Albertrandy Antoni. Urodzony w Warszawie po r. 1730. Syn Franciszka, mieszczanina warszawskiego, pochodzącego z włoskiej rodziny, brat Jana, księdza, później biskupa, historyka, siostrzeniec malarza, Szymona Czechowicza (rysunek w zbiorze R. hr. Przeździeckiego w Warszawie). Wymieniony w akcie miejskim warszawskim z r. 1758 jako »nobilis« (po ojcu), używał potem, w r. 1780 i nast. partykuły »de« przed nazwiskiem. (W »Voluminach Legum« znajduje się pod r. 1775 nobilitacja Albertrandiego, ale mającego imię Aleksander). Posiadał bardzo małe zdolności artystyczne, mimo to studjował zagranicą. Po powrocie był zatrudniony przez króla Stanisława Augusta jako podrzędny malarz, pobierający (około r. 1780) pensję trzy razy mniejszą niż główni malarze nadworni. Uzyskał tytuł malarza J. K. Mości (»pictor regius«), a nawet został nauczycielem w Malarni na Zamku. W związku z tem opracował rysunkowe tablice nauk pomocniczych malarskich pt. Bieg teoretyczny malarstwa, 1787 (rkp. kart 24, w bibljotece hr. Tarnowskich w Suchej) i wydał w r. 1790 u Grolla w Warszawie Wiersz o malarstwie, pieśni V, traktat, przeznaczony dla uczących się malarstwa, ujęty w rymy, wzorowany przypuszczalnie na poemacie C. Wateleta, »L’Art de peindre« z r. 1760. Wątpliwej wartości dydaktycznej jako podręcznik, główne to dzieło A. wcale go nie wsławia jako poetę i zaledwie obudza zainteresowanie poglądami autora na sztukę i apostrofami do stosunków polskich. Kościół św. Krzyża w Warszawie posiada obraz A.: Św. Karol Boromeusz. Portrety A., przeważnie kopje, znane są tylko ze wzmianek. W Gabinecie Rycin po królu Stanisławie Auguście (w Bibl. Uniw. w Warszawie) są wykonane przez A. kolorami, w r. 1764–5, cztery projekty tronu (jeden wspólnie z architektem E Schrögerem). Wykazują one mało wyobraźni i smaku. To samo trzeba powiedzieć o winjecie rysunkowej, dostarczonej M. Keylowi do rytowania, do gröllowskich druków: Schmitt, »Dzieje Król. Pol., 1766« i Arnay, »Życie Rzymian, 1768«, jakoteż i o portrecie Stanisława Augusta, przerysowanym i ozdobionym alegorją, a rysowanym przez G. J. Marstallera. A. miał uczennicę, malarkę-amatorkę, Józefę Amalję z Mniszchów Potocką, żonę Szczęsnego. Zmarł w Nowem (Neuenburg) w ziemi chełmińskiej, w r. 1795, gdzie go pochowano w ówczesnym kościele bernardyńskim (zob. niżej: Fankidejski). Wedle innej wersji »umarł za czasów Księstwa Warszawskiego, przeżywszy więcej lat 70« i został pochowany na cmentarzu świętokrzyskim w Warszawie (zob. niżej: Wójcicki).
Ciampi S., Notizie di medici etc. Italiani in Polonia, Lucca 1830, s. 87; Niemcewicz J. U., Pamiętniki czasów moich, Paryż 1848, s. 351; Rastawiecki E., Słownik malarzów polskich, W. t. 1 (1850), 5–6, 242, 332, II (1851) 117 (Potocka): Wójcicki K. Wł., Cmentarz Powązkowski, t. III, W. 1858, s. 36–37; ks. Fankidejski, Utracone kościoły w dzisiejszej diecezji chełmińskiej, Pelplin 1880, s. 264; Dembowski L., Moje wspomnienia, Petersburg 1898 t. I, 226; Tatarkiewicz W., Akademja Sztuk Pięknych w Warszawie, Przegląd historyczny, t. XIX, W. 1915, s. 339; Smoleński W., Mieszczaństwo warszawskie w końcu wieku XVIII, W. 1917, s. 53; Mańkowski T., O poglądach na sztukę w czasach Stanisława Augusta, Prace Sekcji hist. szt. i kult. Tow. Nauk. we Lwowie, 1929, s. 54–59; tenże, Galerja Stanisława Augusta, Lw. 1932, s. 64 i nr 1972 i 1976; Archiwum Główne, Akta Starej Warszawy (radzieckie), księgi: 320. k. 11v (1758), 110, k. 557 (1780), 112, s. 381–82 (1782), 113, k. 496 (1783); Rkp. Bibl. Uniw. w Warsz., »koll. autogr.«, nr 198 I, k. 1 i 321.
Zygmunt Batowski