INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Aleksander Mierzeński (Mierzyński) h. Leliwa  

 
 
1627 - 09.1671
Biogram został opublikowany w 1976 r. w XXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Mierzeński (Mierzyński) Aleksander h. Leliwa (1627–1671), porucznik wojsk W. Ks. Lit., arianin. Był synem Abrahama i Elżbiety Morsztynówny, młodszym bratem Jana (zob.). Ok. r. 1648 podjął służbę wojskową w wojsku litewskim. Gdy wiosną 1654 przebywał w Dojlidach koło Białegostoku, własności zastawnej swego brata Jana, przyjaciel jego i podkomendny Zbigniew Morsztyn, przebywający tamże czas jakiś po wyprawie żwanieckiej, skierował doń po opuszczeniu Dojlid wiersz „Do Jego Mości Pana A… M…, porucznika… list” (w zbiorze „Muza Domowa”). W czasie kampanii 1654 i bitwy pod Szepielewiczami (24 VIII t. r.) dowodził M., jako porucznik, chorągwią pancerną hetmana Janusza Radziwiłła. Chorągiew jego poniosła podczas tej klęski wielkie straty. Zbigniew Morsztyn, wówczas podkomendny M-ego, poświęcił mu swój poemat o wyprawie szepielowskiej („List do Imci Pana A. M-ego…” vel „Pod Szepielowcami” w zbiorze „Muza Domowa”). W sierpniu 1655 należał M. do grona adherentów szwedzkich; podpisał akt poddania Litwy Szwedom. Chorągiew pancerna, której był porucznikiem, przebywała w tym czasie na Podlasiu, służąc ks. Bogusławowi Radziwiłłowi. W początkach grudnia otrzymał od Magnusa de la Gardie na własność leśnictwo Niemonojty. Służby u Radziwiłłów birżańskich nie porzucił po śmierci Janusza Radziwiłła i przejściu jego chorągwi pancernej na stronę króla Jana Kazimierza. Wiosną 1657 przebywał u boku ks. Bogusława Radziwiłła, a przed 23 III t. r. próbował objąć ponownie w administrację lub w arendę dobra radziwiłłowskie Owantę, z których usunęła go wdowa po Januszu Radziwille.

Otrzymawszy w sierpniu 1657 na wniosek księcia Bogusława od hetmana polnego kor. Wincentego Gosiewskiego list zaciągowy, zebrał M. w Owancie chorągiew, której został porucznikiem. Weszła ona w skład dywizji lewego skrzydła wojska litewskiego. M. wziął udział 21 X 1658 w bitwie pod Werkami i dostał się wraz z hetmanem Gosiewskim do niewoli rosyjskiej. Przebywał z nim razem w jednym dworze w Moskwie. Dn. 14 IV 1661 składał prośbę do cara o zwiększenie wypłaty na utrzymanie i 17 IV t. r. otrzymał u niego posłuchanie. Dn. 25 I 1662 dowiedział się o swym prędkim uwolnieniu, lecz Moskwę opuścił dopiero 17 III t. r. Niezbyt jasna była po uwolnieniu jego sytuacja wyznaniowa, gdyż nie został objęty zezwoleniem udzielonym przez króla i sejm 2 V 1661 grupie arian, wśród których byli jego bracia Jan i Samuel, na przejście z arianizmu na kalwinizm. Być może zmuszony został do przyjęcia katolicyzmu. Dn. 26 VI 1662 otrzymał w Warszawie od brata Jana dwie wsie królewskie, odłączone od starostwa sejwejskiego, Połońce i Przystawańce, które stanowiły odtąd jego główne uposażenie. Na przełomie 1663 i 1664 r. wysyłał go książę Bogusław Radziwiłł do wojska litewskiego na Białorusi, aby przeprowadził weryfikację szkód wyrządzonych przez wojsko w jego dobrach. M. nie podjął jednak tej misji. W r. 1665 objął wespół z braćmi: Samuelem, Krzysztofem i Danielem, osiadłym w woj. krakowskim w Jurkowie, spadek po zmarłym bracie Janie. Dalsze jego losy nie są znane, zmarł w Zabłudowie we wrześniu 1671 bezżenny i bezdzietny. Wywieszenie jego chorągwi pogrzebowej w kościele w Zabłudowie wywołało protest władz kościelnych, domagających się, aby wizerunek M-ego był wymalowany według zwyczaju katolickiego, tj. w postaci klęczącej pod krzyżem. Śmierć jego uczcił Zbigniew Morsztyn epitafium pt. „Sacrum Immortali memoriae Fortissimi viri…” (w zbiorze „Muza Domowa”).

Bratem rodzonym M-ego był Samuel Mierzeński, od r. 1647 dzierżawca Dojlid pod Białymstokiem, a następnie właściciel zastawu na Białymstoku Radziwiłłowskim. Na mocy zezwolenia sejmu z 2 V 1661 przeszedł z arianizmu na kalwinizm. Był towarzyszem husarskim w chorągwi Janusza Radziwiłła, przyjaźnił się, podobnie jak M., ze Zbigniewem Morsztynem. Samuel zmarł w Dojlidach w r. 1678, pozostawiwszy z małżeństwa z Hercilią Ciechanowiecką syna Jana, ożenionego z Marianną z Kawcenich, właściciela zastawu na Dojlidach do r. 1698.

 

Kalicki B., Bogusław Radziwiłł, koniuszy litewski, Kr. 1878 s. 178, 184–5; Kurczewski J., Stan kościołów parafialnych diecezji wileńskiej… 1655–1661, w: Litwa i Ruś, III; Pelc J., Zbigniew Morsztyn, arianin i poeta, Wr.–W.–Kr. 1966; tenże, Zbigniew Morsztyn na tle poezji polskiej XVII w., W, 1973; Tazbir J., Arianie i katolicy, W. 1971; Wasilewski T., Zdrada Janusza Radziwiłła w 1655 r. i jej wyznaniowe motywy, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 18: 1973 s. 124,146; – Akta umowy kiejdańskiej 1655 r., „Ateneum Wil.” R. 10:1935 s. 20,24 (i odb.); Diariusz Michała Obuchowicza, w: Pamiętniki historyczne do wyjaśnienia spraw publicznych w Polsce XVII wieku, Wil. 1859 s. 73, 74, 90, 95; Rudawski W. J., Historiarum Poloniae ab excessu Vladislai IV ad pacem Olivensem usque libri IX…, Varsoviae et Lipsiae 1755; Trembecki J. T., Wirydarz poetycki, Lw. 1910 I 354–62, 447–9; – AGAD: Archiwum Radziwiłłów dz. IVa teka 1 nr 1 k. 9–10, dz. V teka 201 nr 9644, 9647, dz. XXIII teka 105 plik II; B. Narod.: rkp. 3092 k. 45v.; B. Ossol.: „Muza Domowa” rkp. nr 5547/II s. 82–83, 214–229, 220–220b; Centr. Gosud. Arch. Drevnich Aktov, Moskva: fond 389, I A 131 s. 1311–1313 (Metryka Litewska, Ks. Zapisów 131).

Tadeusz Wasilewski

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Zygmunt Gregerowic

2 poł. XVI w. - 1652-06-15
rektor Akademii Krakowskiej
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.