Paszkowski Adolf (1847–1884), inżynier komunikacji. Ur. 11 XII w Wilnie, w rodzinie szlacheckiej, był synem Teofila. Uczył się w gimnazjum w Wilnie; m. in. nauczycielem jego był Ludwik Kondratowicz (Syrokomla), którego był ulubieńcem. W czasach gimnazjalnych, po śmierci ojca, wychowywał się u znanego wydawcy, redaktora i organizatora życia kulturalnego Adama Honorego Kirkora, w którego domu stykał się z wybitnymi przedstawicielami życia kulturalnego Wilna; w tym gronie bywał m. in. adwokat i współpracownik „Kuriera Wileńskiego” Kazimierz Paszkowski, być może związany rodzinnie z P-m. Po uzyskaniu matury w sierpniu 1864 P. wyjechał na studia do Petersburga, lecz ze względu na młody wiek nie mógł zostać studentem, zapisał się więc jako wolny słuchacz na wydział mechaniczny w Instytucie Technologicznym. Tu pięcioletni kurs nauki ukończył w ciągu 3 lat i otrzymał w r. 1868 dyplom inżyniera technologa. Następnie, dzięki poparciu dyrektora Drogi Żelaznej Mikołajewskiej (DŻM) inżyniera I. F. Keniga, wstąpił do Instytutu Inżynierów Komunikacji w Petersburgu, gdzie wykazał się dużymi zdolnościami (m. in. miał powierzone prowadzenie samodzielnych zajęć praktycznych) i w r. 1871 uzyskał tytuł inżyniera komunikacji. Pracę zawodową rozpoczął w Aleksandrowskich Zakładach Mechanicznych w Petersburgu, które były wówczas głównymi warsztatami naprawczymi DŻM. Jako inżynier do zleceń specjalnych przy kierowniku i konstruktorze tych zakładów inżynierze K. I. Rechniewskim zdobył duże doświadczenie praktyczne w dziedzinie organizacji prac warsztatowych oraz produkcji i konstrukcji taboru kolejowego. Dn. 1 XI 1873 został mianowany pomocnikiem, a 15 XI 1878 głównym inżynierem służby ruchu i taboru ruchomego pociągów kolejowych, po czym 4 I 1884 zastępcą dyrektora DŻM. Wkrótce potem, wskutek decyzji cesarza Aleksandra III o ograniczeniu zatrudniania inżynierów nierosyjskiego pochodzenia, zmuszony był opuścić służbę.
Podczas kilkunastoletniej pracy w służbie ruchu kolejowego P. wykazał dużą inicjatywę i brał czynny udział w realizacji wielu ulepszeń i udoskonaleń technicznych, kadrowych i organizacyjnych Drogi Żelaznej Mikołajewskiej (Petersburg–Moskwa, dziś zwanej Koleją Październikową), która była wtedy pierwszą dużą magistralą kolejową w Rosji. W szczególności przyczynił się do zastąpienia ręcznych hamulców (stosowanych dotychczas w taborze kolejowym) przez samoczynne hamulce pneumatyczne systemu Westinghouse’a, wprowadzenia nowego systemu bezpośrednich sprzęgów i złącz między łączonymi jednostkami pociągów, zastąpienia oświetlenia świecowego przez gazowe w wagonach osobowych, wprowadzenia (od r. 1879 najpierw na odcinku Petersburg–Bołogoje) systemu blokady elektrycznej itp., które pozwoliły na zwiększenie prędkości jazdy i zdolności przewozowej oraz bezpieczeństwa ruchu pociągów. Poza tym P. bardzo żywo zajmował się usprawnieniem składu osobowego całej służby ruchu DŻM poprzez przyjmowanie, zwłaszcza na stanowiska odpowiedzialne, pracowników z wyższym wykształceniem i przygotowaniem technicznym. Brał też udział w tworzeniu średnich technicznych szkół kolejowych i został kuratorem pionierskiej tego typu placówki w Bołogoje, która przygotowywała m. in. maszynistów i pomocników parowozowych.
P., powoływany jako ekspert do różnych komisji fachowych, był w r. 1877 członkiem komisji do spraw budowy linii wąskotorowych, w r. 1879 został radcą tytularnym Głównego Tow. Rosyjskich Dróg Żelaznych, wielokrotnie brał udział jako ekspert w posiedzeniach tymczasowego zarządu kolei państwowych, w r. 1883 był doradcą komitetu technicznego przy Departamencie Kolei Żelaznych; w r. 1879 opracował projekt organizacji służby ruchu i taboru ruchomego dla prywatnej Uralskiej Drogi Żelaznej. Uczestniczył w dorocznych zjazdach służby technicznej ruchu kolejowego przyczyniając się do ukierunkowania obrad. Nie pozostawił wprawdzie żadnych publikacji, lecz zasłużył się wydatnie w dziedzinie rozwoju kolejnictwa rosyjskiego. Cieszył się uznaniem wśród Polonii petersburskiej. Zmarł po krótkiej chorobie 1 XI 1884 w Petersburgu, pochowany został zapewne w Wilnie lub w pobliskiej miejscowości rodzinnej. Był odznaczony Orderem Św. Stanisława III stopnia.
W małżeństwie z Marią z Rodziewiczów P. miał syna Kazimierza, inżyniera metalurga, i dwie córki: Marię, zamężną Sadzewiczową, fizyczkę i matematyczkę, oraz Adolfinę (zob.).
Fot. w: Postrojka i eksploatacja Nikolaevskoj železnoj dorogi (1842–1851–1901). Kratkij istoričeskij očerk. S. Pet. 1901 s. 63; – Russ. biogr. slovar’, XIII 433–5; Alfavitnyj ukazatel’ razporaženij Ministerstva Putej Soobščenija, izdannych v tečenii 1879 goda v oficjalnoj časti „Žurnala Ministerstva Putej Soobščenija” za 1879 god [b. m. i r.] s. 1, 2, 189, 190, 242; Spisok okončivsich kurs w Institute Inženerov Putej Soobščenija imperatora Aleksandra I, 1810–1910, Pet. 1910; – Biografii inženerov putej soobščenija, [Oprac. S. Zitkov], S. Pet. 1889 vyp. 2 s. 63; Księga pamiątkowa inżynierów technologów Polaków, wychowańców Instytutu Technologicznego w Petersburgu, W. 1933; Očerk dejatel’nosti Nikolaevskoj železnoj dorogi Glavnogo obščestva Rossijskich železnych dorog, 1868–1893, S.-Pet. 1894; Solov’eva A. M., Železnodorožnyj transport Rossii vo vtoroj polovine XIX v., Moskva 1975; – „Kraj” (Pet.) 1884 nr 43 s. 17 (wspomnienie pośmiertne), nr 44 s. 14 (życiorys); „Przegl. Techn.” R. 21: 1885 s. 24 (życiorys); „Železnodorožnoje delo” 1884 nr 47 (nekrolog); – Informacje Centr. B. Nauk.-Techn. Min. Komunikacji ZSRR oraz Aidy M. Solov’evej z Moskwy.
Jerzy Kubiatowski