INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Antonina Smiszkowa (Smišková, z domu Pelda)      Antonina z Peldów Smiszkowa, pokolorowana ilustracja z XIX w. ć Elizy Orzeszkowej, Kraków 1893, s. 107 - w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie - źródło kopii cyfrowej: POLONA.pl

Antonina Smiszkowa (Smišková, z domu Pelda)  

 
 
1858-06-04 - 1934-05-06
Biogram został opublikowany w latach 1999-2000 w XXXIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Smiszkowa (Smišková) Antonina z domu Pelda, pseud. Antoszka (1858–1934), pisarka polsko-czeska, tłumaczka. Ur. 4 VI w Warszawie, w rodzinie czeskiej osiadłej w Polsce w r. 1845, była córką ogrodnika z wyższym wykształceniem, inspektora ogrodów wilanowskich.

Kształciła się w Warszawie; po ukończeniu gimnazjum w r. 1874 uzyskała patent nauczycielski wyższego stopnia uprawniający do nauczania w szkołach średnich. Pracę nauczycielską rozpoczęła na prywatnych kompletach. W r. 1876 objęła szkołę ludową w Puławach, gdzie przebywała ok. dwóch lat. Wskutek donosów o nauczaniu w języku polskim władze oświatowe przeniosły ją do pobliskiej wsi Gołąb. Poza przeorganizowaniem szkoły i nauczaniem zajęła się tu pracą oświatową, wygłaszała pogadanki z zakresu higieny, uczyła robót ręcznych, lepszego prowadzenia gospodarstwa wiejskiego. W r. 1879 założyła w Gołębiu koło gospodyń wiejskich (krótkie jej wspomnienie z pracy w Gołębiu ogłoszono w r. 1936 w „Niepodległości”). Po kilku latach z powodu złego stanu zdrowia opuściła wieś i po kuracji przebytej w Nałęczowie powróciła do Warszawy, gdzie zajęła się pracą literacką, publicystyczną oraz oświatową.

W r. 1883 razem z Kasyldą Kulikowską, Faustyną Morzycką i Różą Brzezińską założyła S. tajne Kobiece Koło Oświaty Ludowej i pracowała w jego sekcji wydawniczej. Zadania Koła: oświata oraz uświadamianie narodowe i społeczne ludu wiejskiego przez dostarczanie mu odpowiednich książek, realizowała S. już wcześniej podczas pracy w Gołębiu. Z doświadczeń tam zdobytych wyrosły broszury oświatowe, np. Higiena ludowa (W. 1896), Upominek dla matek i gospodyń (W. 1896, Wyd. n., 1904, 1915), Przy kądzieli. Pogadanki dla kobiet o ważnych sprawach (W. 1905, Wyd. n., 1913, 1922). W r. 1884 nawiązała dłuższą współpracę z „Gazetą Świąteczną”, później z „Bluszczem” (1897–1900) i z „Zorzą” (1898–1905), w których pisała m.in. o wychowaniu dzieci i sprawie kobiecej. Pisywała też do innych czasopism i wydawnictw zbiorowych.

Zamiłowaniom literackim dała S. wyraz w r. 1885 powiastką Kochająca się rodzina (lwowski „Wieniec Pol.”), w r.n. opublikowała opowiadanie Powrót pod rodzinną strzechę (kalendarz „Strzecha Rodzinna”). Później (pisując stale pod pseud. Antoszka) ogłosiła oddzielnie kilkanaście opowiadań i powiastek o charakterze moralizatorskim, w których dominowała wiejska tematyka obyczajowa, m.in.: Prawdziwa historia o Szymku parobku i Zofce Pawelcównej (W. 1887, Wyd. 2, 1891), Jak i dlaczego po wsiach się żenią (W. 1888), Dwie żony albo pokrzywdzony jedynak. Ze zdarzeń prawdziwych (W. 1891), Wygnanie bez litości. Z prawdziwego zdarzenia (W. 1893, Wyd. n., 1917, 1928), Dola Marynki Podrzutka (W. 1893, Wyd. n., 1917, 1928), Poczciwy Marcin i Felek niecnota czyli czym skorupka w młodości nasiąknie, tym na starość trąci (W. 1899). Utwory te oceniła krytyka jako pożyteczne pozycje w literaturze przeznaczonej dla ludu. Wiele uwagi poświęciła S. w swojej twórczości dzieciom i młodzieży. Już w r. 1896 ogłosiła Dla dzieci cztery powiastki (W.), a poza przekładami z czeskiego kilkanaście jej powiastek ukazało się w serii „Moja książeczka” (m.in. Anioł Stróż, Mój skowronek, W. 1919).

Od r. 1889 S. ogłaszała też przychylnie na ogół przyjmowane popularne książki i broszury dotyczące historii, geografii, kultury i problemów społecznych Czech, Moraw i Słowacji. Były to m.in.: Jak żyją w Czechach. Zwvczaje i powiastki czeskie (W. 1889), Kobiety czeskie (W. 1892), O Czechach, ich kraju i życiu (W. 1895, Wyd. 2 poszerzone, 1907), Nasi pobratymcy Słowacy (W. 1901, Wyd. 2, 1922), Działalność kobiet czeskich i ich udział w odrodzeniu Czech (W. 1903), Czechy i naród czeski Cz. 1., Opis Czech, Cz. 2 Krótka historia Czech (W. 1904, 1908), a nadto Słowianie południowi: Bułgarzy, Serbowie, Czarnogórcy, Bośniacy i Hercogowińcy (W. 1898). Liczne artykuły o pisarzach czeskich i o ruchu kobiecym w Czechach, Morawach i na Słowacji zamieściła w „Bluszczu”. Opracowała ponadto Podręcznik do poznania praktycznie języka czeskiego oraz rozmówki polsko-czeskie (W. 1908). Współpracowała z prasą czeską („Ženské listy” i in.).

Była też S. tłumaczką literatury czeskiej, z której przełożyła kilkanaście pozycji, począwszy od tomu „Powieści i baśnie” (W. 1895 IV). Wśród przekładanych przez nią autorów byli m.in.: M.A. Šimáček („Szczęście. Obrazek wiejski”, W. 1899), A.B. Št’astný („Kominiarczyk”, W. 1902, Wyd. 2, 1931, „Rodzina kamieniarza”, W. 1904, Wyd. n., 1907, 1931, „Kłusownik”, Kr. 1912, Wyd. 2, 1932, „Komedianci na wsi”, W. 1930, „Skamieniały rycerz”, W. 1934) J. Kořenský („Obce ludy, obce kraje”, W. 1902, Wyd. 2, 1909). S. wielokrotnie wyjeżdżała do Czech, brała udział w zjazdach kobiet, a w l. 1907–9 wraz z rodziną mieszkała w Pradze. W stałych korespondencjach do „Bluszczu” w r. 1908 informowała o aktualnych czeskich wydarzeniach kulturalnych i literackich. W r. 1899 w czasopiśmie „Česká mládež” opublikowała artykuł Adam Mickiewicz. W Polsce odrodzonej otrzymała dożywotnią rentę dla zasłużonych, była honorowym członkiem Tow. Polsko-Czechosłowackiego. Zmarła w Warszawie 6 V 1934, pochowana została na cmentarzu Powązkowskim.

S. pozostawiła córkę (imię nieznane); nie udało się też ustalić imienia męża.

 

Fot. w: Upominek. Książka zbiorowa na cześć Elizy Orzeszkowej (1866–1891), Kr. 1893; – Estreicher w. XIX; Estreicher w. XIX, Wyd. 2, II („Bluszcz”), VIII („Gaz. Świąteczna”); Bibliografia literatur zachodnio- i południowosłowiańskich w Polsce okresu międzywojennego. Wr. 1984; Bibliografia słowianoznawstwa polskiego 1909–1918, Wr. 1989; Kołodziejczyk E., Bibliografia słowianoznawstwa polskiego, Kr. 1911 (pod Antoszka); Ottáův slovník naučný nové doby, Praha 1940 VI 19; Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. – 1970 r., Wr. 1994–6 I, IV; – Feliczak K., Przekłady polskie z literatury czeskiej i słowackiej w latach 1919–1939, „Slavia Occidentalis” T. 26: 1967 s. 193–202; [Radlińska H., Przedmowa do:] Smiszkowa A., Garść wspomnień Antoszki, W. [1936] (odb. „Niepodległość” 1936); Wawrzykowska-Wierciochowa D., Kobiece Koło Oświaty Ludowej, „Przegl. Hist.-Oświat.” 1960 nr 3 (fot.); taż, Z dziejów kobiety wiejskiej, W. 1961; Wojciechowski K., Oświata ludowa 1863–1905 w Królestwie Polskim i Galicji, W. 1954 s. 49–50; – Malinowski M., Pożegnanie Antoszki, „Zorza Warsz.” 1907 nr 12; – „Kur. Warsz.” 1934 nr 124, 127; „Zielony Sztandar” 1934 nr 40, 42 (M. Malinowski); – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna (A. Bara).

Cecylia Gajkowska

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Adam Skwarczyński

1886 - 1934-04-02
polityk
 

Wacław Bliziński

1870-07-28 - 1944-10-01
działacz społeczny
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 
 

Franciszek Paszkowski

1853-09-27 - 1926-05-29
adwokat
 

Kazimierz Prószyński

1875-04-04 - 1945-03-13
inżynier mechanik
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.