INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Artur Walenty Hausner     

Artur Walenty Hausner  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1960-1961 w IX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Hausner Artur Walenty (1869–1941), polityk socjalistyczny w Galicji. Syn Karola, dzierżawcy dóbr, i Franciszki z Bochenków. Ur. 11 XI we wsi Kończyce w pow. niskim. Gimnazjum ukończył w Krakowie, a we Lwowie rozpoczął studia na politechnice. Już w gimnazjum kierował tajną organizacją samokształceniową, a z przybyciem do Lwowa wszedł w środowisko działaczy socjalistycznych, gdzie zetknął się z I. Daszyńskim i uległ jego wpływowi, tak że potem przez długie lata starał się go naśladować, zwłaszcza jako mówca. W obawie przed aresztowaniem wyjechał do Zurychu, gdzie skończył studia jako inżynier lądowy. Po powrocie do Lwowa otworzył biuro inżynierskie, a ponadto objął posadę w Wydziale Krajowym. W pierwszych latach XX w. współdziałał w akcji zmierzającej do uprzemysłowienia Galicji i wydał broszurę Odrodzenie Galicji a drogi wodne (Kr. 1911). Najważniejsza jednak jego działalność była związana z Polską Partią Socjal-Demokratyczną (PPSD) i ruchem zawodowym robotniczym na terenie Lwowa i Galicji wschodniej, zwłaszcza w Zagłębiu Naftowym, gdzie organizował szereg strajków, należąc, obok Hudeca i Diamanda, do uznanych przywódców socjalistycznych tego terenu. W r. 1905 wyjechał konspiracyjnie do Warszawy, gdzie brał przez kilka miesięcy udział w agitacji. Imał się też publicystyki i dziennikarstwa. W r. 1914 został z ramienia PPSD członkiem Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN), który go w listopadzie t. r. wydelegował wraz z dr Feliksem Młynarskim do Stanów Zjedn. A. P. Za fałszywym paszportem udał się przez Szwajcarię i Genuę do Nowego Jorku. W Stanach przebywał z górą pół roku, prowadząc żywą agitację za orientacją austrofilską; odbył ponad pół setki wieców w kilkudziesięciu miejscowościach i przyczynił się do założenia około 200 Komitetów Obrony Narodowej, organizacji popierającej orientację Piłsudskiego. Wydał też kilka broszur, z tego jedną w j. angielskim. Atakował w nich osobiście Paderewskiego, po powrocie zaś do kraju ogłosił broszurę opisującą działania na terenie amerykańskim (Emigracja polska w Ameryce w ciągu obecnej wojny, Kr. 1916). Wstąpił do Legionów Polskich do kompanii saperów. Równocześnie kontynuował swą pracę polityczną, m. in. odegrał pewną rolę jako zwolennik wstąpienia posłów socjalistycznych do wiedeńskiego Koła Polskiego w r. 1916. Po kryzysie przysięgowym w r. 1917 ukrywał się w Warszawie, ale aresztowany przez władze niemieckie, odesłany został do Galicji celem wcielenia do armii austriackiej. Potrafił się jednak od służby wojskowej uchylić pod pretekstem choroby. Przybył do Lwowa tuż po zawarciu pokoju brzeskiego, brał udział w organizowaniu manifestacji protestacyjnych, i sam przemawiał na wiecu przed gmachem sejmu. Rozpoczął wydawanie tygodnika „Głos Robotniczy” ostro atakującego Niemców. W czasie wypadków we Lwowie w listopadzie 1918 r. brał udział w organizowaniu władz cywilnych. Potem wszedł do Tymczasowego Komitetu Rządzącego obejmując resort kolei i dróg. W styczniu 1919 r. został wybrany z jednego z okręgów lwowskich (na miejsce zmarłego J. Hudeca) posłem do sejmu ustawodawczego, gdzie brał czynny udział w wielu komisjach o charakterze gospodarczym i technicznym. Współdziałał m. in. w opracowaniu ustawy wodnej. W czerwcu 1920 r. przez krótki czas był podsekretarzem w Min. Robót Publicznych. W r. 1922 został ponownie wybrany z miasta Lwowa do sejmu, gdzie również był czynny w pracach komisji i był jednym z twórców ustawy o rozbudowie miast. Sprawami miejskimi interesował się bowiem stale i przez wiele lat zasiadał w Radzie Miejskiej Lwowa oraz należał, jako delegat tego miasta, do Związku Miast Polskich. Wprawdzie w r. 1928 nie uzyskał mandatu we Lwowie, ale wszedł do sejmu z listy państwowej PPS. W r. 1919 założył „Dziennik Ludowy”, organ PPS we Lwowie, którego był naczelnym redaktorem aż do jego zlikwidowania w r. 1934.

Do końca dwudziestolecia działał jako publicysta, był czynnym działaczem partyjnym w PPS i był członkiem jej Rady Naczelnej. W r. 1919 ożenił się z malarką i powieściopisarką, Marią z Grekowiczów, która w swej powieści „Zielone okiennice”, wydanej w r. 1928, dała wyidealizowany portret swego męża w postaci Nordena. W r. 1939 aresztowany przez NKWD we Lwowie, zmarł 16 IX 1941 w Woroneżu.

Poza wymienionymi w tekście, zasługują na uwagę następujące ważniejsze broszury H-a: Ani moskiewska, ani pruska, ani austriacka, ani turecka, tylko polska orientacja (1915), The independence of Poland as a problem of Policy for the Culture and the Democracy of Europę and of the World (1915), Listopad 1918 w dziesiątą rocznicę, (1928), Gospodarka kolejowa w świetle dyskusji sejmowej (1930).

 

Kto był kim w Drugiej RP?; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; – Dziesięciolecie Polski Odrodzonej. Księga Pamiątkowa, Kr. 1928; Dzwonkowski W., Mościcki H., Parlament Rzpltej Pol. 1919–27, W. 1928; Rzepeccy T. i W., Sejm i Senat 1922–7, P. 1923 s. 309; – Diamand H., Pamiętniki, 1932; – Informacje Michaliny Grekowicz-Hausnerowej.

Henryk Wereszycki

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.      

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Gustaw Herling-Grudziński

1919-05-20 - 2000-07-04
pisarz
 

Józef Mehoffer

1869-03-19 - 1946-07-08
malarz
 

Czesław Kaczmarek

1895-04-16 - 1963-08-26
biskup kielecki
 

Jan Rembowski

1879-01-12 - 1923-01-26
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Stanisław Smoleński

1853-07-26 - 1889-12-22
lekarz
 

Jerzy Strzetelski

1924-05-14 - 1994-06-06
filolog angielski
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.