Rittner Edward (1845–1899), prawnik, profesor Uniw. Lwow., polityk, minister austriacki. Ur. 26 XII w Bursztynie (pow. rohatyński), pochodził z żydowskiej spolonizowanej rodziny, był synem Ignacego, lekarza, który przyjął katolicyzm, i Karoliny Kiessel.

Do gimnazjum uczęszczał R. w Brzeżanach i we Lwowie. Odbywał studia na Wydziale Prawa Uniw. Lwow., zakończone doktoratem w r. 1870. Pracował od r. 1869 w Namiestnictwie we Lwowie, początkowo jako praktykant, a następnie referent w biurze serwitutowym. Skromny, spokojny, zrównoważony, mający bardzo dobrą opinię jako urzędnik, zdecydował się na równolegle prowadzoną pracę naukową, poświęcając się studiom nad prawem kanonicznym. W r. 1872 objął stanowisko suplenta (zastępcy profesora) prawa kanonicznego na Uniw. Lwow., nadal jednak, bo aż do r. 1874 był urzędnikiem w Namiestnictwie. Na podstawie rozprawy pt. Ist der Patron zu Kirchenbaulast verpflichtet? drukowanej w „Archiv für civilistische Praxis” (Bd. 57: 1874) 2 VIII 1873 habilitował się. Dn. 19 IX 1874 został mianowany nadzwycz. profesorem prawa kanonicznego Uniw. Lwow., a 11 VII 1877 profesorem zwycz. Wykładał także prawo cywilne. W l. 1879/80 i 1885/6 był dziekanem Wydziału Prawa, w r. 1883/4 rektorem uczelni, a w r. 1884/5 był prorektorem. Dn. 14 XI 1881 został wybrany na członka Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności w Krakowie.

R. opublikował liczne prace naukowe, spośród których na szczególne podkreślenie zasługują dwie książki: Österreichisches Eherecht systematisch und mit Berücksichtung anderer Gesetzgebungen dargestellt (Leipzig 1876) i Prawo kościelne katolickie (Lw. 1878–9 I–II). Pierwsza z tych publikacji zyskała duży rozgłos i pochlebne opinie w kręgach uniwersyteckich jako systematyczne, solidne ujęcie prawa małżeńskiego, obowiązującego wówczas w Austrii i jako jeden z najlepszych podręczników z tego zakresu. Druga książka, mniej znana na uniwersytetach niemieckojęzycznych, spotkała się jednak z dużym uznaniem w kręgach naukowców czeskich i została przełożona na język czeski (Praha 1887). Ponadto R. opracował syntetyczny Wstęp do austriackiego prawa prywatnego (Lw. 1880); było to wielce pożyteczne kompendium dla studentów prawa. R. publikował wiele artykułów w „Przewodniku Naukowym i Literackim” (Celibat w Polsce, 1874 t. 1), „Bibliotece Umiejętności Prawnych” (m. in. Śluby cywilne w historycznym rozwoju, S. 3, nr 35 i odb. W. 1879), „Przeglądzie Sądowym i Administracyjnym” (Projekt ustawy o konkurencji kościelnej dla m. Lwowa, 1880 t. 5, Rozwody i małżeństwa „siedmiogrodzkie”, 1880 t. 5) i „Gazecie Lwowskiej” (O poczuciu prawa w społeczeństwie, 1875 nr 226, 227).

R. zdecydował się opuścić Uniwersytet, mianowany (23 X 1885) radcą Namiestnictwa lwowskiego. Następnie, w październiku 1886 przeszedł do Min. Wyznań i Oświaty w Wiedniu w charakterze radcy ministerialnego. Na tym stanowisku odznaczał się stanowczością i odwagą, w swoich sprawozdaniach na temat stosunków galicyjskich opracowywanych dla cesarza zawsze bronił spraw krajowych. Jako rektor zasiadał w Sejmie Krajowym w l. 1883–4; był wówczas m. in. referentem ustawy o konkurencji do budynków kościelnych i plebańskich. W r. 1885 został w Sejmie komisarzem rządowym dla spraw Rady Szkolnej Krajowej, brał udział w dyskusjach nad budżetem szkolnym i w obradach nad projektem zmiany ustawy o języku wykładowym. Wybrany do Rady Państwa w okręgu wyborczym Przemyśl – Gródek w r. 1885, aż do śmierci był bardzo czynny w parlamencie w zakresie ustawodawstwa politycznego i administracyjnego. Należał do wielu komisji, głównie prawniczych, przemawiał m. in. w sprawie uchwały o lichwie. Był także członkiem komisji dla teoretycznych egzaminów rządowych oddziału prawno-historycznego i oddziału sądowego oraz członkiem wiedeńskiej komisji egzaminacyjnej prawno-historycznej.

Jednocześnie R. piął się na coraz to wyższe szczeble kariery urzędniczej i sądowniczej; w r. 1891 został mianowany szefem sekcji do spraw Uniwersyteckich w Min. Wyznań i Oświaty, zaś w r. 1893 członkiem Trybunału Stanu, jako wysoko ceniony znawca prawa państwowego oraz zdolny, pilny i oddany służbie publicznej urzędnik państwowy. W gabinecie urzędniczym Ericha Kielmansegga objął 18 VI 1895 kierownictwo Min. Oświaty, po czym w rządzie Kazimierza Badeniego stanowisko Ministra dla Galicji (od 1 I 1896). Ściśle związany z rodziną Badenich jako szkolny kolega i przyjaciel Stanisława Badeniego, odgrywał znaczącą rolę w gabinecie jego brata. Niezależnie od kierowania resortem prezes Rady Ministrów zlecił mu opracowanie projektu nowego prawa wyborczego do Rady Państwa, mającego zastąpić dotychczasowy system głosowania. Na podstawie tego projektu, przygotowanego przez R-a, parlament uchwalił w czerwcu nowe prawo wyborcze, wprowadzające piątą kurię – tzw. powszechną. Jednocześnie R. przygotował – z polecenia premiera – projekt innej, bardzo ważnej ustawy (wiosna 1897) – rozporządzenia językowego dla Czech, przewidującego urzędowanie w tym kraju w dwu językach – niemieckim i czeskim oraz zalecającego znajomość obu tych języków urzędnikom administracji państwowej i samorządowej. W czasie ostrego i burzliwego sporu niemiecko-czeskiego, wywołanego owym projektem ustawy, prowadził R. z polecenia prezesa rady ministrów rozmowy z politykami czeskimi, podczas gdy minister skarbu Leon Biliński pertraktował – celem zażegnania konfliktu – z przywódcami partii niemieckich. R. konsekwentnie popierał w trakcie owych rozmów i przetargów w parlamencie opracowany przez siebie projekt, upatrując w nim sprawiedliwe rozwiązanie kwestii językowej w krajach czeskich. Dn. 28 XI 1897 podał się do dymisji wraz z całym rządem Badeniego. Ciężko chory na gruźlicę, wycofał się R. z czynnego życia politycznego.

R. otrzymał 6 IX 1894 doktorat (filozofii) honoris causa Uniw. Lwow. Był członkiem Akademii Umiejętności w Pradze (od r. 1892), ponadto członkiem towarzystwa dla nauki prawa kościelnego w Getyndze. Zmarł 27 IX 1899 w Hietzing pod Wiedniem i 30 IX pochowany został na tamtejszym cmentarzu. W pogrzebie wzięli udział przedstawiciele władz, Uniw. Lwow. i wielu wybitnych przywódców politycznych, przede wszystkim polskich i czeskich (ci ostatni manifestowali w ten sposób uznanie dla reprezentowanego przezeń kierunku politycznego). Odznaczony był Krzyżem Kawalerskim Orderu Leopolda, Orderem Żelaznej Korony II kl. i Komandorskim Krzyżem Orderu papieskiego św. Grzegorza z Gwiazdą.

Ożeniony z Heleną z Tarnawskich, miał R. syna Tadeusza (zob.).

Portret pędzla Tadeusza Ajdukiewicza znajdował się w auli Uniw. Lwow.; – Bibliogr. Historii Pol. XIX w., I; Suligowski, Bibliogr. prawnicza; Ilustr. Enc. Trzaski; Österr. Biogr. Lexikon, Lf. 42; Nieciowa, Członkowie AU oraz PAU; – Barycz H., Wśród gawędziarzy, pamiętnikarzy i uczonych galicyjskich, Kr. 1965 I–II; Buszko J., Ruch socjalistyczny w Krakowie na tle ruchu robotniczego w zachodniej Galicji, Kr. 1961; Feldman W., Stronnictwa i programy polityczne w Galicji 1848–1905, Kr. 1907 I–II; Finkel, Starzyński, Hist. Uniw. Lwow., II; Ihnatowicz, Vademecum, II 45–6; Musil J., Zur Geschichte des österreichischen Unterrichtsministeriums 1848–1948, in 100 Jahre Unterrichtsministeriums 1848–1948, Wien 1948; Schnaydrowa B., Ofiarodawcy Akademii Umiejętności, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 26: 1981; Taborski R., Wśród wiedeńskich poloników, Kr. 1983; Wasylewski S., Czterdzieści lat powodzenia, Lw. 1959; – Biliński L., Wspomnienia i dokumenty, W. 1925–6 I–II; Chłędowski K., Pamiętniki, Wr. 1951 I–II; Daszyński I., Pamiętniki, W. 1957 I–II; Die Habsburgermonarchie 1848–1918, Hrsg. von A. Wandruszka und P. Urbanitsch, Wien 1980 III t. 2; Kron. Uniw. Lwow., I, II; Rosco-Bogdanowicz M., Wspomnienia, Kr. 1959 I–II; Szematyzmy Król. Galicji za l. 1874–96; – „Czas” 1899 nr 222; Kalendarz J. Czecha na r. 1900 s. 97; Wasylewski S., Czterdzieści lat powodzenia, Wr. 1959; – AGAD: Zespół 301 sygn. 828 (księga metrykalna urodzeń parafii św. Mikołaja we Lw.) k. 142–3; Allgemeines Vervaltungsarchiv w Wiedniu: MDJ ZZ Galizien, Präsidialakten des Ministeriums für Kultus und Unterricht; B. Jag.: Akc. 123/56 t. 10, rkp. 8077 III, 8078 III, 8080 III, 8083 III.

Józef Buszko