Szafranek Antoni (1909–1979), skrzypek, dyrygent, pedagog, kompozytor.
Ur. 23 V w Bottrop (Westfalia), był synem Jana i Marii z domu Szołek. Miał starszego brata Karola (zob.; tu informacje o rodzinie).
W r. 1920 rodzina, szykanowana przez niemieckie bojówki, wróciła na Górny Śląsk i osiadła w Rybniku. S. uczył się gry na skrzypcach u ojca, następnie pobierał lekcje prywatne u A. Brandenburga w Katowicach. W l. 1927–9 studiował w Państw. Konserwatorium Muzycznym w Poznaniu i grał w orkiestrze Opery Poznańskiej. W r. 1929 wyjechał do Berlina, gdzie podjął studia w Staatliche Akademische Hochschule für Musik; gry na skrzypcach uczył się u G. Kulenkampffa, dyrygentury u G. Szella, kompozycji u P. Hindemitha. Prawdopodobnie studiował też muzykologię u C. Sachsa, który był wówczas profesorem tej uczelni. Równocześnie podjął pracę jako skrzypek w Berliner Kammerorchester i do sierpnia 1931 występował w jej składzie na koncertach w Niemczech, Holandii, Belgii, Francji, Wielkiej Brytanii i Hiszpanii. W r. 1932 uzyskał dyplom w klasie skrzypiec, po czym wrócił do kraju i osiadł w Katowicach-Ligocie. W r. 1933 założył z bratem Karolem prywatną Szkołę Muzyczną w Rybniku. Od r. 1937 mieszkał w Warszawie, pracując jako skrzypek solista w Polskim Radiu i występując z koncertami. Studiował dyrygenturę i kompozycję w Państw. Konserwatorium Muzycznym, m.in. u Kazimierza Sikorskiego; studia z kompozycji kontynuował także podczas okupacji niemieckiej w l. 1941–4 w Höhere Landesmusikschule w budynku Śląskiego Konserwatorium Muzycznego w Katowicach, pod kierunkiem Fritza Lubricha juniora. Równocześnie, wobec zamknięcia Szkoły Muzycznej w Rybniku i skonfiskowania jej majątku, pracował w tej uczelni. W lutym 1946 wrócił do Rybnika, gdzie we wrześniu objął wraz z bratem Karolem dyrekcję Szkoły Muzycznej, która wznowiła działalność już w październiku 1945 jako Szkoła Muzyczna im. Ignacego Paderewskiego. Decyzją ministra kultury i sztuki z 1 IV 1952 szkoła została upaństwowiona i podzielona na Państw. Szkołę Muzyczną (której dyrektorem został S.) oraz Państw. Średnią Szkołę Muzyczną (której dyrektorem został jego brat, Karol). S. uczył gry na skrzypcach w obu placówkach; pierwszy koncert reaktywowanej i prowadzonej przez niego szkolnej orkiestry odbył się zimą 1947. Orkiestra koncertowała następnie w wielu miastach Śląska, zbierając fundusze dla szkoły w akcji tzw. Pomocy Zimowej. W r. 1948 w Filharmonii Śląskiej w Katowicach S. dyrygował «koncertem młodych talentów», w którym wystąpili m.in. uczniowie szkoły rybnickiej. Na bazie szkolnej orkiestry Państw. Średniej Szkoły Muzycznej powstała w r. 1960 z inicjatywy S-a Orkiestra Filharmonii Rybnickiego Okręgu Węglowego, której S. został kierownikiem artystycznym i pierwszym dyrygentem. W r. 1969 nagrała ona pod batutą S-a i z udziałem m.in. Piotra Palecznego (fortepian) płytę z utworami muzyki polskiej. Uczniami S-a byli m.in. Henryk Mikołaj Górecki, który zadedykował mu „Trzy tańce” op. 34 (prawykonanie w r. 1973 przez Orkiestrę Filharmonii Rybnickiego Okręgu Węglowego pod batutą S-a) oraz wirtuoz skrzypiec Adam Han-Górski. W r. 1975 zrezygnował S. z funkcji dyrektora Państw. Szkoły Muzycznej w Rybniku i poświęcił się pracy dyrygenckiej w Orkiestrze Filharmonii Rybnickiego Okręgu Węglowego, która z czasem stała się jednym z lepszych polskich zespołów symfonicznych. Komponował melodie do wierszy m.in. Kazimierza Wierzyńskiego i Kazimierza Przerwy-Tetmajera, utwory instrumentalne (Preludium i Fuga na orkiestrę smyczkową, Pastele), opracowywał muzyczne śląskie pieśni ludowe, opublikował podręcznik Wege zum Reiner Ton. Pedaletiuden für die Violin ([b.r.m.w.]). Wspólnie z Benonem Hardym skomponował muzykę do komedii „Kochać nie trudno” Albina Sikorskiego (rkp. w B. Państw. Szkoły Muzycz. w Rybniku). S. zmarł 20 III 1979 w Katowicach, został pochowany na cmentarzu w Katowicach Ligota-Panewniki. Był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1957) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973).
W zawartym 11 XII 1937 w Katowicach małżeństwie z Dorą Zuzanną z domu Leuschner, pseud. Danuta Morska (1915–1984), pianistką, miał córkę Ewę (ur. 1940), reżysera dźwięku, oraz syna Stefana Antoniego (1945–2004), inżyniera i skrzypka.
Imię S-a i jego brata, Karola nosi od r. 1999 założona przez nich szkoła, obecnie Państw. Szkoła Muzyczna I i II st. w Rybniku, a «Braci Szafranków» powstałe w r. 1996 Tow. Muzyczne tamże.
Dybowski S., Słownik pianistów polskich, W. 2003; Enc. Muzycz.; Janczewska-Sołomko K., Leksykon polskich muzyków pedagogów urodzonych po 31 grudnia 1870 roku, Kr. 2008; – Bauman-Szulakowska J., Polska kultura muzyczna na Śląsku Górnym i Cieszyńskim w latach 1922–1939, Kat. 1994; Kuczera M., Działalność artystyczna Filharmonii Rybnickiej w latach 1960–1995 i 1999–2006 (praca magisterska z r. 2006 w Inst. Muzyki Uniw. Śląskiego, filia w Cieszynie); Kuśka B., Wybitni muzycy ziemi rybnickiej (praca magisterska z r. 2001 tamże); Lubina-Cipińska D., Dziedzictwo braci Szafranków – Rybnicka orkiestra znów gra, „Śląsk” 2000 nr 1 s. 16–18; taż, Dzieje Filharmonii Rybnickiej, „Nowiny” 1999 nr 47; Michałowski M. J., Państwowe Szkoły Muzyczne w Rybniku. Monografia jubileuszowa z okazji 40-lecia działalności, Rybnik 1973; Warchoł M., Filharmonia ROW 1960–1990, Rybnik 1990; Warchoł-Sobiesiak M., Działalność braci Karola i Antoniego Szafranków a rozwój kultury muzycznej ziemi rybnicko-wodzisławskiej w drugiej połowie XX wieku, (w druku); taż, Jubileusz 70-lecia Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Karola i Antoniego Szafranków w Rybniku, Rybnik 2003; Wojciechowski A., Szkoła muzycznych talentów, „Twoja Muza” 2004 nr 1; – „Głos Pracy” 1974 nr 293; – Nekrologi z r. 1979: „Tyg. Powsz.” nr 29, „Życie Warszawy” nr 67; – Centrum Kult. w Rybniku: Kronika; Państw. Szkoła Muzycz. I i II st. im. Karola i Antoniego Szafranków w Rybniku: Akta osobowe S-a, kron. tejże szkoły; USC w Kat.: sygn. 172/1940, 802/1979/1, 3212/1984; – Informacje Maryli Renat z Mikołowa i Stefana Kutrzeby z Parkano (Finlandia).
Marta Popowska