Paszkiewicz (Tołłokoński Paszkiewicz) Daniel h. Strzała (zm. po 1812), prezydent m. Wilna, działacz insurekcji kościuszkowskiej. Brak wiadomości o rodzicach, jak i miejscu i czasie urodzenia. W 1. poł. XVIII w. występowali w Wilnie kupcy Paszkiewiczowie, z których jeden, Stefan, był słodownikiem. P. też był kupcem, ale nie wiadomo, jakim handlem się trudnił. W r. 1782 był burmistrzem miasta Wilna. W listopadzie 1790 został nobilitowany na sejmie, a w kwietniu 1792 zarówno on, jak i jego potomstwo przywróceni zostali do wszelkich prerogatyw szlacheckich na podstawie dowodów świadczących o «starożytności domu i imienia Tołłokońskich Paszkiewiczów» („Vol. leg.”). Sejm grodzieński 1793 również najpierw «zniósł z niego wszelkie abusus, dotąd przez osiadłość i handel w mieście Wilnie wydarzone» i przywrócił P-a i jego potomstwo do prerogatyw szlacheckich, następnie zaś w konstytucji zbiorowej potwierdził jego nobilitację. Wg Niesieckiego P. miał «ziemską dziedziczną posesję w pow. zawilejskim, czyli oszmiańskim». W r. 1791 P. był prezydentem miasta Wilna (kiedy nim został i jak długo trwała jego kadencja, nie udało się ustalić). W sierpniu t. r. na zgromadzeniu deputatów miast wydziału wileńskiego (odbywającym się pod dyrekcją Wawrzyńca Gucewicza) P. wybrany został z tegoż wydziału na plenipotenta na obradujący wówczas sejm; 13 VIII otrzymał instrukcję zalecającą m. in. dbałość o sprawy handlu i rolnictwa, o dobry stan dróg lądowych i wodnych, o dalsze nobilitacje mieszczan; co do dyskutowanej wówczas sprawy reformy Żydów instrukcja wypowiadała się negatywnie. We wrześniu t. r. P. jako plenipotent miejski przydzielony został do Komisji Skarbu W. Ks. Lit. Zasiadał w niej zapewne do czasów rządów targowickich i pewnie wtedy przestał być prezydentem (w r. 1794, a może wcześniej, stanowisko to zajmował Antoni Tyzenhauz). W zimie 1793/4 P. uczestniczył w Wilnie w konspiracyjnych zebraniach (może zetknął się wtedy z Jakubem Jasińskim), przygotowujących powstanie na Litwie. Po wybuchu insurekcji w Wilnie złożył 1000 zł jako dobrowolną ofiarę na cele powstańcze. W związku z nakazaną przez Tadeusza Kościuszkę organizacją nowych władz na Litwie obywatele wileńscy na sesji 3 VI 1794 uchwalili, aby do Najwyższego Naczelnika i do Rady Najwyższej Narodowej w Warszawie wysłać specjalną delegację, w skład której wszedł P. – obok Ludwika Kamieńskiego i Michała Mackiewicza. Delegacja «imieniem miasta, obywateli i mieszkańców» miała zapewnić władze powstańcze o «zupełnej uległości» i równocześnie domagać się jak najrychlejszego zorganizowania Deputacji Centralnej W. Ks. Lit. oraz przygotowania obrony Wilna. Dn. 18 VI P., obok Jana Józefa Kociełła i in., wyznaczony został przez Deputację Centralną do Komisji Porządkowej woj. wileńskiego, z zaleceniem natychmiastowego podjęcia działalności. Brak danych o dalszych losach P-a, poza informacją, że w lecie 1812 za pośrednictwem syna Franciszka zgłosił akces do Konfederacji Warszawskiej.

Imienia i panieńskiego nazwiska żony P-a nie udało się ustalić; wiadomo, że P. miał dwóch synów: Benedykta i Franciszka. Jeden z nich składał w imieniu ojca datki na rzecz powstania. Syn Franciszek «deputat wywodowy zawilejski» podpisał akces do Konfederacji Warszawskiej. Niewątpliwie krewnym P-a był Antoni Tołłokoński Paszkiewicz, który jako pierwszy asesor koła deputackiego wydziału wileńskiego podpisał instrukcję tegoż wydziału dla P-a w r. 1791.

PSB, (Kamieński Ludwik); Niesiecki; Uruski; – Mościcki H., Generał Jasiński…, W. 1917; Zienkowska K., Sławetni i urodzeni, W. 1976; Żytkowicz L., Stosunki skarbowe W. Ks. Lit. w dobie insurekcji kościuszkowskiej, „Ateneum Wil.” R. 10: 1935; – Akcesy do Konfederacji Warszawskiej rządu i obywateli Wielkiego Księstwa Litewskiego, Podał E. Łopaciński, „Ateneum Wil.” R. 11: 1936 s. 357; Kalendarz Polityczny dla Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego na Rok Pański 1792, s. 325; Mater. do dziej. Sejmu Czteroletniego, V; Vol. leg., IX 194, 300, 422, X 334, 341; Wilno w roku 1794. Ustęp z dziejów narodowych. Przez naocznego świadka…, „Ruch Liter.” 1876; – „Gaz. Narod. Wil.” 1794 nr 2, 15, 17; – B. Łopacińskiego w L.: rkp. 1720/Ko/z 1782 r. (wg Katalogu rękopisów B. Publ. im. Łopacińskiego w Lublinie. Dodatek I, zestawił A. Jaworski, L. 1917).

Helena Wereszycka