Gurowski Aleksander h. Wczele (1719–1790), podkomorzy gnieźnieński. Syn Melchiora, kasztelana poznańskiego, i Zofii Przyjemskiej. Ur. w Murowanej Goślinie 10 XII. O jego młodości nie wiemy nic ponad to, że w r. 1737 wraz ze starszymi braćmi, Władysławem i Rafałem, zwiedzał Francję pod opieką jadącego na Maltę wuja Przyjemskiego. W czasie bezkrólewia 1763 r. wysłany był przez sejmik gospodarski w Środzie 13 IX wraz z Franciszkiem Sokolnickim, star. boguszyńskim, do prymasa Łubieńskiego. Został 23 VII 1764 r. jednym z konsyliarzy konfederacji województw poznańskiego i kaliskiego. Sejmik deputacki 9 IX 1765 r. obrał go asesorem przy marszałku konfederacji tych województw. Na sejmiku deputackim we wrześniu 1766 r. był asesorem z pow. poznańskiego przy marszałku, a sejmik dobrego porządku, odbyty w dwa dni potem, powołał go do komisji skarbowej województw wielkopolskich. Akcesu do zawiązanej w Krotoszynie konfederacji tych województw dokonał 23 VIII 1767 r., a na sejmiku deputackim we wrześniu był znów asesorem, tym razem z pow. konińskiego. W dobie konfederacji barskiej, tak samo jak starsi bracia, Władysław i Rafał, związał się ściśle z działającym na terenie Wielkopolski pułkownikiem rosyjskim Rönne, przy którym pełnił właściwie funkcje komisarza cywilnego. W ciągu marca i kwietnia na własną rękę drukował i rozsyłał uniwersały, rozkładał na szlachtę obowiązki prowiantowania i furażowania wojsk rosyjskich, rozdzielał zapłatę za te dostawy. Ponieważ działając w porozumieniu z Rönnem, miał za sobą siłę, niewiele sobie robił z uniwersałów strony przeciwnej, tj. regimentarzy Sieroszewskiego i Mazowieckiego. Jego działalność osłabła nieco po nieudaniu się zwołanego na 3 V zjazdu szlachty do Poznania i po ostrym manifeście generalności przeciwko stronnikom króla z 4 V. Ograniczył się odtąd jedynie do czynności furażowania. Kiedy na sejmie 1768 r. zostało ustanowione woj. gnieźnieńskie wraz z całą hierarchią urzędników ziemskich, G. został mianowany 1 IX podkomorzym. Obrany z pow. konińskiego posłem na sejm rozbiorowy 1772 r., wraz z braćmi dostał się do delegacji i, tak jak oni, spełniał tu rolę powolnego narzędzia ambasadora rosyjskiego, z tym jednak, że w porównaniu z nimi grał rolę znacznie bardziej poślednią. Dzięki poparciu Ponińskiego został mianowany 2 VI 1773 r. sekretarzem delegacji dla spisywania jej czynności w j. polskim. Głos zabierał dość często, ale najczęściej bywały to krótkie «przymówienia się» dotyczące spraw porządkowych. Od czasu do czasu brał jednak udział i w dyskusjach nad sprawami o większym znaczeniu. Wypowiedział się przeciwko dożywotności urzędów, nawet członków Komisji Edukacyjnej chciałby widzieć tymczasowymi. Wzywał do wynagrodzenia królowi tych strat, jakie poniósł przez rozbiór skutkiem odpadnięcia szeregu starostw. Na opatów chciał zrzucić koszty związane z wyprawieniem posłów do dworów rozbiorowych. W sprawie dóbr pojezuickich zajmował stanowisko zgodne z intencjami Ponińskiego i Kazimierza Raczyńskiego, radząc nie sprzedawać, ale je wydzierżawiać, a więc w praktyce trwonić. Nie chciał ani rozdawania ich jako «chleba zasłużonych», ani sprzedaży z licytacji, to bowiem, jego zdaniem, odcięłoby dostęp do nich uboższym i byłoby przeciwne równości szlacheckiej. Na wypadek przywrócenia przez papieży zakonu zastrzegł zwrócenie jezuitom tych samych funduszów, jakie mieli przed kasatą. Radzie Nieustającej chciał przyznać prawo łaski, a jej członkom stałe pensje. Gromił gusła i czary, w imię których wciąż jeszcze zabija się niewinnych (27 VIII 1774). Przybierając pozę rzecznika szlachty, chciał ją możliwie licznie wprowadzić do Rady Nieustającej i do sądów sejmowych. «Poważamy prześwietny senat – mówił – bo znamy jako starszych, ale choć młodsi bracia, szanujemy wzajemność i o to się dopraszamy». Sławił króla wtedy, kiedy ten zmuszony był ustępować wobec żądań rosyjskich, sławił również i Stackelberga za obronę praw prymasa w Radzie Nieustającej. Sam duchowieństwo atakował dość często, a już szczególnie niechętnie odnosił się do przewodniczącego obradom delegacji biskupa kujawskiego, Ostrowskiego. Jeśli bronił dóbr duchownych przed nadmiernymi ciężarami podatkowymi, to dodawał taki argument: «gdy w nowej formie rządu odpadły już starostwa, którymi brały wzrost familie, czyliż ten przynajmniej sposób nie powinien zostać utrzymywania domów, których tyle widzieliśmy wspartych z intrat biskupstw». Żądając podniesienia urzędu podskarbich nadwornych do rangi ministerialnej, robił to, jak się zdaje, dla podskarbiego nadw. lit., Tyzenhauza. Z ramienia delegacji wszedł do komisji rozdawniczej dóbr pojezuickich i wyjednał dla siebie 20 VIII 1774 r. nadanie Kościelca w pow. kaliskim, z którego miał płacić Komisji Edukacyjnej 4 704 zł rocznego czynszu. 16 VIII t. r. został jednym z delegatów do ułożenia z obcymi ambasadorami praw kardynalnych. Wszedł 28 V 1775 r. do komisji dla likwidacji długów Rzpltej. Zasiadał ponadto w komisji do ustalenia nowych granic z Austrią i w 10 innych, wyłonionych dla rozstrzygnięcia rozmaitych spraw prywatnych, skierowanych do sądu konfederacji generalnej. Za prowadzenie i przygotowanie do druku 7-tomowego protokołu czynności delegacyjnych dostał ze skarbu koronnego hojną nagrodę 60 000 zł. Ambasador wywdzięczył mu się Wstęgą Św. Aleksandra Newskiego. Przebywając przez cały maj 1776 r. w Warszawie, zabiegał gorliwie o krzesło w senacie, ale kiedy zmuszony był wyjechać do Gniezna na sejmik i tam obłożnie zachorował, w staraniach o kasztelanię rogozińską ubiegł go Stanisław Rogaliński, mimo iż Rada Nieustająca i G-ego podała jako kandydata do tej godności. Król nadał G-emu 26 VI 1776 r. wakującą po Rogalińskim kaszt. lędzką, ale ten jej widocznie nie przyjął, bo nadal był tylko podkomorzym. W czasie Sejmu Czteroletniego został 30 V 1789 r. jednym z komisarzy dla woj. gnieźnieńskiego celem wynalezienia ofiary z dóbr ziemskich i duchownych. Zmarł 10 XII 1790 r. i pochowany został w Murowanej Goślinie. Był bezżenny.
Enc. Org., Boniecki; Żychliński; – Konopczyński W., Geneza i ustanowienie Rady Nieustającej, Kr. 1919; Korzon, Wewnętrzne dzieje, IV; Załęski, Jezuici, V 1; – Protokół albo opisanie zaszłych czynności na delegacji od Stanów Rzeczypospolitej na sejmie ekstraordynaryjnym… dn. 19 maja r. 1773 wyznaczonej, a dn. 19 marca zakończonej…, W. 1775–6 I 23, 63, 65, 91, 101, 127, 185, 206, II 17, 55, 71, 72, 73, 89, 98, 115, 128, 141, 144, 146, 149, 150, 151, 163, 168, III 17, 18, 25, 26, 68, 72, 134, 169, 174, 176, IV 22, 43, 87, 92, 96, 110, 123, 146, 149, 184, 216, 226, 255, 262, 274, 290, 306, 335, 384, 388, 403, 407, 408, 416, 426, 441, 442, V 24, 83, 143, 161, VI cz. 1 s. 15, 22, 41, 42, 43, 74, 93, 94, cz. 2 s. 10, 31, 36, 45, 49, 50, 117, VII 42, 86, 87; Vol. leg., VIII 78, 131, 153, 199, 245, 255, 257, 277, 284, 293, 302, 315, IX 82; – Arch. Archidiec. w P.: Liber bapt. i mort. Murowanej Gośliny; Arch. Państw. w P.: Inskr. Grodz. Pozn. 1185 k. 71, 146, 168, 202, 226, 249, 253, 291, Inskr. Grodz. Kal. 214/216 k. 251, 400 k. 77, 84 v.
Włodzimierz Dworzaczek