Kowalczyk Antoni (1874–1938), działacz Zjednoczenia Zawodowego Polskiego (ZZP). Ur. 1 VI w Głuchowie w pow. szamotulskim, syn rolnika Wawrzyńca i Józefy z domu Chojan. Po wyuczeniu się zawodu murarza pracował w różnych przedsiębiorstwach budowlanych na terenie Wielkopolski i Niemiec. Prawdopodobnie w r. 1900 wstąpił w Poznaniu do niemieckiego Związku Chrześcijańskich Murarzy i Pokrewnych Zawodów (Verband der christlicher Maurer und verwandter Berufe Deutschlands). Niebawem został sekretarzem okręgu poznańskiego, a od czerwca 1903 r. zajmował się ponadto redagowaniem „Przyjaciela Robotników”, pisma przeznaczonego specjalnie dla polskich członków związku chrześcijańskiego. W sierpniu 1919 r. K. doprowadził do oderwania się 35 oddziałów, grupujących polskich robotników różnych zawodów, od niemieckich chrześcijańskich związków zawodowych. Z jego inicjatywy 3 VIII 1919 r. utworzona została w Bytomiu polska organizacja zawodowa p. n. Górnośląskie Związki Chrześcijańskich Robotników, skupiająca górników, metalowców oraz robotników budowlanych i rolnych. W styczniu 1920 r. doprowadził do połączenia Chrześcijańskiego Związku Budowlanego w Bytomiu z Oddziałem Budowlanym ZZP w Poznaniu. Na walnym zebraniu delegatów nowo utworzonego Związku Pracowników Budowlanych i Pokrewnych Zawodów ZZP (12 IX 1920, w Poznaniu) wybrany został zastępcą prezesa Zarządu Głównego. W dn. 1 IV 1923 r. objął kierownictwo związku. Funkcję prezesa Zarządu Głównego Związku Budowlanego ZZP sprawował aż do śmierci, wybierany na to stanowisko na kolejnych walnych zebraniach związkowych (w l. 1923, 1926, 1929, 1933 i 1936).
K. wchodził też w skład centralnych władz związkowych ZZP. Poczynając od I Sejmiku ZZP (30 X – 1 XI 1921 r. w Poznaniu), uczestniczył z ramienia Związku Budowlanego we wszystkich późniejszych zjazdach (sejmikach) ZZP. Wielokrotnie wchodził w skład komisji programowych, funkcjonujących w czasie obrad sejmikowych, a poczynając od II Nadzwyczajnego Sejmiku ZZP (29 VII 1923 r.) pozostawał nieprzerwanie aż do śmierci członkiem Rady ZZP, będącej obok Zarządu Centralnego najwyższą instancją związkową. K. położył niewątpliwe zasługi w okresie walki o polskość Śląska; zmobilizował do tej walki ogromne rzesze polskich robotników budowlanych na Górnym Śląsku. W późniejszych warunkach umacniania się i krzepnięcia tutaj polskiej administracji nadawał kierowanemu przez siebie Związkowi Budowlanemu ZZP coraz bardziej solidarystyczny charakter.
Oprócz wielkiej żywotności organizacyjnej K. wyróżniał się dużym talentem publicystycznym, redakcyjnym i wydawniczym. W r. 1920 przystąpił do wydawania w Bytomiu pisma „Związkowiec” (organu zjednoczonych związków zawodowych chrześcijańskich), będącego kontynuacją wydawanego przed pierwszą wojną światową „Przyjaciela Robotników”. Pod koniec 1920 r. „Związkowiec” (później „Związkowiec Polski”) stał się oficjalnym organem Związku Pracowników Budowlanych i Pokrewnych Zawodów ZZP. K. był aż do śmierci redaktorem odpowiedzialnym i faktycznym wydawcą tego pisma. W r. 1923 z jego inicjatywy Związek Budowlany ZZP przystąpił do wydawania własnych seryjnych wydawnictw broszurowych w postaci „Biblioteki Związku Pracowników Budowlanych i Pokrewnych Zawodów ZZP w Rzeczypospolitej Polskiej”. Sam K. był autorem kilku broszur; napisał m. in. Praktyczne zastosowanie ustawy o Radach Zakładowych w budownictwie województwa śląskiego… (Kat. 1925) i Zastosowanie ustawy Rad Zakładowych w budownictwie śląskim (Kat. 1935). K. zmarł 16 III 1938 r. w Katowicach.
Ćwierć wieku pracy dla narodu i robotnika (1902–1927), P. 1927 s. 166, 187, 201, 229, 230, 231, 238, 241, 246, 252, 261, 264, 337 (fot.), 341, 351, 354, 357, 362; Dzieje Zjednoczenia Zawodowego Polskiego 1889–1939, Kat. 1939 s. 91, 103, 370, 373, 374; Gadomski B., Początki ruchu zawodowego robotników budowlanych w zaborze pruskim, Zesz. Hist. Uniw. Warsz., W. 1963 z. 3; – Protokół z pierwszego Sejmiku Zjednoczenia Zawodowego Polskiego odbytego w dniach 30 i 31 października i 1 listopada 1921 r. w Poznaniu, P. [1921] s. 16, 52, 65; Trzydziesty pierwszy rok pracy ZZP, P. [1933] s. 121, 126, 154, 155; Trzydziesty czwarty rok pracy ZZP, P. [1936] s. 70, 129, 136; – „Głos Zjednoczenia” 1927 nr 2, 1933 nr 10, 1936 nr 11, 1938 nr 4 (wspomnienie pośmiertne); „Nowiny” 1920 nr 3, 21; „Nowiny Codz.” 1921 nr 63; „Polonia” 1928 nr 16, 52, 1930 nr 2075, 1938 nr 4823 (nekrolog); „Związkowiec Pol.” 1938 nr 3–4 (wspomnienie pośmiertne i nekrolog).
Bogdan Gadomski