Rząśnicki (Ržonsnickij, Rschonsnitzky, Rjonsnitzki) Adolf (1880–1920), geolog. Ur. 29 (17 st. st.) VII w Kijowie, był synem Henryka Kazimierza, inżyniera górnika-metalurga, krewnym Adolfa, lekarza (zob.).
Po ukończeniu gimnazjum w Saratowie R. wstąpił w r. 1901 na oddział przyrodniczy wydz. fizyko-matematycznego uniw. moskiewskiego. Był uczniem m. in. V. Viernadskiego, M. Zaleskiego i A. Pavłova, pod którego kierownictwem podjął w r. 1904 na III roku studiów geologiczne prace terenowe na obszarze środkowego Powołża, a zwłaszcza rozpoznanie geologiczne pow. saratowskiego. W l. 1904–6 dokonał szczegółowego rozpoznania występujących tam utworów karbonu, jury i kredy. Nowością było rozpoznanie stratygrafii utworów batu (nieznanego z tej części Rosji), koloweju i oksfordu. Wyniki swych młodzieńczych studiów opublikował w l. 1913–15 m. in. w artykułach: Geologičeskij očerk centralnoj časti Saratovskogo uezda („Sel’sko-chozjajstvennyj vestnik jugovostočnoj Rossii”, 1913–14), Geologičeskoe stroenie central’noj časti Saratovskogo uezda („Ežegodnik po geologii i mineralogii Rossii”, 1914).
Formalnie studiów R. nie ukończył, ponieważ przed egzaminem końcowym w r. 1906 aresztowano go za działalność w nielegalnych organizacjach politycznych. Po procesie w r. 1907 został skazany na 10 lat zesłania na Syberię i początkowo przebywał w Bratskim Ostrogu, a następnie w Irkucku. Dzięki wstawiennictwu władz Cesarskiego Petersburskiego Tow. Mineralogicznego oraz dyrektora Komitetu Geologicznego (Kom. Geol.) w Petersburgu F. Czernyszewa w r. 1908 podjął badania geologiczne doliny Angary we Wschodniej Syberii, a następnie dorzecza Wiluju i Leny i prowadził je do r. 1917, tzn. do końca zesłania. W pracy pomocne były mu studia poprzedników Polaków: Aleksandra Czekanowskiego i Karola Bohdanowicza. Zrazu zajął się rozpoznaniem osadów starego paleozoiku (kambr–sylur) w okolicy wsi Padunskoje opodal Bracka. Od r. 1909 studia te rozszerzył – sporządzając m. in. mapy geologiczne i topograficzne – na dolinę rzeki Kirengi. Spostrzeżenia swe przedstawił w artykułach: Zametka o sledach pereryva v kambro-sylurskich otloženijach u s. Padunskogo na Angare i o charaktere ich zaleganija („Zapiski Mineralogičeskogo obščestva”, 1912), Geologičeskie issledovanija v verchov’iach r. Kirengi („Materialy dlja geologii Rossii”, 1915), K stratigrafii paleozojskich otloženij verchov’ev r. Kirengi („Geologičeskij vestnik”, 1915).
W r. 1911 badał R. stosunki geologiczne okolic Zakładu Kamyszeckiego w gub. irkuckiej, zwracając szczególną uwagę na stosunek słodkowodnych osadów wieku jurajskiego do utworów staropaleozoicznych (kambr–sylur). Wyniki spostrzeżeń przedstawił w r. 1914 w pracy pt. Geologičeskij očerk okrestnostej Kamyšetskogo cementnogo zavoda Irkutskoj gub. umieszczonej w warszawsko-puławskim periodyku rosyjskim „Ežegodnik po geologii i mineralogii Rossii”. W l. 1912–17, korzystając ze wsparcia Tow. Mineralogicznego, Kom. Geol. oraz własnych środków, prowadził badania geologiczne i ogólnoprzyrodnicze w basenie rzeki Wiluju (dorzecze Leny). W r. 1912 w okolicy Muchtuj nad Leną R. odkrył skamieniałości dolnego syluru (dziś ordowik). W r. 1913 dokonał szczegółowego podziału stratygraficznego utworów górnego syluru (dziś sylur) nad rzeką Wiluj, a ponadto w okolicy Suntary znalazł liczne amonity dolnego dogeru. W r. 1915 prowadząc badania w dolinie rzeki Marchi, dokonał rozpoznania tektoniki osadów paleozoicznych centralnej części basenu Wiluju. W następnych dwóch latach, przy poparciu dyrektora Kom. Geol. K. Bohdanowicza, badał międzyrzecze Wiluju i Leny, a zwłaszcza doliny rzek: Paleduj, Njuja, Kempendjaj, Namana, odkrywając skamieniałości wieku kambryjskiego. Zebrane obserwacje przedstawił m. in. w publikacjach O rasprostranenii morskogo doggera v severnoj Sibiri („Zapiski Mineralogičeskogo Obščestva”, 1918), Kratkij otčet o geologičeskich issledovaniach v bassejnach Viluja i Leny (tamże), Geologičeskie issledovanija v zapadnoj časti Leno-Vilujskogo meždureč’ja (godovoj otčet) („Izvestija Geologičeskogo komiteta”, 1917), Maršrutnye geologičeskie issledovanije v vostočnoj časti Leno-Vilujskogo meždureč’ja (godovoj otčet) (tamże, 1918) oraz w wydanym pośmiertnie szkicu O ciklach erozii Prilenskogo kraja („Bulleten’ Moskovskogo obščestva ispytatelej prirody”, 1928). Skamieniałości zebrane przez R-ego na Syberii stały się przedmiotem licznych studiów geologów i paleontologów radzieckich. W. Lermontowa jeden z gatunków z jego zbiorów nazwała w r. 1951 Pagetina rjonsnitzkii. Radzieccy historycy nauki podkreślili, że R. kontynuując prace A. Czekanowskiego, J. Czerskiego i E. Tolla «znacznie pogłębił i poszerzył obserwacje oraz dał podwaliny współczesnych zapatrywań na budowę geologiczną tego rozległego i trudno dostępnego obszaru» (Voskresienskaja, Sokołov).
Jesienią 1917 osiadł R. w Piotrogrodzie i podjął pracę w Kom. Geol. jako adiunkt-geolog. Od r. 1918 z ramienia Komitetu zasiadał w Głównym Komitecie do Spraw Złota przy Wyższej Radzie Gospodarstwa Narodowego Rosji, a także uczestniczył w pracach organizacji społecznych: Wszechrosyjskiego Tow. Mineralogicznego i Rosyjskiego Tow. Paleontologicznego. Latem 1920 odwiedził rodzinę w Saratowie. Po powrocie do Piotrogrodu przystąpił do przygotowań do pracy nad mapą geologiczną okolic tego miasta. Wtedy zachorował na tyfus brzuszny. Wskutek komplikacji (zapalenie opłucnej) zmarł 4 IX 1920 w Piotrogrodzie.
R. założył rodzinę, w której jego zainteresowania były kontynuowane: żona M. A. Rząśnicka była geologiem, a wnuczka Swietłana Łobaczowa – paleozoologiem.
Bol’šaja sovetskaja enciklopedija, Moskva 1955 XXXVI 464; Biografičeskij slovar’ dejatelej estestvoznanija i techniki, Moskva 1959 II 174; Spisok lic, okončivsich kurs v Gornom institute s 1847 na 1908 god (po vypiskam), S. Pet. 1909 s. 23; – Kleopov I. L., Geologičeskij komitet 1882–1929 gg. Istorija geologii v Rossii, Moskva 1964 s. 69, 159; tenże, Raboty pol’skich issledovatelej po izučeniju geologii Sibiri i Dal’nogo Vostoka, Monografie z Dziej. Nauki i Techn., W. 1972 t. 82 s. 163; Polsko-radzieckie sympozjum Historia rosyjsko-polskich kontaktów w dziedzinie geologii i geografii. Streszczenia referatów, W. 1969 s. 18 (L. N. Fedotowa) s. 41 (I. L. Kleopow); Publikacje R-ego i informacje o nim: Obručev V. P., Istorija geologičeskogo issledovania Sibiri. Period četvertyj (1889–1917), Moskva–Leningrad 1937 s. 32–3, 169–70 (bibliogr.); tenże, Izbrannye trudy, Moskva 1964 VI 214, 318, 381, 388 (fot., bibliogr.); Varsanof’eva V. V., Aleksei Petrovič Pavlov, Moskva 1947 s. 284; Voskresenskaja N. A., Sokolov N. N., Adolf Gendrikovič Ržonsnickij, w: Očerki po istorii geologičeskich znanij, Vyp. 19, Moskva 1971 s. 135–47 (fot., bibliogr.); Zverev V., Adolf Gendrikovič Ržonsnickij, „Izvestija Geol. Kom.” T. 39: 1920 nr 7–10 (fot., bibliogr. i odb.); – „Bjulleten’ Moskovskogo Obščestva Ispytatelej Prirody” 1928; „Bulletin de la Société Impériale des Naturalistes de Moscou” 1905; „Ežegodnik po geologii i mineralogii Rossii” 1914; „Ežegodnik Rossijskogo paleontologičeskogo obščestva” 1920–1; „Geologičeskij vestnik” 1915–16; „Izvestija Geologičeskogo komiteta” 1917–25; „Materialy dlja geologii Rossii” 1915; „Sel’sko-chozjajstvennyj vestnik jugo-vostočnoj Rossii” 1914–15; „Zapiski Mineralogičeskogo obščestva” 1912–24; – Central’nyj naučno-issledovatelskij geologorazvedočnoj institut w Leningradzie: Kolekcje okazów geologicznych i skamieniałości oraz niektóre rkp. R-ego; – Informacje Stefanii Mączyńskiej z W. oraz wnuczki R-ego Swietłany Łobaczowej z Leningradu.
Zbigniew J. Wójcik