Rościszewski Lucjan Marian, pseud. Andrzej (1912–1943), dziennikarz, działacz konspiracyjny. Ur. 21 VII w rodzinnym majątku Brzoza w pow. piotrkowskim, był synem Apolinarego Wiktora, ziemianina, i Marii Józefy z Lemańskich.
R. uczył się od r. 1925 w Państwowym Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim i od r. szk. 1929/30 w Gimnazjum Państwowym w Zakopanem, gdzie w r. 1932 otrzymał świadectwo dojrzałości. W listopadzie t. r. zapisał się na studia na Wydz. Prawnym Uniw. Warsz., ale wskutek choroby oczu nie rozpoczął studiów. W październiku 1933 jeszcze raz zapisał się na ten wydział, lecz też studiów nie zdołał rozpocząć. Gospodarzył następnie w Brzozie, potem postanowił poświęcić się dziennikarstwu. Od 1 XI 1935 był członkiem redakcji pisma „Czas” (w t. r. przeniesionego z Krakowa do Warszawy) do wybuchu wojny. Z dn. 1 IX 1936 awansował na kierownika działu. W listopadzie t. r. próbował jeszcze raz podjąć studia, tym razem na Wydz. Politycznym Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie, ale również bez powodzenia. Od maja do lipca 1937 był korespondentem „Czasu” na Bliskim Wschodzie. Podróżował także po Hiszpanii i Czechosłowacji. Napisał powieść Sakramentem siódmym małżeństwo (W. 1939). Na łamach „Czasu” drukował w odcinkach powieść pt. Hamsin. (Powieść bardzo współczesna); ukazały się jej 43 odcinki w okresie od 12 VII do 1 IX 1939.
Już od października 1939 R. prowadził działalność konspiracyjną i współpracował blisko z mjr. Janem Włodarkiewiczem przy tworzeniu Tajnej Armii Polskiej (TAP), a od grudnia t. r. – ze Stanisławem Romanem Danglem przy organizowaniu zaplecza politycznego TAP – organizacji «Znak». Wiosną 1940 wszedł w skład prezydium «Znaku», w którym odpowiadał za prasę i wydawnictwa. Równocześnie został redaktorem naczelnym organu prasowego «Znaku» – pisma „Znak”, wydawanego od 1 III 1940 (pierwsze pięćdziesiąt jego numerów do lipca 1942 wydrukowano w łącznym nakładzie 200 tys. egzemplarzy). Był również autorem wielu artykułów wstępnych w „Znaku”, m. in. artykułu Polska musi mieć własną ideologię (ogłoszonego w nr 6–7 z 6 V 1940, przedruk niemal w całości w: Malinowski K., „Tajna Armia Polska. Znak. Konfederacja Zbrojna”, W. 1986 s. 12, 15). Organizacja «Znak» była współtwórcą 21 IV 1940 Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Niepodległościowych, zaś 28 IX t. r. Konfederacji Narodu (KN). Pismo „Znak” nadal było organem prasowym organizacji «Znak», aż do kwietnia 1942 (podczas przerwy w jego ukazywaniu się – od lutego do czerwca 1941 – rolę tę pełniło pismo „Nowa Polska”). W r. 1941 organizacja «Znak» wyłamała się z KN. Kiedy następnie w kwietniu 1942 przekształciła się w Związek Odrodzenia Narodowego (ZON), którego organem prasowym stało się pismo „Polska Odrodzona”, od tego miesiąca wydawane, R. wraz z pismem „Znak” usunął się z ZON, kontynuując wydawanie swego pisma (z przerwą od lipca do grudnia 1942). Niedługo potem rozłam ten zdołano zlikwidować i grupa «Znaku» powróciła w szeregi ZON, «zespalając swe wysiłki i możliwości» („Polska Odrodzona” 1943 ur 1–2). Ostatni numer „Znaku” (55/76) ukazał się z datą 5 IV 1943.
Dn. 15 V 1943 podczas obławy w kawiarni Fuchsa przy ul. Filtrowej 62 został R. aresztowany wraz m. in. z prezesem konspiracyjnego Stronnictwa Demokratycznego Mieczysławem Bilkiem i prezesem konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego Stefanem Sachą. Osadzony na Pawiaku, został 29 V 1943 rozstrzelany w największej z dotychczasowych egzekucji w Warszawie. Krótką informację o śmierci R-ego zamieścił „Tydzień” w nr 27 z 29 IX 1943. «Po jego aresztowaniu i śmierci, „Znaku” już nie wznowiono – uważając ten tytuł za zbyt silnie związany z osobą Lucjana, by można było pismo wydawać bez niego» (Z. Ossowski).
R. był żonaty od r. 1936 z Alicją z domu Tekstor (2. v. Rolleder, która po wojnie osiadła w Chicago); dzieci nie miał.
Czachowska, Literatura pol. Bibliogr., II 61; Kunert, Słown. konspiracji warsz., II (fot.); Olszewicz, Lista strat kultury pol.; – Bartoszewski W., Warszawski pierścień śmierci 1939–1944, Wyd. 2, W. 1970; Domańska R., Pawiak więzienie gestapo. Kronika 1939–1944, W. 1978; Księga pamiątkowa na dziewięćdziesięciolecie dziennika „Czas”, W. 1938 s. 61; Malinowski K., Tajna Armia Polska. Znak. Konfederacja Zbrojna. Zarys genezy, organizacji i działalności, W. 1986; Śliwicki Z., Meldunek z Pawiaka, W. 1974; Wanat L., Za murami Pawiaka, Wyd. 6 uzupełnione, W. 1985 s. 458; – Ossowski Z., List do redakcji, „Kultura” (Paryż) 1950 nr 2; Rolleder A., List do redakcji, tamże, 1950 nr 11; Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum Państwowego w Zakopanem za r. szk. 1929/30, Zakopane 1930; toż za r. 1930/1, Zakopane 1931; toż za r. 1931/2, Zakopane 1932; – „Czas” 1939 nr 190; – AP m. st. Warszawy: Szkoła Nauk Politycznych – teczka studencka nr 5469; Arch. Uniw. Warsz.: RP UW – teczka studencka nr 41899; – Odpis skrócony aktu małżeństwa wydany przez USC Warszawa-Śródmieście (w posiadaniu Anny Rościszewskiej-Boremskiej).
Andrzej Krzysztof Kunert