INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Paweł Franciszek (w zakonie Bernard) Sapieha     

Paweł Franciszek (w zakonie Bernard) Sapieha  

 
 
Biogram został opublikowany w 1994 r. w XXXV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sapieha Paweł Franciszek h. Lis, imię zakonne Bernard (1657–1715), cysters, opat paradyski, biskup żmudzki. Ur. w Żurawnie (ochrzczony 23 IV 1657), był synem pisarza polnego kor. Jana Fryderyka (zob.) i Konstancji z Herburtów, bratem Kazimierza Władysława (zob.) i Mikołaja Leona (zob.).

Uczył się S. w kolegiach jezuickich we Lwowie i Warszawie. W r. 1674 uczestniczył w elekcji Jana III z woj. brzeskim lit. Edukację zakończył podróżą po Europie Zachodniej, odwiedził Włochy, Francję (1678/9), Niderlandy i Niemcy. Być może brał udział w wyprawie na Słowację i Węgry w końcu 1683 r. w armii lit., podobno został wtedy pułkownikiem. Już w styczniu 1684 dowodził chorągwią dragońską. Porzucił jednak karierę wojskową i wstąpił do stanu duchownego; dn. 1 V 1686 otrzymał święcenia niższe, a 25 III 1688 święcenia kapłańskie. We wrześniu t. r. został proboszczem kodeńskim (zrezygnował z prepozytury wstąpiwszy do zakonu cystersów). Przebywał często na dworze królewskim, cieszył się dużą sympatią i protekcją pary królewskiej. Był kanonikiem warszawskim (już w r. 1690, zrezygnował na początku stycznia 1699) oraz wileńskim (18 VII 1689, zrzekł się 1692), kustoszem płockim, kantorem wileńskim (już w r. 1690), scholastykiem sandomierskim od 26 VI 1693 (zrzekł się w r. 1695).

W l. 1692–5 starał się S. o biskupstwo żmudzkie, mając poparcie krewnych linii czerejskiej i królowej, ale Jan III nie chciał wzmacniać pozycji Sapiehów na Żmudzi i nie zgodził się na nominację S-y. Mimo poparcia królowej nie otrzymał też w r. 1693 kanonii warmińskiej. W czasie sejmu w Grodnie w r. 1693 otrzymał stanowisko sekretarza duchownego lit. zapewne na skutek mylnej wiadomości o śmierci piastującego ten urząd Wincentego Wołłowicza. O utrzymanie tytułu walczył długie lata; bezprawnie używał go w l. 1694–5. Dla zażegnania nieporozumienia Sobieski nadał S-że 5 V 1695 referendarię lit., ale S. odmówił jej przyjęcia. Po śmierci Wołłowicza w r. 1698 S. starał się o sekretarię duchowną lit. u Augusta II, nie otrzymał jej jednak na skutek sprzeciwów opozycji antysapieżyńskiej. Jak wszyscy Sapiehowie kodeńscy dochował wierności Augustowi II i wreszcie 18 IV 1704, dzięki protekcji Karola Stanisława Radziwiłła, otrzymał upragnioną sekretarię lit. Miał złożyć przysięgę na ten urząd w Krakowie w styczniu 1705, ale król wyjechał do Saksonii. Być może dopełnił tego dopiero na radzie senatu w marcu t. r., w której uczestniczył. Na początku 1707 r. pod naciskiem rodziny przeszedł na stronę Stanisława Leszczyńskiego i przybył do niego do Leissnig pod Lipskiem 1 III. Przed 18 IV t. r. dostał S. od Leszczyńskiego nominację na biskupstwo chełmińskie, dalej jednak używał tytułu sekretarza lit. S. nie czuł się zupełnie związany z Leszczyńskim i już w końcu sierpnia 1709 był pod Babimostem w obozie Augusta II powracającego do Polski. Wrócił jednocześnie do swego sekretarstwa. Na Walnej Radzie Warszawskiej uczestniczył m. in. w audiencji nuncjusza 24 II 1710 i czytał od tronu list papieża w senacie.

Już w r. 1694 był S. opatem cystersów w Paradyżu, przyjąwszy po wstąpieniu do zakonu imię Bernard. Dn. 16 I 1708 został komisarzem generalnym zakonu cystersów w Polsce. Uczestniczył na przełomie lutego i marca 1708 w obradach kapituły generalnej zakonu. Przewodniczył obradom kapituły cysterskiej w Bienieszewie w r. 1710, na której proszono go, aby wyznaczył dwa klasztory na studia filozoficzne i teologiczne dla prowincji polskiej. Dn. 16 XII 1713 otrzymał wreszcie biskupstwo żmudzkie, na które prekonizował go papież 21 I 1715 i zezwolił mu zatrzymać na 5 lat opactwo paradyskie. S. został zobowiązany do renowacji rezydencji biskupów żmudzkich w Worniach, utworzenia seminarium duchownego i banku pobożnego w diecezji oraz prebendy dla teologa i penitencjarza w kapitule żmudzkiej. Dn. 15 X t. r. wyznaczony został na członka komisji do rewizji dóbr kamedułów wigierskich przy nuncjuszu apostolskim, ale w czynnościach tych już nie uczestniczył. Miał tytuł asystenta tronu papieskiego.

Wg działu dóbr rodzinnych przeprowadzonego w Maciejowie 20 VI 1677 S-że przypadły majętności: Czarnobyl (woj. kijowskie), Berezołupy na Wołyniu i Żurawno w ziemi lwowskiej. Ze względu na spustoszenie tej ostatniej bracia zobowiązali się dać mu 40 tys. złp., a do wypłaty tej sumy oddali folwark Zabłocie z dóbr kodeńskich. W r. 1687 kupił od Izydora Affaity: część wsi Radonie, Dąbrówka i Musoły w ziemi warszawskiej. Odsprzedał zapewne Czarnobyl bratu Kazimierzowi Władysławowi. S. był fundatorem ołtarza Jezusa Ukrzyżowanego w kościele kodeńskim i tzw. Kampanii lub Placencji, tj. zespołu mieszkalnego dla kapłanów w Kodniu. Pozostawił własnoręczny diariusz prowadzony od r. 1694; spisywany niedbale zawiera on niewiele tylko informacji o wydarzeniach publicznych i samym autorze (Arch. Radziwiłłów, Dz. II ks. 60 k. 179–296). S. zmarł po długiej chorobie w Kodniu 1 X 1715 i został tam pochowany, a bratanek Jan Fryderyk (zob.) wzniósł mu nagrobek.

 

Portret całopostaciowy na grawiurze Bernigerotha (reprod. w: Labarre de Raillicourt D., Histoire des Sapieha, Paris 1970, plansza 13); Portret półpostaciowy z galerii kodeńskiej w Muz. Narod. w Przemyślu; – Estreicher; PSB (Affaita Izydor); Hierarchia catholica medii aevi, V 343; Sapiehowie; Elektorów poczet; Szostkiewicz, Katalog bpów obrządku łac.; Willi D., Päpste, Kardinäle und Bischöfe aus dem Cistercienser-Order, Bregenz 1912 s. 77; Wiśniewski, Katalog prałatów sandomierskich; – [Pruszkowski J.] P. J. K. Podlasiak, Kodeń Sapiehów…, Kr. 1898 s. 75–7, 79; Wołonczewski M., Biskupstwo żmujdzkie, Kr. 1898 s. 91–2; – Codex Mednicensis seu Samogitiae Dioecesis, Vol. 2, Coll. P. Jatulis, Romae 1989 nr 310 s. 422–3; Jabłonowski J. S., Dziennik (1694–1695), Wyd. W. Chomętowski, W. 1865 s. 93; Misztołt A. A., Historia […] domus Sapiehanae…, Wil. 1724 s. 224–7; Ostrowski-Daneykowicz, Swada; Parthenay J. C., Dzieje panowania Fryderyka Augusta II, króla polskiego, w roku 1734 napisane, Przełożył T. H. [Herburt], W. 1854 s. 272; Peregrynacja Stanisława Wierzbowskiego, wojewodzica sieradzkiego, do Francji w latach 1678, 1679, 1680 i 1681, Wyd. J. K. Załuski, „Czas. Dodatek miesięczny” 1858 (marzec) s. 502; Relationes status dioecesium in Magno Ducatu Lithuaniae, Ed. P. Rabikauskas, Romae 1971 I; Sarnecki K., Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego, Wr. 1958; – AGAD: Arch. Publ. Potockich, rkp. 163 T. 3 k. 787–788, 811–813, rkp. 163a T. 7 k. 485–486, Arch. Radziwiłłów, Dz. V nr 6465 (list z 18 IV 1707), 13831 (listy z 6 I 1705, 8 IX 1707, 6 IX 1708), 13870, 15956, 18782 (list z 27 VIII 1709), Dz. VI nr 11–79 (pod 1 X 1715), Arch. Roskie, Korespondencja, rkp. LV, nr 19; AP w Kr., Oddział na Wawelu: Arch. Młynowskie Chodkiewiczów, rkp. 992, 996, 997, 1025; Arch. Kongregacji Konsystor. w Rzymie: consist. vol. 103 k. 250–253 (mikrofilm w Zakładzie Hist. KUL); B. Czart. 2896, nr 73; B. Lit. Akad. Nauk w Wil.: F 43 nr 681; B. Narod.: rkp. 9077 k. 360; B. Ossol.: rkp. 136 k. 111v., 144v.; – Mater. Red. PSB: Skorowidz Sapiehów, Oprac. przez Eustachego S. Sapiehę.

Andrzej Rachuba

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.