Freytag Adam (1608–50), inż. wojskowy i lekarz, syn Adama, profesora greki w gimnazjum toruńskim. Studia w którymś uniwersytecie protestanckim zakończył ze stopniem magistra artium i wszedł do służby wojskowej holenderskiej pod dowództwem Fryderyka Henryka Orańskiego. Walczył przeciw Hiszpanom i udział F-ga w oblężeniu Hertogenbosch wydaje się niewątpliwy. 9 VII 1629 zapisał się na studia lekarskie Uniwersytetu w Leydzie. Senat uniwersytetu przyznał mu 1 IV 1632 supremum in medicina gradum. W czasie studiów lekarskich F. pisał swe najważniejsze dzieło: Architectura militaris nova et aucta, którego część pierwszą, ukończoną w połowie r. 1630, dedykował królewiczowi Władysławowi, drugą Radzie miasta Torunia, a trzecią Radzie m. Gdańska. Dalsze wydania 1635, 1642, 1654, 1665, a w przekładzie francuskim 1635, 1640, 1669. (Dzieło to świadczy, że znał z autopsji wiele twierdz holenderskich; formułuje w nim po raz pierwszy zasady staroholenderskiego systemu fortyfikacji). Interesowało też F-ga planowanie miast: jego projekt teoretyczny cechuje dokładne sprzężenie planu miasta z narysem fortyfikacji (pentagon z placem w środku z 10 ulicami promieniście rozchodzącymi się na bastiony i środki kurtyn). Dotychczas nie udało się odszukać F-ga w rejestrach holenderskiej służby inżynierskiej (staten van oorlog) ani stwierdzić, czy cokolwiek w Holandii zbudował. W Leydzie zapewne zaciągnął się F. do polskiej służby wojskowej, gdy młody Janusz Radziwiłł otrzymał polecenie werbunku piechoty i inżynierów na wyprawę smoleńską. W otoczeniu Radziwiłła udał się wtedy do Paryża, gdzie obracał się w kołach nowowierczych. Tu również spotkał swego rodaka, też uczonego Chrystiana Ottera z Ragnety, z którym nawiązał przyjaźń. Być może, że w tej podróży uzyskał doktorat filozofii, a w latach późniejszych jest może i księgarzem. Jako doktor kurował w Lubczu Janusza Radziwiłła w r. 1641. Był profesorem »matheseos« w jego liceum kiejdańskim. Jako komisarz Janusza lustrował Birże.

Nie należy mieszać F-ga z jego imiennikiem, autorem prac astronomicznych. Latem 1618 odwiedził tegoż w Toruniu Jan Brożek i uprosił o obserwację komety, dokonaną 29 XI, którą następnie opublikował. W r. 1635 wydał, zapewne w Toruniu, Prognosticum Astrologicum.

Allg. Deutsche Biograph., VII; W. Enc. Illustr.; Enc. Wojsk.; Kośmiński; Gąsiorowski, Zbiór wiadomości, II 194; Chmaj L., Propaganda Braci Polskich w Paryżu w w. XVII, »Ref. w Polsce«, V/1928; Franke J. N., Jan Brożek, Kr. 1884; Jahns M., Geschichte der Kriegswissenschaften, II 1111–2; Jastrzębski, Dzieje fortyfikacji, Toruń 1925; Kotłubaj E., Życie Janusza Radziwiłła, Wil. 1859, s. 387; Lavedan P., Histoire de l’urbanisme. Renaissance et temps modernes, Paris 1941, s. 19–10; Mon. Ref. Polonicae et Lithuanicae I, Wil. 1925; Moreau-Reibel J., Sto lat podróży różnowierców polskich we Francji, »Ref. w Polsce« IX–X 1939; Praetorius K. G., Thorner Ehrentempel, Berlin 1832; Starowolski, Monumenta Sarmatarum, 315; Zastrow, Geschichte d. beständigen Befestigung, Leipzig 1854; Buck Fr. J., Lebensbeschreibungen preussischer Mathematiker, Königsberg 1764; Informacje i wskazówki płk. W. H. Schukinga z Hagi zwłaszcza wypis z Archiwum Uniwersytetu w Leydzie: Volumen inscriptionum sive catalogus studiosorum 1629, Acta senatus 1632.

Stanisław Herbst