Plater (Broel-Plater) Włodzimierz Stanisław (1831–1906), kolekcjoner, bibliofil, wydawca źródeł historycznych. Ur. 18 XI (wg Szymona Konarskiego, wg Jerzego Borkowskiego: 22 X, u Teodora Żychlińskiego błędnie: 22 X 1836) we wsi Liksna (pow. dyneburski), był synem ziemianina Ignacego Wilhelma (1791–1854) i Idalii z Sobańskich (1808–1891). Kształcił się zapewne w Petersburgu, gdyż – jak donosił Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu w r. 1851 – mieszkając w stolicy cesarstwa «naukom czas i siły poświęcał». Po śmierci ojca odziedziczył (może wspólnie z bratem Wiktorem) dobra na Wołyniu: Dąbrowicę (pow. rówieński) wraz z pobliskim Worobinem, w którym zamieszkał, i Pulmę (pow. włodzimierski). W r. 1859 wystąpił z inicjatywą założenia ze składek mieszkańców guberni i miasta biblioteki publicznej w Żytomierzu, sam był gotów przekazać jej jako pożyczkę część własnych zbiorów. Ok. r. 1860 sprawował – po Kraszewskim – godność honorowego kuratora wołyńskiego gimnazjum gubernialnego w Żytomierzu, w jego sprawie ogłosił w r. 1861 w Petersburgu broszurę w języku rosyjskim, inna z t. r. w tymże języku dotyczyła utworzenia w guberni wołyńskiej nowego powiatu dąbrowickiego. W r. 1860 P. był jednym z inicjatorów utworzenia na Ukrainie Tow. Rolniczego, do czego jednak nie dopuścił rząd rosyjski. P. uprawiał w młodości twórczość poetycką, rychło jednak przeważyło u niego zainteresowanie dziejami Polski, przejawiające się głównie w zbieraniu źródeł historycznych i kolekcjonerstwie. W l. 1858–9 wydał owoc kilkuletniej pracy, czterotomowy „Zbiór pamiętników do dziejów polskich” (W.), przynoszący materiały głównie z w. XVI, zaczerpnięte przeważnie ze zbiorów Władysława Ostrowskiego i ze znajdujących się w Głównym Archiwum Krajowym tek Adama Naruszewicza. Inne dokumenty przesyłał, celem ich ogłoszenia, redakcjom czasopism. Radami w pracy wydawniczej służył P-owi m. in. Kraszewski, z którym nawiązał już w r. 1850 korespondencję i któremu dostarczał materiałów historycznych. P. interesował się również genealogią, zbierał uzupełnienia do herbarza Kaspra Niesieckiego. Wg opinii Tadeusza Bobrowskiego P. był «pełen pretensji literackich, niestety płonnych i nieuzasadnionych, bo miał bzika».
W r. 1857 P., kierując się pobudkami patriotycznymi, wykupił z rąk gruzińskiej księżny Abamelek sprzedany jej przed kilku laty przez Andrzeja Mniszcha Wiśniowiec (koło Krzemieńca). Uratowawszy, co się dało, ze sprzętów i pamiątek (po Wiśniowieckich i Mniszchach), doprowadził do porządku i wzbogacił przewiezionymi z Worobina własnymi zbiorami wnętrze zamku i zamieszkał w nim na stałe. W r. 1858 sporządził inwentarz zbiorów. Szczególną pieczą otoczył zaniedbaną dotąd bibliotekę, nad którą fachową opiekę zlecił bibliotekarzowi i bibliografowi Franciszkowi Radziszewskiemu. Pomnożona zebranym już dawniej przez P-a księgozbiorem (ok. 8000 tomów), osiągnęła ona 21 000 tomów, w tym wiele dzieł rzadkich. Dużą jej część stanowiły polonica (ok. 9 000 tomów), głównie z dziedziny historii i prawa. Ok. 350 tomów liczyły zbiory rękopiśmienne. Przy bibliotece było bogate archiwum zawierające dokumenty rodzinne Wiśniowieckich, Mniszchów, Zamoyskich i in. Jednakże utrzymanie Wiśniowca przekroczyło finansowe możliwości nowego właściciela. P. zdołał odwlec termin wyznaczonej na r. 1873 przez urząd skarbowy publicznej licytacji Wiśniowca do jesieni 1876; majątek (wraz z zamkiem) nabył wówczas kijowski bankier Toll (Tol, Tolli) «za bezcen» („Słownik Geograficzny Król. Pol.,” XIII). Pewną część zbiorów bibliotecznych zdołał P. wywieźć przed licytacją do Worobina. Ponieważ licytacja została przeprowadzona nieformalnie z powodu wadliwego oszacowania lasów, P. wszczął przeciw nowemu nabywcy sprawę sądową, która jednakże dopiero w r. 1915 zakończyła się ostatecznie wyrokiem przychylnym dla spadkobierców pozywającego.
P. łożył na realizację wydawnictw historycznych, m. in. przyczynił się materialnie do ogłoszenia „Opera omnia” Jana Długosza (1878–87), finansował edycje „Listów z czasów Jana III i Augusta II…” Władysława Skrzydylki (1870) i tomu IV Augusta Theinera „Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae…” (1864). W r. 1888 wydał „Tablice rodowodowe familii de Broel-Plater” (cz. II–III), opracowane przez Gotarda Pulvisa (zapewne był to jego pseudonim), które z powodu błędów nie zostały puszczone w obieg księgarski, a następnie zostały zniszczone. P. nawiązał bliskie stosunki z Zakładem Narodowym im. Ossolińskich we Lwowie, skutecznie pośrednicząc od r. 1873 między tą placówką a instytucjami naukowymi Rosji, Szwecji i Danii w wymianie nakładów. Ok. r. 1893 zamieszkał na stałe w Petersburgu. W t. r. został członkiem Tow. Heraldycznego w Mitawie, był też członkiem honorowym estońskiego towarzystwa naukowego przy uniwersytecie w Dorpacie. Po utracie Wiśniowca majątek jego znacznie się zmniejszył: w l. 1882–1900 był dziedzicem wsi Kotiużynce (pow. krzemieniecki) oraz wsi Krywica i Zaleszany (pow. rówieński). Zmarł we wsi Opsa (koło Brasławia, gub. kowieńska) 6 IV 1906.
W rękopiśmiennej spuściźnie pozostawił 6 tomów «Batorianów» (przechowuje je Bibl. Ossol. jako tzw. Teki Platera), biografię Andrzeja Frycza Modrzewskiego oraz 9 tomów Pamiętnika Platerów (dzieje własnej rodziny). Zgromadzone przezeń w Worobinie: biblioteka, zbiór obrazów i archiwalia zostały w listopadzie 1917 spalone w czasie napadu na pałac.
Małżeństwo P-a (1870) z Marią Ludwiką Plater-Zyberk (1845–1926) było bezdzietne.
Estreicher, w. XIX; Konarski Sz., Platerowie, Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., IV 156–7, 198–9, 202–3 (uzupełnienia W. Platera); Słown. Pracowników Książki Pol. (bibliogr,); Borkowski, Almanach s. 712–13; Żychliński, III 204; – Bar A., J. I. Kraszewski na Wołyniu, „Roczn. Wołyński” T. 4: 1935; Gozdawa-Giżycki J. M., Klasztor OO. Karmelitów Bosych w Wiśniowcu, tamże T. 8: 1939; Tomkiewicz W., Dzieje zbiorów zamku wiśniowieckiego, tamże T. 3: 1934; – Bobrowski T., Pamiętnik mojego życia, W. 1979 II; Karwicki J., Dunin, Wędrówka od źródeł do ujścia Horynia, Kr. 1891 s. 13 i n.; tenże, Z moich wspomnień, W. 1904 IV 218–19; tenże, Z zamglonej i niedawno minionej przeszłości, W. [1900] s. 175; Lasocki W., Wspomnienia z mojego życia, Kr. 1933 I; [Rolle J. A.] Dr Antoni J., Opowiadania, S. IV W. 1884 II 407; tenże, Z teki autografów, „Niwa” 1882 z. 190 s. 744–5; – B. Jag.: Listy P-a, rkp. 6475, 6484, 6526, 6712, 7812, 7815, 7833; B. Narod.: Listy P-a, rkp. 8364; B. Ossol.: Dziennik P-a z r. 1873 rkp. 5603, Listy P-a, rkp. 2432 t. 3, 2757, 6222.
Rościsław Skręt