Piwko z Szałacińskich Amelia, pseud. Mateczka (1863–1928), działaczka socjalistyczna. Ur. 2 III w Warszawie, była córką Józefa Szałacińskiego, robotnika. Z początkiem lat osiemdziesiątych wyszła za mąż za Józefa Piwkę, robotnika ciesielskiego, i przez pewien czas mieszkała w Okuniewie pod Warszawą. Od r. 1888 pracowała w Warszawie jako robotnica. Przez towarzyszy pracy związała się z II Proletariatem. P. była gorliwą pomocnicą Stanisławy Motz-Abramowskiej, prowadzącej – jako członek kierownictwa II Proletariatu – działalność propagandową i organizacyjną wśród kobiet w Warszawie. P. rozpowszechniała wydawnictwa, agitowała za wstępowaniem do tworzonej w r. 1890 Kasy Pomocy Pracownic, brała też udział w przygotowaniach do obchodu pierwszego święta 1-majowego w Warszawie. Aresztowana wśród wielu uczestników tego wystąpienia i uwięziona w X Pawilonie Cytadeli warszawskiej, udawała nieświadomą spraw politycznych tak przekonywająco, że po 6 tygodniach wypuszczono ją na wolność.
Po powstaniu Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) pracowała w organizacji warszawskiej: uczestniczyła w tworzeniu kół partyjnych, jej mieszkanie przy ul. Brzeskiej 11 na Pradze przez wiele lat było «domem zbornym» dla członków partii. Na przełomie r. 1903/4 w porozumieniu z partią zaczęła pracować jako kucharka u wysokiego oficera żandarmerii i zdobywała potrzebne dla PPS informacje. Wzięła udział w przygotowaniach i przeprowadzeniu zbrojnej manifestacji na pl. Grzybowskim w Warszawie 13 XI 1904. Po utworzeniu Organizacji Spiskowo-Bojowej przy Warszawskim Komitecie Robotniczym pracowała w technice i opiekowała się ponad rok umieszczonym w jej mieszkaniu składem broni. Kiedy z powodu częstych rewizji żandarmerii skład przeniesiono w inne miejsce, P. skierowana została do «roboty wojskowej». Powierzono jej kontakty organizacyjno-agitacyjne z żołnierzami pułków: Petersburskiego, Keksholmskiego, Biłgorajskiego, Czernihowskiego i Białostockiego, rozwoziła bibułę i broń do Dąbrowy Górniczej, Zawiercia i innych okręgów, a także zajmowała się przewożeniem transportów broni zza granicy. Przy pomocy towarzyszy pracujących w Żegludze Wiślanej przewiozła z Torunia «wsypany» transport 25 brauningów z 50 kulami do każdego (październik 1905). Podejrzewana o działalność bojową, była kilkakrotnie aresztowana i więziona w Warszawie, Piotrkowie i Lublinie. Wydana przez prowokatora Michała Sankowskiego jako opiekunka składów broni i uczestniczka akcji bojowych, została aresztowana 2 XI 1906. Nie zdołano zmusić jej do potwierdzenia zarzutów, chociaż w czasie przesłuchań była dotkliwie bita przez znanego z okrucieństwa agenta ochrany W. Grüna i przetrzymywana w karcerze. Zwolniona 14 XI t. r., włączyła się do działalności powstałej z rozłamu PPS-Frakcji Rewolucyjnej. Wyrokiem administracyjnym skazano ją w r. 1908 na 6 lat zesłania do gub. wiackiej. Z Wiatki zbiegła po kilku dniach, ale wkrótce została ujęta. Na zesłaniu pomagała towarzyszom w «Komunie» jako gospodyni. Ok. r. 1909 zdołała uciec i schroniła się w Krakowie, gdzie brała udział w różnych pracach pomocniczych dla partii. Dramatycznie przeżyła zarządzoną przez austriacką policję konfrontację z synem Wincentym zbiegłym z Król. Pol.
W Polsce niepodległej P. mieszkała w Warszawie. Zupełnie osamotniona, zarabiała na życie jako praczka, dopóki nie obezwładnił jej paraliż. Od stycznia 1924 egzystowała jedynie dzięki pomocy warszawskiego koła Stowarzyszenia byłych Więźniów Politycznych. Umieszczona w r. 1927 w schronisku dla starców i kalek magistratu w Warszawie, zmarła tam 18 X 1928. Pośmiertnie odznaczono ją w r. 1938 Krzyżem Niepodległości. W tradycji polskiego ruchu socjalistycznego zapisała się jako bojowniczka, która «całe życie swoje, aż do ostatniego niemal tchnienia, oddała dla sprawy» (Posner). Jej mąż, prześladowany również za działalność w PPS, zmarł przed r. 1906 na zesłaniu w gub. ołonieckiej.
Z czterech synów P-wej dożyli wieku dorosłego Wincenty (ur. 1888) i Bronisław (ur. 1894) i obaj uczestniczyli w PPS. Wincenty, robotnik w fabryce «Labor», aresztowany w nocy z 16/17 XII 1905 w redakcji organu PPS „Kuriera Codziennego”, był więziony do 21 II 1906 w Cytadeli Warszawskiej. Powtórnie aresztowano go 17 IX t. r. w związku z podejrzeniem o udział w zabójstwie M. Sankowskiego na ul. Brzeskiej w Warszawie. Więziony w Forcie Aleksieja Cytadeli Warszawskiej, zbiegł stamtąd 17 XI 1906 i przedostał się do Krakowa. Aresztowanie go przez policję austriacką było bezpośrednim podmiotem interpelacji posła Hermana Liebermana w wiedeńskim parlamencie w sprawie prześladowania zbiegów rosyjskich. Po r. 1910 działał na terenie Rosji pod przybranym nazwiskiem m. in. Aleksandra Pietryckiego. Aresztowany 24 III 1911 w Krasnojarsku, został rozpoznany i w r. 1912 był więziony w gubernialnym więzieniu w Tomsku. Prawdopodobnie zmarł (zginął?) w więzieniu w latach pierwszej wojny światowej. Młodszy syn Bronisław, robotnik w fabryce B. Domańskiego przy ul. Kawęczyńskiej na Pradze, zajmował się agitacją wśród robotników i kolportowaniem bibuły partyjnej. Zmarł na gruźlicę podczas pierwszej wojny światowej.
Księga życiorysów działaczy ruchu rewolucyjnego, W. 1939 s. 107–8 (fot. po s. 104); – Próchnik A., Kobieta w polskim ruchu socjalistycznym, W. 1948 s. 24, 35, 38; tenże, Kobieta w walce o niepodległość i socjalizm w Polsce, W. 1938 s. 13, 18, 20; Radek S., Rewolucja w Warszawie 1904–1909, W. 1938 s. 420; [Śledziński L.] Mikołaj, A. z Szałacińskich Piwko. Pseudonim «Mateczka» (1863–1928). Wspomnienie pośmiertne (ze wstępem H. Bezmaskiego – S. Posnera), W. 1929, odb. z „Pod Sztandarem Rewolucji”, z. 2; – „Robotnik” 1906 nr 73 s. 8, 1927 nr 190 s. 2, 1928 nr 295 s. 4 (nekrolog), nr 300 s. 4 (wspomnienie pośmiertne), 1937 nr 31 s. 2 (wspomnienie S. Woszczyńskiej); – AGAD: KGGW 103840 k. 2, 14, 71, 75, 104337 k. 384–389 (dotyczy Wincentego); Arch. Państw. w W.: Ochrana Warszawska 413 k. 229–231; CAW: Akta Krzyża Niepodległości t. 383; Centr. Arch. KC PZPR: teczka osobowa Wincentego nr 14977.
Alicja Pacholczykowa