Kotowicz Andrzej Franciszek h. Korczak (zm. 1682), poseł sejmowy, kasztelan wileński. Pochodził z rodziny średniej szlachty grodzieńskiej. Syn Grzegorza (Hrehorego), stryj Eustachego Kazimierza, bpa smoleńskiego. Towarzyszył królewiczowi Janowi Kazimierzowi w jego podróży po Europie, podjętej 27 I 1638 r. Został wspólnie z nim uwięziony na rozkaz kardynała Richelieu 10 V 1638 r. i umieszczony w zamku Salon w Prowansji, w którym przebywał do początku sierpnia 1638 r. Po powrocie do kraju podjął służbę na dworze, w r. 1648 podpisał wraz z pow. kowieńskim elekcję Jana Kazimierza. Otrzymał od niego przed r. 1652 starostwo grodowe grodzieńskie, w r. 1652 posłował z Grodzieńskiego na sejm. Dn. 3 VI 1657 r. mianowany został kuchmistrzem W. Ks. Lit., był także w l. 1657–65 horodniczym i derewniczym wileńskim. W marcu 1658 r. posłował na sejm, został pisarzem wielkim W. Ks. Lit.; zajmował się odtąd sprawami stosunków z Rosją.
Wiosną 1658 r. przebywał K. w Chludowie na Litwie, zabiegał u hetmana Pawła Sapiehy, w porozumieniu z Bogusławem Radziwiłłem, o zaopatrzenie Słucka i fortec pogranicznych w załogi i zapasy. W maju 1660 r. prowadził rokowania z przedstawicielami cara. W l. 1661 i 1662 był posłem grodzieńskim na sejmy zwyczajny i nadzwyczajny, obradujące w Warszawie. W r. 1662 został członkiem deputacji sejmowej nadzorującej prace komisji powołanej do prowadzenia rokowań z Moskwą. W maju i czerwcu 1665 r., jako jeden z przedstawicieli Rady Senatu, prowadził rokowania z diakiem carskim Bogdanowem. Dn. 31 V 1665 r. podpisał instrukcję na rokowania z Moskwą, opracowaną przez komisję sejmową. Współpracował z Bogusławem Radziwiłłem, z którym porozumiewał się stale za pośrednictwem Szczęsnego Morsztyna, agenta księcia na dworze królewskim. W r. 1666 obrany został wspólnie z Bogusławem Radziwiłłem, posłem grodzieńskim na sejm 1666 r. W r. n. marszałkował sejmowi warszawskiemu, pierwszemu od r. 1664 sejmowi, który nie został zerwany i zakończył się uchwaleniem konstytucji. Na sejmie tym został powołany przez króla w skład komisji, której zadaniem był podział sum pieniężnych otrzymanych mocą traktatu andruszowskiego od cara Aleksieja Michajłowicza dla «ukontentowania» szlachty polskiej, egzulantów z ziem zajętych przez Rosję. W czasie pierwszego sejmu 1668 r. atakowano K-a i żądano oddania go pod sąd za rzekome sfałszowanie konstytucji sejmowych 1667 r. i oddanie do druku konstytucji nieuchwalonych przez Izbę. K. należał do dworskiej partii francuskiej, popierał na Litwie politykę rojalistyczną Paców.
W r. 1669 był posłem grodzieńskim na sejm, podpisał elekcję Michała Korybuta. W l. 1670–9 był administratorem ekonomii kobryńskiej. Zajmował się w r. 1671 z polecenia króla odbudową zamku wileńskiego i regulacją koryta rzeki Wilenki. W styczniu 1672 r. otrzymał, dzięki poparciu Krzysztofa Paca, kasztelanię wileńską, o którą ubiegał się również kandydat Michała Kazimierza Radziwiłła Jan Karol Kopeć, kasztelan trocki. W r. 1676 został K. członkiem Trybunału Skarbowego i komisarzem do spraw zamku miasta Grodna. W r. 1676 ufundował wraz z żoną Barbarą Cecylią, nieznanego nazwiska, klasztor Karmelitów Bosych w Grodnie. Zmarł w r. 1682, pozostawił syna Jana Franciszka, któremu w r. 1676 przekazał za zezwoleniem króla starostwo grodowe grodzieńskie, i córkę Ludwikę Teresę, przełożoną wizytek w Warszawie.
Przyałgowski, Żywoty bpów wil., III 72; Boniecki; Niesiecki; Uruski; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit., s. 82, 233, 247, 287; – Jodkowski J., Grodno, Wil., 1923 s. 23; Olszewski H., Sejm rzeczypospolitej epoki oligarchii. 1652–1763, P. 1966 s. 195–6, 202; Tomkiewicz W., Więzień kardynała, niewola francuska Jana Kazimierza, W. 1957 s. 24, 29, 32–74; Wójcik Z., Między traktatem andruszowskim a wojną turecką. Stosunki polsko-rosyjskie 1667–1772, W. 1968; tenże, Traktat andruszowski 1667 roku i jego geneza, W. 1959; – Akty Vil. Archeogr. Kom., IV, XI; Historia panowania Jana Kazimierza, Wyd. E. Raczyński, P. 1895 III 97; Kochowski W., Annalium Poloniae Climacter III, Cracoviae 1698 (przekład pol.); Medeksza S. F., Księga pamiętnicza wydarzeń zaszłych na Litwie 1654–1668, Kr. 1875, Script. Rer. Pol., III; Vol. leg., IV s. 102 fol. 217, s. 414 fol. 880, V s. 207 fol. 418, s. 213 fol. 433, s. 311 fol. 635; – Materiał nadesłany przez Stanisława Oczkowskiego-Kotowicza w posiadaniu Red. PSB.
Tadeusz Wasilewski