Surma Czesław, pseud.: Blondas, Korzeniewski, Sulicki, Marian, Maryś (1907–1943/4?), podharcmistrz, porucznik Armii Krajowej, komendant Związku Odwetu przy Sztabie Związku Walki Zbrojnej w Poznaniu.
Ur. w Połajewie (pow. obornicki) był synem Jana, krawca, i Bronisławy z Kłosów.
W r. 1919 zamieszkał S. z rodziną w Poznaniu, gdzie uczył się w Państw. Gimnazjum Męskim Humanistycznym im. Ignacego Paderewskiego. Działał w 16. i 17. Poznańskiej Drużynie Harcerskiej jako organizator licznych szkoleń i obozów oraz instruktor drużyny «Wilków Morskich»; uzyskał stopień podharcmistrza. Po zdaniu w r. 1927 matury odbył roczne przeszkolenie wojskowe w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie i praktykę na stanowisku dowódcy plutonu w 86. pp; uzyskał stopień podporucznika rezerwy. Od r. 1929 pracował jako sekretarz w kancelarii adwokackiej. Dzięki kpt. Wincentemu Wierzejewskiemu, współpracownikowi Oddz. II Dowództwa Okręgu Korpusu (DOK) nr VII podjął tam działalność, najpierw w Okręgowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego (w r. 1934 odbył specjalny kurs z tego zakresu w Mołodecznie), a następnie w Samodzielnym Referacie Informacyjnym. Jednocześnie od r. 1931 działał w Kole Młodych Stronnictwa Narodowego na poznańskiej Wildzie. W r. 1936 zrezygnował z pracy w kancelarii adwokackiej i zatrudnił się jako księgowy w prowadzonym przez Wierzejewskiego przedsiębiorstwie Katowickich Firm Budowy Dróg «Smołobit i Termobeton» w Poznaniu (pracowali tam oficerowie i podchorążowie związani z tajnymi służbami WP). Po odbyciu w l. 1936–8 kilku kursów Oddz. II Sztabu Głównego WP, Wierzejewski powołał go do kierownictwa dywersji pozafrontowej. S. współtworzył wówczas Tajną Organizację Konspiracyjną (TOK), która miała podjąć działanie w wypadku wkroczenia do Wielkopolski wojsk niemieckich; zawiązki powiatowe TOK organizował w r. 1939 we Wrześni.
W chwili wybuchu drugiej wojny światowej znajdował się S. w Poznaniu, gdzie wskutek pomyłki otrzymał przydział do Batalionu Obrony Narodowej «Poznań 1». Po interwencji dowódcy DOK nr VII, gen. Edmunda Knolla-Kownackiego, udał się do Wrześni, do której przybył jednak tuż przed wkroczeniem Wehrmachtu, w związku z czym nie zdołał już uruchomić podległych mu grup bojowych TOK. W październiku 1939 wrócił do pracy w poznańskim «Smołobicie» i nawiązał łączność z członkami TOK, a od grudnia t.r. przez ppor. Franciszka Pawelę również z dowództwem Służby Zwycięstwu Polski. Wiosną 1940 zorganizował w Poznaniu kierownictwo Związku Odwetu (ZO), które 7 VI t.r. przekazał pod dowództwo komendanta Okręgu Poznańskiego ZWZ, ppłk. Rudolfa Ostrihansky’ego («Ludwika»); sam został wówczas w stopniu porucznika dowódcą Wielkopolskiego Kierownictwa ZO. W praktyce kontaktował się z ppor. rezerwy Franciszkiem Firlikiem, członkiem sztabu okręgu, którego fikcyjnie zatrudnił w prowadzonej przez siebie firmie «Teerbit». W ramach ZO zorganizował wydziały: dywersji i sabotażu, wywiadu, sanitarny oraz legalizacyjny, a podlegały mu grupy ZO w Gnieźnie, Mosinie, Lesznie, Śremie i Ostrowie Wpol. S. nadzorował pracę wytwórni: trucizn, bakterii, materiałów wybuchowych i specyfików chemicznych. Odpowiadał m.in. za przygotowanie i przeprowadzenie akcji «Bollwerk», mającej na celu zniszczenie magazynów niemieckich w Poznaniu. Jednocześnie współpracował ściśle z komendą Wielkopolskiej Chorągwi ZHP oraz z kierownictwem Armii Narodowej.
Na początku czerwca 1941 uniknął S. aresztowania w swym poznańskim lokalu przy ul. Czesława 1. Po uwięzieniu członków sztabu okręgowego ZWZ, w tym ppor. Firlika, otrzymał 21 VI t.r. od Ostrihansky’ego polecenie natychmiastowego opuszczenia Poznania. Przekazał kierownictwo wielkopolskiego ZO Franciszkowi Witaszkowi, po czym zgłosił się do dyspozycji Kierownictwa Dywersji przy Komendzie Głównej ZWZ. Do marca 1942 stał na czele Komendy Okręgu ZO w Radomiu, utrzymując bliskie kontakty z jego centralą przy Komendzie Głównej AK. Od t.r. był poszukiwany listami gończymi przez poznańskie Gestapo. Wg informacji rodziny został aresztowany 6 XII 1943 w Warszawie, a wg innych źródeł we Lwowie. Prawdopodobnie zmarł podczas śledztwa na przełomie l. 1943 i 1944.
W małżeństwie z Moniką z domu Krzyśko miał S. córkę Marię (ur. 1939).
Encyklopedia konspiracji wielkopolskiej 1939–1945, P. 1998; Słownik biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej: ziemi kaliskiej, Kalisz 2007 III; Wpol. Słown. Biogr.; – Armia Krajowa. Szkice z dziejów sił zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego, Red. K. Komorowski, W. 2001; Łuczak C., Dzień po dniu w okupowanym Poznaniu: 10 września 1939 – 23 lutego 1945, P. 1989; tenże, Kraj Warty 1939–1945, P. 1996; Matusak P., Wywiad Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej 1939–1945, W. 2002; Ner K., Ogień w ampułkach, W. 1975 s. 44–5; Serwański E., Wielkopolska w cieniu swastyki, W. 1970 s. 106 i n; Tycner H., Grupa dr Franciszka Witaszka w wielkopolskim ruchu oporu, „Przegl. Lek.” 1967 nr 1 s. 131–47; Woźniak M., Polskie organizacje wojskowe w Wielkopolsce w latach okupacji hitlerowskiej (1939–1945), „Studia i Mater. do Dziej. Wpol. i Pomorza” T. 10: 1970 [1971] z. 2 s. 184–5; tenże, Rozbicie Komendy Okręgu ZWZ w Poznaniu, „Więź” 1970 nr 11 s. 70–1; tenże, System okupacyjny Kraju Warty, w: Dzieje Poznania 1918–1945, Red. J. Topolski, L. Trzeciakowski, W.–P. 1998 II 1405; tenże, Tajne struktury dywersji i wywiadu WP w Wielkopolsce w latach 1938–1939, „Kron. Wpol.” 1989 nr 1 s. 39–68; – Pol. Siły Zbrojne, III 38; – IPN w Ł.: Okręgowa Kom. Badań przeciwko Narodowi Pol., nr 151 t. 177, 185, 190, 193, 221; – Informacje Marii Rutowskiej z P.
Janusz Karwat