Strzelecki (Strileckij) Eliasz, w zakonie Hieronim (1732 lub 1733 – 1804), bazylianin.

Ur. 20 VIII 1732 (lub w r. 1733) w miejscowości Plaszowo w okolicach Brodów na Wołyniu, był synem Jana (Iwana) i Teodory.

Szkolne wychowanie otrzymał S. w bazyliańskim klasztorze w Poczajowie. W r. 1749 wstąpił do zakonu bazylianów. Śluby zakonne złożył 17 VIII 1754. W l. 1755–61 studiował teologię i filozofię w papieskim Kolegium Greckim św. Atanazego w Rzymie. Na podstawie wysłuchanych wykładów sporządził wtedy w językach greckim i łacińskim 241-kartkowy „Bogoslovojskij Sbornik” (Zbiór Teologiczny), zawierający teksty dotyczące spornych kwestii teologicznych między Kościołem rzymskokatolickim i Kościołami wschodnimi (w r. 1804 „Zbiór” przełożony w całości na łacinę i oprawiony w pergamin przekazał klasztorowi bazyliańskiemu we Lwowie). Święcenia kapłańskie przyjął S. w Rzymie 15 II 1761. Po powrocie do kraju pracował jako kaznodzieja i misjonarz w klasztorze bazyliańskim w Zamościu, następnie pełnił obowiązki duszpasterskie w klasztorze w Poczajowie. Wg A. S. Petruszewicza wydał w r. 1761 dziełko o treści religijnej, dla upowszechnienia kultu ikony Matki Boskiej w bazyliańskim klasztorze w Podubisiu (na Litwie) pt. Góra Poczajowska; druku tego nie udało się zidentyfikować, być może informacje Petruszewicza są nieścisłe. Również wg Petruszewicza wydał S. w r. 1768 Polučenije o obriadach christijanskich. Metropolita unicki Filip Felicjan Wołodkowicz powołał S-ego do zespołu teologów, którzy we Lwowie opracowywali materiały na planowany na r. 1765 synod prowincjonalny. Z nominacji biskupa diec. łuckiej Sylwestra Lubienieckiego Rudnickiego S. został cenzorem książek dla diec. łuckiej i ostrogskiej; był także cenzorem tekstów drukowanych w bazyliańskiej drukarni w Poczajowie i notariuszem tamtejszego klasztoru. Jako wykładowca teologii (jeromonach) pracował w klasztorze bazyliańskim w Podhorcach; wiadomo, że ok. r. 1775 asystował tam publicznym wystąpieniom uczniów bazyliańskich, którzy swoje „Propositiones ex Theologia Dogmatico-Liturgico […] selectas” zadedykowali star. dolińskiemu Sewerynowi Rzewuskiemu. Dzięki wsparciu Mikołaja Bazylego Potockiego, eks-starosty kaniowskiego, wydał w Poczajowie (1775) dzieło „Epitome historia de origine, antiquitate ac praesertim de celebratissimo opere coronationis thaumaturgae in Poczajoviensi Monte imaginis B V. Mariae”; wg Petruszewicza była to edycja anonimowego utworu z r. 1662. W maju 1777, dzięki poparciu Jozafata Bastaszicza, prefekta wiedeńskiego Barbareum, otrzymał od cesarzowej Marii Teresy nominację na rektora kościoła św. Barbary w Wiedniu; pełnił tam również obowiązki nauczyciela obrzędów cerkiewnych w seminarium greckokatolickim i prefekta w konwikcie; jako wynagrodzenie otrzymał mieszkanie, wikt i 300 złp. rocznie. Prowadził kronikę wydarzeń mających miejsce przy wiedeńskiej cerkwi św. Barbary. Zapewne w tym czasie napisał w języku polskim podręcznik, przeznaczony dla słuchaczy Barbareum pt. Gramatyka ruska krótka (prawdopodobnie druk, lecz nie udało się tego zweryfikować). Wykorzystując znajomość języków łacińskiego, chorwackiego, niemieckiego, włoskiego, polskiego i ruskiego, S. jako wolontariusz pełnił posługę duszpasterską w lazaretach Wiednia i okolic wśród żołnierzy różnych narodowości. W r. 1784, na prośbę bazylianów z klasztoru w Żółkwi, pośredniczył w sporze o relikwie św. Jana Suczawskiego, przywiezione przez metropolitę Doziteusza i bazylianów z hospodarstwa Mołdawskiego, którzy uszli w r. 1682 z Suczawy i na zaproszenie króla Jana III Sobieskiego osiedli w Żółkwi. Po przyłączeniu Bukowiny do Austrii mieszkańcy Suczawy odebrali bowiem relikwie siłą w r. 1783, przez co monaster żółkiewski stracił wielu wiernych i został bez środków do życia. Za radą S-ego bazylianie wysłali do cesarza Józefa II pełnomocnika, który przedstawił ich skargę (pomijając jednak kwestię ekonomiczną, która mogła stać się pretekstem do likwidacji klasztoru), dołączając prośbę o przekazanie klasztorowi relikwii św. Parenija, przechowywanych tymczasowo w kościele św. Barbary w Wiedniu. Po skasowaniu 11 V 1784 seminarium, S. przebywał na Węgrzech i w seminarium we Lwowie.

Z poręczenia prefekta Atanazego Gwozdanowicza z dn. 17 VI 1784 oraz mandatu Józefa II został S. powołany na proboszcza greckokatolickiej parafii przy kościele św. Barbary w Wiedniu (cerkiew stała się parafialną). Za swoją posługę otrzymywał 800 fl. pensji. Pełnił rolę łącznika między hierarchami Cerkwi greckokatolickiej i Rzymem. Jego działalność budziła kontrowersje wśród wiernych narodowości rumuńskiej, którzy w r. 1792 złożyli na ręce bp. Bastaszicza protest przeciw wprowadzaniu nowych obrzędów w nabożeństwach; prawdopodobnie chodziło o wprowadzenie przez S-ego elementów liturgii stosowanych na terenach Rzpltej. Cerkiew św. Barbary była odwiedzana przez osobistości domu cesarskiego i przedstawicieli wielu państw, m.in. w r. 1802 na życzenie cesarzowej Marii Teresy (z Burbonów Neapolitańsko-Sycylijskich), żony Franciszka II, przygotował S. specjalne nabożeństwo, na które cesarzowa przybyła wraz z synem i córką. W r. 1799, z inicjatywy swojego ucznia, bp. diec. przemyskiej Antoniego Angełłowicza, S. otrzymał tytuł honorowego kanonika greckokatolickiej katedry w Przemyślu. Po wznowieniu w r. 1803 działalności centralnego greckokatolickiego seminarium w Wiedniu został powołany na rektora tzw. cesarskiego konwiktu. Dn. 27 XII 1803 odprawił po raz ostatni liturgię w kościele św. Barbary; mimo postępującej choroby nowotworowej prowadził w domu dalszą działalność duszpasterską. Wystąpił jednak z prośbą do cesarza Franciszka II, popartą przez bp. Angełłowicza, o zwolnienie z obowiązków. Na mocy dekretu z 22 VIII 1804, cesarz przyznał mu z dn. 19 VIII t.r. emeryturę. S. zmarł 4 X 1804 w wiedeńskiej lecznicy bonifratrów przy Leopoldstrasse. Bogaty księgozbiór S-ego stał się podstawą bibliotek kapituł w Przemyślu i Lwowie.

Portret olej. autor nieznany w Nacional’nyj Muzej we Lw. (nr 13149), reprod. w: Encyklopedija ukraïnoznavstva, Paris–New York 1976 VIII 3073; – Androchovič A., Vydenskje Barbareum. Istorija korolivskoï generalnoï seminariï pri cerkvi sv. Barbari u Vidni z pieršogo periodu ï isnuvannja (1775–1788), w: Greko-Katolicka Duchovna Seminaria u L’vovi. Materialy i rozvydki, Oprac. J. Slipyj, L’viv 1935 I 170–1; Blažejovskyj D., Byzantine Kyivan Rite students, Rome 1984 s. 87; Dopolnienija ko svodnoj Galicko-russkoj Litopisi c 1700 goda, Oprac. A. S. Petruševič, L’viv 1896 cz. 1 s. 304–5; Gąsiorowski S., Chrześcijanie i Żydzi w Żółkwi w XVII i XVIII wieku, Kr. 2001; Nowicka-Jeżowa A., Udział bazylianów w kształtowaniu kultury chrześcijańskiej na wschodnich Kresach Rzeczypospolitej, „Warsz. Zesz. Ukrainoznawcze” T. 4–5: 1997 s. 249; Pelesz J., Geschichte der Union der ruthenischen Kirche mit Rom von der ältesten Zeiten bis auf Gegenwart, Augsburg 1841 II 645; Petruševič A. S., Istoričeskoje izviestie o drevniej Počajevskoj obitjeli činu sv. Vasilija Velikogo i tipografii jeja, „Galičanin. Literaturnyj sbornik” 1863 cz. 3–4 s. 158–81; Pidłypczak-Majerowicz M., Bazylianie w Koronie i na Litwie. Szkoły i książki w działalności zakonu, W. 1986 s. 114; Plöchl W., St. Barbara zu Wien. Die Geschichte der griechisch-katholischen Kirche und Zentralpfarre St. Barbara, Wien 1975 s. 143–54; Zabrovarnyj S., Sviaščeniki – perši prosvytitieli ukrains’kogo narodu w Galičini na zlami XVIII i XIX stolit’, „Varšavs’ki ukrainoznavčc’i zapyski” 1989 z. 1 s. 137–40; – Illustrissimo […] Domino Sewerino Rzewuski […] Propositiones ex Theologia Dogmatico-Liturgico-scholari Selectas, publicae disceptationi expositos Monachi S. Basili M. Monasterii ad Podhorce, [Poczajów ok. 1775]; – L’vivs’ka naukova biblioteka im V. Stefanyka we Lw.: Arch. Petruševiča, sygn. 846/n. 83 op. IV, Biografičnyj slovnik Levickogo, F. 167 op. II p. 89 nr 3031, Monastiri Vasilijan, rkp. 614; – Informacje Romana Lepaka z W.

Dorota Wereda