Renard Benedykt h. własnego (ok. 1683 – między 1725 a 1727), architekt, grafik i dyplomata. Ur. prawdopodobnie w Warszawie, był synem Andrzeja, bratem Jana Baptysty (zob.) i metresy króla Augusta II, matki Anny Orzelskiej (zob.).
Nie jest jasne, czy na początek kariery R-a miała wpływ znajomość jego siostry z Augustem II, którą to znajomość można zapewne datować dopiero na l. 1705–6. Kiedy ok. r. 1704 R. rozpoczął studia architektoniczne w rzymskiej Akademii Św. Łukasza, rekomendował go i protegował kard. Giuseppe Imperiali. Nieco później (przed r. 1708) znał go także kard. Francesco Pignatelli, nuncjusz w Polsce w l. 1700–3. W l. 1705, 1706 i 1708 R. był laureatem Konkursów Klementyńskich w kolejnych klasach architektury. Rysunki konkursowe R-a, zachowane w archiwum Akademii Św. Łukasza (odwzorowanie portalu pałacu Sciarra-Colonna w Rzymie – druga nagroda w III klasie, projekt fontanny – trzecia nagroda w II klasie, projekt Akademii Sztuki – druga nagroda w I klasie), świadczą o wyraźnym rozwoju jego talentu. W projekcie fontanny łączącym tradycje architektury Berniniego i Borrominiego z wpływami Carla Fontany, a wykonanym z myślą o przebudowie Fontanny Trevi, R. osiągnął interesujący efekt scenograficzny, natomiast w projekcie Akademii, odzwierciedlającym najnowsze tendencje stylistyczne środowiska rzymskiego – wykazał się biegłym opanowaniem rysunku oraz umiejętnością pogodzenia reprezentacyjnej formy z wymogami użytkowymi gmachu o skomplikowanej funkcji. Kiedy w konkursie w r. 1708 R. – przekonany o wyższości swego projektu – domagał się pierwszej nagrody, poparł go w tych roszczeniach m. in. malarz Domenico Maria Muratori, którego za to Akademicy wykluczyli ze swego grona. Spór załagodził papież, nakazując R-owi przyjąć drugą nagrodę, a Akademia zarządziła «silentio» wokół całej afery.
W r. 1708 R. został mianowany inżynierem papieskim z pensją 40 skudów miesięcznie i jako oficer uczestniczył prawdopodobnie w działaniach wojennych w Emilii podczas inwazji armii cesarskiej. W r. 1711 wykonał dużą rycinę wg rysunku Filippo Barigioniego, przedstawiającą fontannę na Piazza della Rotonda, przebudowaną wówczas przez tego rzymskiego architekta. Na drugim, mniejszym widoku fontanny, rytowanym przez R-a wg własnego rysunku znajduje się dedykacja dla Barigioniego, którego R. nazywa swoim nauczycielem. Badacze twórczości Barigioniego i monografista fontanny nie podają żadnych wiadomości na temat ewentualnej współpracy obu artystów. Na rycinach, podobnie jak na rysunkach w Akademii Św. Łukasza R. dodał do swego podpisu określenie «Polacco» bądź «Polonus». W r. 1712 przedstawił polskiej kongregacji w Rzymie projekt przebudowy hospicjum Św. Stanisława (nie odnaleziony). Projekt ten został wstępnie przyjęty, jednak później budowę powierzono rzymskiemu architektowi Francesco Ferrariemu. W dokumentacji kongregacji polskiej w Rzymie R. występował sporadycznie do r. 1718. W październiku 1713 pozostając jeszcze zapewne w służbie papieskiej wykonał plan Kamieńca Podolskiego z opisem jego fortyfikacji (w zbiorach Windsor Castle).
W styczniu 1718 jako wysłannik (ambasciatore) Augusta II R. przybył do Bolonii, gdzie na jego cześć urządzono turniej jazdy. Miał tam (na polecenie kanclerza Jana Szembeka?) wykonać jakieś pomiary i rysunki, miał także wysłać do Drezna bliżej nie znane elementy uzbrojenia (armatura) w charakterze wzoru, ofiarowane królowi polskiemu przez markiza Angelelli. W r. 1719 R. narysował znakomity pod względem perspektywicznym widok starego rynku w Dreźnie podczas uroczystości zaślubin królewicza, przewidziany zapewne do opracowania graficznego. Budowniczym wystawionych wtedy dekoracji był Matthäus Daniel Pöppelmann i zapewne z tego powodu F. Löffler uznał R-a za współpracownika tego wybitnego drezdeńskiego architekta. Wg H. Heckmanna w zbiorach drezdeńskich znajduje się pewna liczba rysunków architektonicznych nie ustalonego autorstwa, które na podstawie cech stylistycznych dałoby się może powiązać z R-em.
W r. 1720 R., będący wtedy rotmistrzem jazdy, jego brat Jan i siostra Anna Katarzyna otrzymali od Augusta II dziedziczny tytuł baronów z własnym herbem. R. przebywał wówczas w Warszawie, podobnie jak i w r. n., kiedy to w marcu 1721 wykonał (znany z opisu) wstępny projekt sali balowej z kolumnami, oraz klatki schodowej dla pałacu Radziwiłłów, zapewne w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu. W tym też czasie, jak pisał (7 III) do ks. Anny z Sanguszków Radziwiłłowej, pracował wiele dla króla. Chodzi zapewne o prace na Zamku Królewskim w Warszawie, prowadzone przez J. D. Jaucha (nadbudowa II piętra nad skrzydłem południowo-wschodnim i urządzenie sal sejmowych). Udział R-a nie jest bliżej sprecyzowany. W r. 1724 po legitymowaniu przez króla Anny Orzelskiej, R. został mianowany szambelanem. Późną jesienią wyjechał do Rzymu (gdzie przybył 5 I 1725), wioząc od Augusta II listy do papieża i kardynałów Albani i Salerni, zawiadamiające o narodzinach saskiej księżniczki. Choć R. wysyłał raporty dla dworu polsko-saskiego, z korespondencji przedstawiciela Saksonii w Rzymie hr. P. Lagnasco zdaje się wynikać, że głównym celem tej misji było zatrzymanie wuja Orzelskiej z dala od Drezna i Warszawy. R. pozostał w Rzymie jeszcze przez kilka miesięcy, upewniany przez Lagnasca, że król życzy sobie, aby we Włoszech doskonalił się w rysunku. Miał jakieś kontakty z dworem królowej Marii Klementyny Sobieskiej-Stuart; wzmiankuje go bowiem (2 VI) sekretarz królowej Creagh w liście do Anny z Sanguszków Radziwiłłowej, dla której R. zaangażował w Rzymie architekta Domenica Cioli, czynnego później przy przebudowie jej pałacu przy Krakowskim Przedmieściu. W maju (1–15 V) R. wynajmował mieszkanie w domu należącym do kościoła Św. Stanisława. W czasie pobytu w Rzymie popadł w długi i w lipcu 1725 król na prośbę Lagnasca wspomógł go kwotą 600 skudów. R. powrócił do Warszawy być może jeszcze w r. 1725. W r. n. «pułkownik Renard» otrzymał wysoką sumę 38 tys. złp. za prace przy Zamku Królewskim w Warszawie prowadzone wówczas w związku ze spodziewanymi uroczystościami dworskimi. Jerzy Kowalczyk uważa, że można łączyć z R-m projekty urządzenia pokoju Konferencyjnego w skrzydle północno-wschodnim i Sali Audiencyjnej w pobliżu Izby Senatorskiej. Dalsze losy R-a nie są znane; w październiku 1727 już nie żył.
Rzymskie projekty i drezdeński rysunek świadczą o talencie R-a jako architekta i rysownika, ale jego działalność budowlana w Rzymie, Warszawie czy w Dreźnie (współpraca z Pöppelmannem?) nie jest udokumentowana. Okazała rycina z r. 1711 wskazuje, że mógł być także czynnym grafikiem, jednak znane są tylko dwa (bardzo zresztą rzadkie) podpisane przez niego sztychy. Ryciny R-a znajdują się w Paryżu (B. Nationale) i w Wiedniu dawniej także w zbiorach Pawlikowskich we Lwowie i w Gabinecie Rycin w Dreźnie (tamże zachowane 2 rysunki z r. 1719).
Heineken C. H., Dictionnaire des artistes dont nous avons des estampes, Leipzig 1788 II 167; Łoza, Architekci; Rastawiecki, Słown. rytowników; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler, XXVIII 154 (Z. Batowski); Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., III; Niesiecki; Ostrowski J., Księga herbowa rodów polskich, W. 1896–1900 III; Siebmacher, Wappenbuch, Indeks; [Bentkowski F.] X. J., Baronowie […] mianowani przez królów polskich, „Bibl. Warsz.” 1851 s. 420; – Bania Z., Jaroszewski T. S., Pałac Rady Ministrów, W. 1980 s. 34; Boyer P., Les artistes français lauréats ou membres de l’Académie de Saint Luc dans la première moitié du XVIIIe siècle, „Bull. de la Société de l’Histoire de l’art français” 1955 s. 134; Braham A., Hager H., Carlo Fontana. The Drawings at Windsor Castle, London 1977; Challingsworth C., Concorso Clementino of 1708, w: Architectural Fantasy and Reality. Drawings form the Accademia Nazionale di San Luca in Rome, Ed. H. Hager, Museum of Art, The Pennsylvania State University, University Park 1982 s. 68; Domarus K., Pietro Bracci, Strassburg 1915; Egger H., Romische Veduten, Wien 1931 II Abb. 22; Eisler W., Concorso Clementino of 1706, w: Architectural Fantasy…, s. 56; Hager H., Puntualizzazioni su disegni scenici teatrali e l’architettura scenografica del periodo barocco a Roma, „Bollettino del Centro Internazionale di Studi di Architettura Andrea Palladio” T. 17: 1975 s. 124; Heckmann H., M. D. Pöppelmann als Zeichner, Dresden 1954 s. 51–2; Karpowicz M., Polonica w Akademii Św. Łukasza, „Biul. Hist. Sztuki” T. 33: 1971 s. 383–8; Löffler F., Das alte Dresden, Leipzig 1982 (ilustr.); Loret M., Gli artisti Polacchi a Roma nel Settecento, Milano-Roma 1929; tenże, Życie polskie w XVIII wieku w Rzymie, Rzym 1930; Marconi P., Cipriani A., Valeriani E., I disegni di architettura dell’Archivio Storico dell’ Accademia di San Luca, Roma 1974 (ilustr.); Marder T., Piazza della Rotonda e la Fontana del Pantheon, „Arte Illustrata” 1974 (reprod. ryc); Millon A., Filippo Juvarra and the Accademia di San Luca in Rome in the Early Eighteenth Century, w: Projects and Monuments in the Period of the Roman Baroque, Ed. by H. Hager and S. S. Munshower, (Papers in Art History from the Pennsylvania State University, Vol. 1), University Park 1984 s. 18 (konkurs 1705); Pinto J., The Trevi Fountain: Unexecuted Projects from the Pontificate of Clement XI, w: Projects and Monuments…, s. 127; tenże, The Trevi Fountain, New Haven and London 1986; Polonia: arte e cultura dal medioevo all’illuminismo, Roma, Palazzo Venezia 1975 (kat. wystawy, oprac. hasła I. Malinowska); Sterzi M., G. V. Gravina, agente in Roma di Mons. Gio. F. Pignatelli, „Archivio della R. Soc. Romana di Storia Patria” T. 48: 1925 s. 386; – Archivio di Stato di Bologna, Le Insignia degli Anziani, Catalogo-Inventario, Pubblicazioni degli Archivi di Stato XVI, Roma 1954 s. 224–5; Lewański R. K., Polonica rękopiśmienne w archiwach i bibliotekach włoskich, W. 1978; Umbra Magnae Aquilinae Alae… Joannis Liberi Baronit de Renard, In Regio Varsaviensi Soc. Jesu Athenaeo Protensa, Anno MDCCXXXII k. D 2r.; – AGAD: Metryka Kor. ks. 252 k. 33–35; Arch. Radziwiłłów Dz. V teka 56 nr 2402 II s. 24, 35, 126; Arch. Kościoła Św. Stanisława w Rzymie: Decreti Congr. VI (1712–1747) s. 2, 11, 56, 75–76, Libro Mastro B, s. 23, Entrata-Uscita 1720–1728, s. 64–65; Arch. Storico dell’ Accademia di San Luca: Verbali…, 46A s. 89–97 oraz rysunki konkursowe; B. Czart.: rkp. 480 k. 25–26, rkp. 514, 641 k. 27, 34, 123–125; – Informacje Jerzego Kowalczyka na podstawie: Ośrodek Dokumentacji Zabytków w W., Teki Łopacińskicgo: wypisy z AGAD, Arch. Skarbu Kor. nr 346 k. 191, Arch. Radziwiłłów Dz. V teka 56 nr 2402 I, teka 302 nr 13060; – Pennsylvania State Univ.: Challingsworth C., The Concorsi Clementini of 1708 and 1709 and the Establishment of the „Academy of Arts and Sciences” as a Building Type (rozpr. doktorska).
Marek Zgórniak