Stolarski Antoni Aleksander (1904–1943), bibliotekarz, więzień Pawiaka i obozu na Majdanku.
Ur. 22 VI w Krakowie, był synem Antoniego, fryzjera, i Weroniki ze Stankiewiczów.
W r. 1905 rodzina przeniosła się do Oświęcimia, gdzie w l. 1916–19 uczęszczał S. do czteroklasowego gimnazjum klasycznego salezjanów. Kontynuował naukę w Warszawie: w r. szk. 1919/20 w Prywatnym Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego, a następnie w Państw. Gimnazjum im. Joachima Lelewela, w którym zdał maturę w maju 1923. Od t.r. studiował historię na Wydz. Filozoficznym Uniw. Warsz. W październiku 1927 rozpoczął pracę za wynagrodzeniem dniówkowym w organizowanej w Warszawie Bibliotece Narodowej. Po rocznym kursie pedagogicznym prowadzonym przez Bogdana Nawroczyńskiego zdał w czerwcu 1929 egzamin dla kandydatów na nauczycieli szkół średnich z zakresu historii i nauki obywatelskiej. T.r. ukończył studia (uzyskał absolutorium), prawdopodobnie bez pracy i egzaminu dyplomowego, brak bowiem informacji na ten temat w jego aktach studenckich.
Od września 1929 był S. pracownikiem kontraktowym, a od listopada t.r. kierownikiem Biura Rejestracyjnego Czasopism B. Narod. W dn. 28 i 31 III 1931 zdał egzamin praktyczny z zakresu bibliotekarstwa. Z ramienia B. Narod. zajmował się w marcu 1933 przejęciem zbiorów warszawskiej Biblioteki Teatrów Miejskich Dramatycznych i Operowych. Na początku sierpnia 1936 odszedł z B. Narod. i został pracownikiem, a od 1 IX t.r. kierownikiem Biblioteki Min. WRiOP. Uzyskał zgodę ministra Wojciecha Świętosławskiego na udostępnienie zbiorów warszawskim, a później też przyjezdnym, nauczycielom, studentom pedagogiki Uniw. Warsz. i Wolnej Wszechnicy Polskiej oraz słuchaczom Wyższych Kursów Nauczycielskich. W r. 1936 był sekretarzem, a w r. 1937 wiceprzewodniczącym Warszawskiego Koła Związku Bibliotekarzy Polskich (ZBP). W r. 1937 zawarł porozumienie z Kuratorium Okręgu Szkolnego Warszawskiego na podstawie którego Biblioteka Min. WRiOP stała się centralną biblioteką pedagogiczną jako Państw. Biblioteka Pedagogiczna Okręgu Szkolnego Warszawskiego; dążył do stworzenia ogólnopolskiej sieci bibliotek pedagogicznych. Zwierzchnik ministerialny pisał o nim w r. 1937, że «cechuje go inicjatywa, samodzielność, umiejętność organizowania pracy». Od r. 1938 był S. przewodniczącym Warszawskiego Koła ZBP oraz członkiem Rady ZBP; w r. 1939 został jej pierwszym wiceprzewodniczącym. Z jego inicjatywy Warszawskie Koło ZBP przejęło w r. 1938 od Biblioteki Publicznej m. stoł. Warszawy prowadzenie rocznego kursu bibliotecznego (działającego odtąd pod nazwą Prywatny Roczny Koedukacyjny Kurs Bibliotekarski) oraz zorganizowało kurs dokształcający dla bibliotekarzy.
Ok. 7 IX 1939, na apel płk. Romana Umiastowskiego (wzywający mężczyzn zdatnych do walki do udania się na Wschód w celu zmobilizowania), wyruszył S. z Warszawy i dotarł w okolice Brześcia nad Bugiem. Wrócił do stolicy w pierwszych dniach października t.r. Wyniósł z zajętego przez Gestapo gmachu przy al. Szucha, a następnie, wraz z Zofią Kossonogową, zabezpieczył inwentarze i teczki z aktami Biblioteki Min. WRiOP. Przez blisko rok utrzymywał się ze sprzedaży ulicznej książek. Jednocześnie kierował zakonspirowanym ZBP. Od września 1940 pracował jako kierownik działów zbiorów zabezpieczonych, magazynów i wypożyczalni w B. Narod., przemianowanej przez niemieckie władze okupacyjne na Staatsbibliothek Warschau Abteilung II. Z ramienia polskiego kierownictwa Biblioteki koordynował akcję ratowania księgozbiorów liczących dziesiątki tysięcy tomów, należących do nieistniejących już ministerstw, urzędów i stowarzyszeń; książki przewożono do bibliotecznych magazynów, suszono, segregowano i porządkowano. Równocześnie kierował akcją dostarczania do szkół i dla kompletów tajnego nauczania podręczników wynoszonych nielegalnie z magazynów Państw. Wydawnictw Książek Szkolnych (ok. 50 tys. egzemplarzy). Z nakładów MSZ rozprowadzał wydawnictwa antyniemieckie i podręczniki wojskowe. W kwietniu 1941 wskutek donosu został zwolniony z Biblioteki przez jej niemieckiego komisarza. Pracował następnie w Powszechnym Zakł. Ubezpieczeń, a na tajnych kompletach szkół średnich uczył historii. Dn. 6 XI 1942 został aresztowany; wg Kossonogowej za przynależność do organizacji wojskowej (ZWZ/AK) i kolportaż tajnej prasy, a wg notatki w materiałach IPN w Warszawie, w związku z rocznicą 11 XI. Więziony był na Pawiaku, gdzie organizował w celi wykłady (sam prowadził prelekcje z historii Polski); był kilkakrotnie przesłuchiwany w gmachu Gestapo przy al. Szucha. Wywieziony w styczniu 1943 do obozu koncentracyjnego na Majdanku, zmarł tam 2 IV 1943.
S. ożenił się 21 XII 1929 z Janiną z Bochińskich, bibliotekarką, pracującą od r. 1929 w Inst. Bibliograficznym B. Narod.; małżeństwo było bezdzietne.
Olszewicz, Lista strat kultury pol., (błędna data i miejsce zgonu); Słown. Pracowników Książki Pol; – Baumgart J., Bibliotekarstwo, biblioteki, bibliotekarze. Wybór prac, W. 1983; Domańska R., Pawiak. Więzienie Gestapo. Kronika 1939–1944, W. 1978; Kronika Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich 1917–2000, Red. A. Kempa, W. 2001; Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich 1917–1967. Zarys informacji, Oprac. A. Wróblewski, W. 1968 s. 41; Ślaski J., Polska walcząca, W. 1999 I; – Biblioteka Narodowa. Wspomnienia 1928–1944, Oprac. W. Sznee, W. 1988; Bibliotekarstwo polskie 1925–1951 w świetle korespondencji jego współtwórców, Oprac. M. Dembowska, W. 1995; Bibliotekarze polscy we wspomnieniach współczesnych, W. 1995 IV 37–8; Biblioteki naukowe w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945. Wybór dokumentów źródłowych, Oprac. A. Mężyński, H. Łaskarzewska, W. 2003; Gimnazjum Państwowe im. Joachima Lelewela w Warszawie 1920–1935, W. 1935 s. 31; Walka o dobra kultury 1939–1945, Red. S. Lorentz, W. 1970 I; Wspomnienia o Bibliotece Narodowej, Oprac. A. Kłossowski, W. 1995; Współtwórcy bibliotekarstwa polskiego. Wywiady i wspomnienia z lat 1979–1998, Oprac. B. Sordylowa, W. 2002; – „Przegl. Bibliot.” R. 10: 1936 z. 3 s. 154, 170, R. 11: 1937 z. 3 s. 215, R. 12: 1938 z. 3 s. 228–9, R. 15: 1947 z. 1/2 s. 68–71, 74, 84–7, 100, – Nekrologi: „Bibliotekarz” R. 12: 1945 nr 1, „Przegl. Bibliot.” R. 15: 1947 nr 3/4 (Z. Kossonogowa, błędne miejsce ur.); – AAN: sygn. 300 (akta Min. WRiOP), sygn. 5903 (karty ewidencyjne Min. WRiOP); Arch. Muz. Państw. na Majdanku: sygn. VI–13 vol. 3 k. 25, XI–19 vol. 2 s. 45, XI–21, XI–42, XI–45 s. 2; Arch. Uniw. Warsz.: sygn. 14562 (akta studenckie S-a); B. Narod.: sygn. 478/16 (teczka personalna S-a); IPN w W.: Główna Kom. Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Pol., sygn. II 707/14; Muz. Niepodległości w W.: Kartoteka Pawiaka.
Stanisław Konarski