w kampanii 1814 r. we Francji. Służbę wojskową w Król. Pól. rozpoczął jako pisarz 2 komp. artylerii pieszej lekkiej. W lipcu 1815 został podoficerem I kl., a w lutym 1816 podporucznikiem w 2. bryg. 4 komp. artylerii pieszej lekkiej. W l. 1821–2 pełnił funkcje kasjera tej brygady. W grudniu 1822 został przeniesiony do 2 komp. pozycyjnej. W maju 1823 otrzymał rangę porucznika i został przeniesiony do 1 komp. lekkiej pieszej. W styczniu 1830 wszedł w skład Dyrekcji Artylerii, był ponadto instruktorem w Szkole Bombardierów i profesorem chemii w Zimowej Szkole Artylerii. O wybuchu powstania 1830 r. został powiadomiony w przeddzień 29 XI. W chwili wybuchu z wielkim trudem zebrał uczniów Szkoły Bombardierów z działami, ale bez naboi. Do nich dołączyła też grupa akademików. Na ul. Elektoralnej w podstępny sposób zagarnął ich patrol szaserów, działający przeciw powstańcom. Z kolei zatrzymał N-cia gen. Wincenty Krasiński i włączył jego baterię do wojsk pozostających u boku w. ks. Konstantego. W styczniu 1831 N. został tymczasowym dowódcą 4 komp. rezerwowej artylerii pieszej (później 6 pozycyjnej). Przeciwstawiał się dyktatorowi Józefowi Chłopickiemu, a nawet groziło mu aresztowanie. W lutym już jako kapitan II kl. uczestniczył ze swą baterią w bitwie grochowskiej. W związku z planem strategicznym przewidującym przeniesienie walk w Góry Świętokrzyskie N. 6 III t. r. został odkomenderowany do Ojcowa. Założył tam Dyrekcję Materiałów Artylerii i zorganizował fabryki prochu i saletry w Ojcowie, Pieskowej Skale, Stopnicy, Szydłowie i Rabsztynie, a w zamku w Pieskowej Skale urządził skład prochu i amunicji. Niedobór saletry starał się choć w części uzupełnić, organizując jej wydobycie z okolicznych gruzów. Wpłynął też na aptekarzy, którzy wyrabiali na potrzeby przemysłu wojennego kwas azotowy. N. opuścił Ojców 26 VI t. r. Komisja Rządowa Wojny, oceniając wysoko wyniki jego prac, przedstawiła N-cia do nagrody.

Z kolei N. został powołany do Rady Technicznej «Komitetu do zakładania fabryk saletry po kraju», który powstał 19 VII t. r. Początkowo pracował tu pod kierunkiem Henryka Łubieńskiego, a po jego odjeździe sam kierował w Warszawie ludwisarnią armat w koszarach kirasjerskich, wiertarnią armat w młynie parowym i wiertarnią armat i broni ręcznej w Łazienkach. W sierpniu awansował na kapitana I kl., a 9 IX został odznaczony Krzyżem Złotym Virtuti Militari. W początkach września był odkomenderowany na krótko do Zamościa, po czym został wysłany przez gen. Kazimierza Małachowskiego z rozkazem do gen. Samuela Różyckiego, by ten ostatni zawarł rozejm z nieprzyjacielem. Po upadku powstania, wraz z korpusem gen. Macieja Rybińskiego, przeszedł do Prus. W obozie internowanych należał do tych oficerów, którzy roztaczali opiekę nad żołnierzami i podoficerami. Dlatego też rząd pruski, zapobiegając agitacji w szeregach, wyprawił N-cia, aby stosunkowo szybko udał się do Francji. Do kraju nie miał powrotu. Wyrokiem Sądu Kryminalnego z dn. 4 (16) IX 1834 został skazany na karę śmierci przez powieszenie. Dn. 4 I 1832 przybył do zakładu wojskowych polskich w Awinionie. Wszedł tutaj w skład Komisji, która miała na celu utworzenie reprezentacji całego wychodźstwa. W czerwcu, na wieść o wyruszeniu z Gdańska transportu z Polakami, N. został wysłany przez Radę Zakładu w Awinionie do Bordeaux; szło o zapobieżenie, aby rząd francuski nie wyprawił tego transportu do Algierii. Do Bordeaux wyjechał nielegalnie, w związku z czym wstrzymano mu wypłatę «żołdu». M. in. dzięki zabiegom N-cia Polacy przybyli z Prus uzyskali zgodę rządu na pozostanie na wyspie Aix. Dn. 16 X t. r. N. został wybrany prezesem Rady Zakładu na wyspie Aix, przeniesionego następnie na wyspę Oléron. W grudniu 1832 zakład ten został zlikwidowany, a emigranci odesłani do Bourges i Le Puy, zaś N. zamieszkał w Mont-de-Marsan (Landes). We wrześniu 1834 opublikował tamże fragment swoich pamiętników, jako sprostowanie do historii powstania Ryszarda Ottona Spaziera, pt. Szkoła bombardierów w nocy 29 listopada, czyli odpowiedź W. N. kapitana artylerii wojsk polskich, na zarzuty mu poczynione w historii Spaziera o rewolucji polskiej. Prowadził też w Mont-de-Marsan wykłady dla emigrantów polskich o sztuce wojskowej, w związku z czym ogłosił Obraz rozbiorowy przedniejszych kombinacji wojny przez jenerała Jomini na polski język przełożony przez W. N. kapitana artylerii wojsk polskich (Mont-de-Marsan 1835). W r. 1835 za zgodą władz francuskich przeniósł się do Paryża, gdzie też ogłosił broszurę: O systemacie wojny partyzanckiej wzniesionym wśród emigracji. Polemizował z publikacją gen. Wojciecha Chrzanowskiego „O wojnie partyzanckiej”, stając w obronie klasycznej strategii; jego zdaniem partyzantka mogła mieć tylko funkcje pomocnicze, zaś bez regularnej armii i wygranych bitew nie da się wypędzić wroga z kraju.

Jeszcze w listopadzie 1834 N. został wciągnięty do Młodej Polski przez Walentego Zwierkowskiego, a w grudniu 1835 wszedł do Komitetu Stałego tej organizacji. Należał do umiarkowanych demokratów i przychylał się do inicjatyw zjednoczenia na emigracji demokratów wszystkich odcieni. Opracowany przezeń projekt zjednoczenia nie wyszedł poza wąski krąg współtowarzyszy, gdyż jednocześnie z podobną inicjatywą wystąpiła Konfederacja Narodu Polskiego. N. zgłosił do niej akces w końcu kwietnia 1836, zaś 5 V t. r. wraz z innymi członkami Komitetu Stałego wydał odezwę do gmin Młodej Polski z zapytaniem, czy chcą przystąpić do Konfederacji. Opracowywał w tym czasie plan strategiczny przyszłej wojny (rękopis się nie zachował). Wraz z Michałem Czajkowskim rozpoczął wydawanie organu Konfederacji pt. „Naród Polski”. W pierwszej połowie 1836 r. N. współpracował też, wraz z Teodorem Morawskim, Ksawerym Bronikowskim i Karolem Ursynem Niemcewiczem, przy opracowywaniu map Polski i Rosji pod patronatem Tow. Politechnicznego. Mapy te miały być wydane w wersji francuskiej i angielskiej. Niebawem cały komplet Komitetu Stałego Młodej Polski otrzymał rozkaz od władz francuskich opuszczenia Paryża. Ostatnia odezwa Młodej Polski z 25 VI 1836, podpisana również przez N-cia, mówiła o zawieszeniu czynności tej organizacji. N. początkowo wyjechał do Tours, następnie osiadł w Tarbes (Hautes Pyrénées). W dn. 3 V 1838 przesłał Ludwikowi Mierosławskiemu z Tuluzy swoje uwagi o udziale artylerii w bitwie grochowskiej w r. 1831. Uwag tych Mierosławski nigdy nie uwzględnił. Dalsze koleje życia N-cia są nieznane. Wiadomo tylko, że najpóźniej od r. 1841 przebywał w St. Louis w Senegalu i tam pracował. W r. 1844 przysłał na ręce W. Zwierkowskiego 150 fr. dla Lelewela na potrzeby Komitetu Emigracji Polskiej. Zmarł w Senegalu, dokładna data jego śmierci jest nieznana (W. Lewandowski, wydawca wspomnień W. Zwierkowskiego, „Rys powstania…” podaje rok śmierci 1865).

Enc. Wojsk.; W. Enc. Powsz. (PWN); Uruski; Księga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny… krzyżem wojskowym „Virtuti Militari” ozdobionych, Lw. 1881; – Gadon L., Emigracja polska, Kr. 1901–2 I–III; Gerber R., Fabrykacja dział w powstaniu listopadowym, „Przegl. Hist.-Wojsk.” 1930 t. 3 s. 62, 83–7; Harbut J. S., Noc listopadowa w świetle i cieniach procesu przed Najwyższym Sądem Kryminalnym, W. 1926; Kozłowski E., Generał Józef Bem 1794–1850, W. 1959; tenże, Wstęp do: Bem J., O powstaniu narodowym w Polsce, W. 1956; Kukiel M., Koncepcje powstania narodowego przed Wiosną Ludów, „Teki Hist.” 1948 nr 3 s. 171–2; tenże, Problèmes des guerres d’insurrection en XIX siècle, „Antemurale” 1955 nr 2 s. 75; Łoś R., Artyleria Królestwa Polskiego 1815–31, W. 1969; Sokołowska S., Młoda Polska, Wr. 1972; Tokarz W., Sprzysiężenie Wysockiego i Noc Listopadowa, W. 1925; tenże, Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, W. 1930; Warszawski S., Przemysł wojenny podczas powstania listopadowego, „Przegl. Hist.-Wojsk.” 1930 t. 3 s. 194–8, 203–11, 217–23; Zarys dziejów wojskowości polskiej do r. 1864, W. 1966 II; – Barzykowski S., Historia powstania listopadowego, P. 1883 I–II; Chrzanowski W., Opisanie bitwy grochowskiej, Kr. 1917 s. 62–3, 80; Grabowiecki J., Moje wspomnienia w emigracji od roku 1831 do 1854 spisane w Marsylii, W. 1970; Kruszewski I. S., Pamiętniki z roku 1930–1 śp. generała, Wyd. 2., W. 1930 s. 8, 16, 181; Lelewel, Listy emigracyjne, I–III, V; Lista imienna winowajców…, [b.m. 1834]; Mistyfikacja, „Orzeł Biały” 1841 nr 45 s. 178; [Nieszokoć W.], Nieznana relacja kapitana N. … o udziale artylerii w bitwie grochowskiej w roku 1831, „Przegl. Artyl.” 1938 nr 5 s. 508–24, odb. W. 1938 s. 19; Patelski J., Wspomnienia wojskowe z lat 1823–31, Wyd. 3., Wil. 1921; Prądzyński I., Pamiętniki, Kr. 1909 I 211, 470–1, 494; „Roczn. Wojsk. Król. Pol. na rok” 1817–30; Zwierkowski W., Rys powstania, walki i działań Polaków 1830–1831, W. 1973; Źródła do dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1830/31, W. 1933–5 III–IV; – Arch. du Service Historique de l’armée, Vincennes: Régiments Étrangers, réfugiés polonais; Arch. PAN: Materiały A. Śliwińskiego, Wypisy raperswilskie, teczka 141, brulion 3; B. Czart.: Trzeci Maj 1831–48, 5330 k. 35–9 (korespondencja N-cia z Radą Polaków w Avignon), Wykazy alfabetyczne emigrantów polskich z notatkami biograficznymi, 5351 II; B. Pol. w Paryżu: rkp. 387.

Stefania Sokołowska