INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Bronisław Piotr Sochaczewski      Bronisław Piotr Sochaczewski, wizerunek na podstawie fotografii.

Bronisław Piotr Sochaczewski  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1999-2000 w XXXIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sochaczewski Bronisław Piotr (1886–1940), ksiądz, działacz społeczno-narodowy i oświatowy na Warmii i Powiślu. Ur. 19 V w Brusach koło Chojnic, był synem Hipolita i Ksawerii z domu Wika-Czarnowskiej, właścicieli niewielkiej posiadłości.

S. kształcił się w Collegium Marianum w Pelplinie (1897–1902), następnie w gimnazjum w Chojnicach, które ukończył w r. 1908; studia teologiczne odbywał w seminarium duchownym w Pelplinie (1908–10) i Liceum Hosianum w Braniewie. Święcenia kapłańskie przyjął w r. 1913 we Fromborku. Odtąd pracował jako wikariusz w ówczesnej diec. warmińskiej, kolejno w: Sztumie (1914), Postolinie (1914–20, w r. 1917 jako administrator parafii), Kwidzynie (1920), katolickiej enklawie na Mazurach w Świętej Lipce (1921–2) oraz w Lamkowie pod Olsztynem (1922–31), wreszcie jako proboszcz parafii Krasnołąka na Powiślu (ówcześnie urzędowo Schönwiese) koło Sztumu (1931–9). S. wykazywał szczególną troskę o ludność polską, używając języka polskiego wbrew zakazowi władz kościelnych i czynnie uczestnicząc w pracach polskich organizacji i stowarzyszeń. W okresie plebiscytu (1920) współpracował z Warmińskim Komitetem Plebiscytowym; wspólnie z Augustem Donimirskim, komendantem polskiej straży plebiscytowej, w czerwcu 1920 witał w Kwidzynie nuncjusza papieskiego A. Rattiego i brał udział w rozmowach z nim. Po plebiscycie S. przystąpił do Związku Polaków w Prusach Wschodnich (1920), a następnie do IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. Opiekował się Tow. Kobiet p. wezw. św. Kingi oraz organizacjami i stowarzyszeniami młodzieżowymi na Powiślu. Współpracował m.in. ze Stanisławem i Heleną Sierakowskimi, propagował prasę i książki polskie, pisał artykuły do gazet polskich (m.in. do „Gazety Olsztyńskiej”), utrzymywał kontakty z działaczami kaszubskimi oraz z Polonią w Gdańsku, sprawował także opiekę religijną nad polskimi robotnikami sezonowymi. Celem ożywienia działalności społeczno-narodowej księży polskich w diec. warmińskiej postulował wobec konsula RP w Olsztynie Józefa Gieburowskiego wypłacanie zaangażowanym w polskim ruchu narodowym duchownym specjalnych dodatków pieniężnych. W r. 1931 Gieburowski zwrócił się do S-ego z propozycją utworzenia w Niemczech Tow. im. Hozjusza zrzeszającego polskich duchownych; ustalono wówczas listę członków założycieli. Oba te pomysły nie zostały jednak zrealizowane.

Wszystkie te działania S-ego spowodowały, że stał się on przedmiotem szykan ze strony niemieckich władz kościelnych (przenoszenie do parafii z przewagą ludności niemieckiej) i państwowych (rewizje, wezwania na policję itp.), które nasiliły się w okresie hitlerowskim. Wkrótce po objęciu probostwa w Krasnołące kapituła fromborska zażądała, by S. dostarczył na piśmie zobowiązanie, że nie będzie uprawiał «Grosspolnische Agitation». W odpowiedzi S. zwrócił się do władz kościelnych o sprecyzowanie tego określenia, a nadto stwierdził, że ze swymi parafianami musi porozumiewać się po polsku i nie zaniecha nabożeństw polskich. Wówczas kuria zażądała od niego podpisania zobowiązania, że nie będzie prowadził propolskiej działalności politycznej. S. takie zobowiązanie podpisał, ale wkrótce w piśmie do kurii stwierdził, że na terenie jego parafii nauczanie religii w języku niemieckim nie dało dobrych rezultatów, toteż przywrócił naukę religii w języku polskim. Zniósł także część nabożeństw niemieckich, a żonie landrata sztumskiego odmówił pomocy w pracach niemieckiego tow. kobiecego. Kapituła w ostrym tonie domagała się przywrócenia nabożeństw niemieckich, a w r. 1934 bp Maksymilian Kaller wydał mu polecenie zwiększenia ich liczby. Naciski kurii warmińskiej i władz niemieckich były tak silne, że w r. 1939 S. odmówił przygotowania dzieci do komunii w języku polskim. To jednak nie uratowało go przed dalszymi szykanami; dn. 10 V 1939 został przymusowo wysiedlony – w ciągu doby – z terenu Prus Wschodnich. Wyjechał wówczas do Gdyni, gdzie został kapelanem WP. Umieszczony przez Gestapo na czarnej liście, w październiku 1939 został aresztowany i osadzony w obozie koncentracyjnym w Stutthofie, a następnie w Sachsenhausen, gdzie 13 V 1940 został bestialsko zamordowany.

 

Chłosta J., Księża trudnych czasów. Biografie 30 warmińskich duchownych, Olsztyn 1997 s. 6, 54–5; Jacewicz-Woś, Martyrologium duchowieństwa, z. 4; Oracki, Słown. Warmii XIX i XX w.; Directorium divini officii Dioecesis Warmiensis […] Elenchus universi cleri…, Brunsbergae 1913; toż za l. 1914–35; – Borzyszkowski M., Święta Lipka w l. 1920–1940, „Studia Warmińskie” T. 32: 1995 s. 105; Chłosta J., Księża katoliccy w polskich działaniach plebiscytowych na Warmii, Mazurach i Powiślu, „Życie Katol.” R. 9: 1990 nr 7–8 s. 113, 116, 120; tenże, Niezwykła posługa warmińskiego kapłana, „Studia Warmińskie” T. 32: 1995 s. 371, 372; [Lemański A.] Lem A., Pamięci ks. prob. Sochaczewskiego, „Słowo na Warmii i Mazurach” 1958 nr 32; Łukaszewicz B., Wrzesiński W., IV Dzielnica Związku Polaków w Niemczech 1922–1939, Olsztyn 1982 s. 145; Reifferscheid G., Das Bistum Ermland und das Dritte Reich, Köln 1975; Sowa P., Tropem spadkobierców Hakaty, W. 1979; Swat T., Duchowieństwo na Warmii, Mazurach i Powiślu w l. 1918–1945, „Zesz. Nauk. Stow. PAX” 1977 nr 2 s. 124, 127; Szołdrski W., Martyrologium duchowieństwa polskiego pod okupacją niemiecką w latach 1939–1945, w: Sacrum Poloniae Millennium, Rzym 1965 XI; Wrzesiński W., Polityka kleru katolickiego wobec ludności etnicznie polskiej na Warmii i Powiślu w latach 1920–1939, „Studia z Dziej. Kościoła Katol.” R. 2: 1962 nr 1 s. 77, 85, 97, 98–9, 110, 113, 121; tenże, Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920–1939, Wyd. 2 uzupełnione i poprawione, Olsztyn 1973; – W. A., W walce o polskość na Warmii i Mazurach. Wspomnienie o ks. Sochaczewskim, „Słowo Powsz.” 1968 nr 35; Wnuk W., Byłem z wami, Wyd. 3, W. 1985 s. 35–7 (fot. po s. 112); – „Pielgrzym” (Pelplin) 1922 nr 22 s. 1–2; „Polak w Niemczech” 1939 nr 6 s. 32; – AAN: Poselstwo RP w Berlinie sygn. 2082, 2099, 2100, 3777; – Informacje Jana Chłosty z Olsztyna i mater. w jego posiadaniu, ks. Henryka Mrossa z Pelplina oraz ks. Zdzisława Wirwickiego z Brus (wyciąg z Księgi Chrztów paraf. Brusy 1886/128).

Tadeusz Oracki

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.