Lubomirska z Hadików Anna Maria (ok. 1743–1803), jedna ze znanych pań z otoczenia króla Stanisława Augusta. Była córką hr. Andrzeja Hadika, generała, a później feldmarszałka austriackiego, i ks. Marii Teresy Lichnowsky. W r. 1763 poznała więzionego w Budzie Marcina Lubomirskiego (zob.). Hadik, zachęcony sytuacją majątkową Lubomirskiego, zgodził się na małżeństwo córki. Dn. 20 IX 1764 Marcin pisał do Karola Radziwiłła o Annie jako o swej narzeczonej, a gdy opuścił więzienie w Budzie w maju 1765, w lipcu t. r. odbył się ich ślub w Hermanstadt. W okresie konfederacji barskiej L. przebywała w Kurimie na Węgrzech, gdzie znajdowała się główna kwatera jej męża. Wyczyny Lubomirskiego, zwłaszcza gdy padli ich ofiarą również austriaccy poddani, zmusiły władze austriackie, mimo protekcji Hadika, do przesłania na ręce L-iej w końcu lipca 1769 dekretu zakazującego Marcinowi przebywania w granicach monarchii. Mimo jej usilnych starań nadworna rada wojenna nie cofnęła wydanego dekretu. Po przymusowym opuszczeniu Węgier L. w l. 1770–1 przebywała w Krawarni na Śląsku pruskim, gdzie pozostała do upadku konfederacji. Zgromadzona w Krawarni wokół Lubomirskiego banda awanturników obmyślała coraz nowe źródła dochodu i coraz inne kombinacje polityczne. L. odgrywała w tych zabiegach czynną rolę. W poł. 1772 r. L. mieszkała w Haszycach na Śląsku, pozostawiona wraz z dzieckiem przez męża w bardzo trudnej sytuacji materialnej. Od sejmu rozbiorowego przebywała z mężem w Warszawie, gdzie weszła do środowiska dworskiego.

W r. 1775 małżeństwo Lubomirskich zaczęło się ostatecznie rozpadać. Marcin, pragnąc pojąć za żonę Honoratę Stempkowską, rozpoczął kroki rozwodowe zakończone w r. 1776. Dn. 16 X 1776 w asystencji Piotra Ożarowskiego L. w zamian za otrzymane od Marcina 6 000 dukatów zrezygnowała z praw do pałacu Lubomirskich w Warszawie. Po rozwodzie L., kobieta «inteligentna i dość ładna», blondynka o szafirowych oczach, pozyskała szybko dwóch opiekunów. Pierwszym był sam król, drugim sekretarz gabinetu króla Piotr Maurycy Glayre z którym łączyły ją bliższe stosunki. Glayre zajmował się gorliwie jej interesami. Marcin pozostawił żonie «dobra wyjątkowo kłopotliwe». L. nie znała polskiego języka, co jej utrudniało zarządzanie majątkami, m. in. dobrami kolbuszowskimi. Glayre kołatał często w tych sprawach do króla. Być może za zachętą Glayre’a L., podobnie jak wiele pań z ówczesnego wielkiego świata, należała do masonerii jako członkini loży «Dobroczynność» (1783). Ze swym eks-mężem pozostawała w dobrych stosunkach. Ze względów uczuciowych czy z powodu jakichś jeszcze powiązań natury materialnej L. sama lub za pośrednictwem Glayre’a służyła Marcinowi stałą protekcją do króla, np. w r. 1777 odnośnie do sprzedaży regimentu Józefowi Witte lub w 1785 w sprawie antrepryzy opery włoskiej w Warszawie. L. była posiadaczką własnej biblioteki. J. Baudouin zadedykował jej w r. 1782 sztukę „Burmistrz poznański”.

L. interesowała się żywo sprawami politycznymi i jej prokrólewska postawa miała ją narazić na jakieś bliżej nie znane przykrości, o których wspomina Glayre, polecając ją opiece króla przed swym wyjazdem z Polski. Wyjazd Glayre’a w r. 1787 był dla L-iej bardzo ciężkim przeżyciem. Utrzymywała z Glayrem ożywioną korespondencję, informując go o wypadkach w kraju. Cudzoziemskie pochodzenie ułatwiało jej obiektywne spojrzenie na sytuację. Sympatia i solidaryzowanie się ze Stanisławem Augustem nie wykluczało nuty krytycznej wobec jego posunięć, wynikającej z przekonania, że królowi brak jest dobrych rad Glayre’a. Szanse insurekcji oceniała pesymistycznie, choć rozumiała motyw obrony honoru narodowego. Kościuszko był w jej oczach «homme vertueux mais inhabile». W sierpniu 1794 L. wyjechała do Galicji. Jej sytuacja majątkowa była nadal kłopotliwa. Jedyna córka Franciszka Łucja (ur. ok. 1770), zamężna za Jerzym Tyszkiewiczem (wrzesień 1788), była z matką skłócona. Zatargi na tle majątkowym skończyły się procesem, który L. wygrała (1796). W l. 1796–7 L. uwikłana w rujnujący ją proces przebywała w Oczeretni, zabiegając m. in. o interwencję cara Pawła (na jesieni 1797). W tych latach L. zwracała się ze swymi kłopotami do Stanisława Augusta, który zachował dla niej wiele przyjaźni. Na wiadomość, że podróż L-iej do Kijowa, mająca wyjaśnić jej sprawy finansowe, zakończyła się fiaskiem, król przesłał jej 500 rubli (2 XII 1797). W korespondencji z królem z tych lat oprócz spraw majątkowych pojawia się dość często temat młodego człowieka kaleki Kaprińskiego, jak można się zorientować, nieślubnego syna L-iej. Król na jej prośbę okazywał wiele dobroci Kaprińskiemu, interesując się jego losem. Kaleka został umieszczony w Zozowie, w domu generała Kozłowskiego, wuja zaufanego dworzanina królewskiego – Hornowskiego. Dalsze sprawy i kłopoty L-iej nie są nam znane. Zmarła 18 VII 1803 w Tarnowie (w akcie zgonu zanotowano, że liczyła lat 54), pochowana została tamże na Starym Cmentarzu 20 VII t.r. Nagrobek wystawiła córka Łucja, żona Jerzego Tyszkiewicza.

Boniecki; Żychliński, (Tyszkiewiczowie); – Chomętowski W., Przygody księcia Marcina Lubomirskiego, W. 1888; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Meybaum W., o tron Stanisława Augusta, Lw. 1918; Raszewski Z., Staroświecczyzna i postęp czasu, W. 1963; Rostworowski E., La Suisse et la Pologne au XVIII-e siècle, w: Échanges entre la Pologne et la Suisse, Genève 1964; Wierzbicka-Michalska K., Sześć studiów o teatrze stanisławowskim, W. 1967; Wittyg W., Exlibrysy bibliotek polskich XVII i XVIII w., W. 1902 s. 46; – Stanislas Poniatowski et Maurice Glayre. Correspondance…, Wyd. E. Mottoz, Paris 1897 s. 203, 205, 210, 217, 221, 223, 225, 227, 231, 239, 296–8; Tagebücher nach seiner Kammerherrnzeit, Wyd. E. A. H. Lehndorff, Gotha 1921 I; – AGAD: Arch. Radziwiłłów V 8657 (listy M. Lubomirskiego do K. Radziwiłła), Mała Wieś 898, 899, 99 (listy L-iej do męża), Zbiory Popielów 221 (korespondencja Glayre’a ze Stanisławem Augustem, Korespondencja Stanisława Augusta 2, 3a, 13), Zbiór Anny Branickiej 702; Arch. Bazyliki Katedralnej w Tarnowie: Liber mortuorum, Tarnów, 1785–1828 II 31; B. PAN w Kr.: rkp. 3986.

Karyna Wierzbicka-Michalska