INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Eustachy Stanisław Sanguszko      Frag. "Portret Eustachego Sanguszki" Kazimierza Pochwalskiego
Biogram został opublikowany w latach 1992-1993 w XXXIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sanguszko Eustachy Stanisław (1842–1903), marszałek krajowy i namiestnik Galicji. Ur. 13 VII w Tarnowie, był synem Władysława (zob.) i Izabeli z Lubomirskich (zob. Sanguszkowa Izabela), bratem Romana Damiana (zob.) i Pawła Romana (zob.).

Wraz ze starszym bratem Romanem dziedziczyć miał S. po dziadku część dóbr wołyńskich. Mikołaj I stawiał temu przeszkody traktując Sanguszków «jako występników, którym nic nie zostało zapomnianym». W r. 1853 matka zawiozła S-ę do Petersburga dla przedstawienia go u dworu. Car zgodził się «naznaczyć go do korpusu paziów», jednakże rodzice nie zdecydowali się zostawić najmłodszego dziecka w Rosji. W rezultacie przynależny S-ce klucz Wolica uległ konfiskacie.

S. pobierał nauki pod opieką guwernerów w Krakowie, w l. 1859–60 uczył się w Paryżu, zrobił tam bakalaureat, po czym studiował prawo na UJ (1862–4). W r. 1863 sympatyzował z ruchem powstańczym i podobno przywiózł z Wiednia do Galicji pierwszą skrzynię broni. Jeździł też do obozu Mariana Langiewicza do Goszczy. W kwietniu t. r. wyprawiony został do Paryża z poufną korespondencją dla Hotelu Lambert i wydaje się, że pozostał już tam do upadku powstania.

W r. 1867 S. przejął od ojca klucz Podhorce w pow. złoczowskim i przeprowadził gruntowną restaurację zamku. Później wszedł w posiadanie również klucza tarnowskiego (łącznie 13 400 ha). Był członkiem Rady Powiatowej w Tarnowie, w l. 1878–90 i 1899–1902 marszałkiem powiatowym w Tarnowie, ale funkcję tę sprawował raczej niedbale. W r. 1873 wybrany został z kurii gmin wiejskich okręgu tarnowskiego na posła na Sejm Krajowy i do Rady Państwa w Wiedniu, gdzie zasiadał do r. 1879, kiedy to po ojcu i bracie Pawle przejął stanowisko dziedzicznego członka Izby Panów. Należał w niej do kierowniczego komitetu «Gruppe der Rechten». W r. 1879 ponownie wybrany do Sejmu z kurii gmin wiejskich, w r. 1883 przepadł w wyborach z tej kurii, w r. 1884 wybrano go z kurii większych posiadłości ziemskich. W Sejmie działał w komisji gospodarstwa krajowego i wiele lat był referentem w sprawach melioracyjnych. Zabierał głos w sprawie subwencji dla szkoły ogrodniczej w Tarnowie (1886), dla Tow. Tatrzańskiego (1886), reformy sadownictwa w Galicji (1889), unormowania stosunków służbowych pisarzy gminnych (1889), wypowiadał się za konwersją indemnizacji i upaństwowieniem kolei Karola Ludwika. Mowy sejmowe i okolicznościowe przemówienia S-i (m. in. na pogrzebie Pawła Popiela w r. 1892, Oktawa Pietruskiego w r. 1894, Jana Tarnowskiego w r. 1894, na uroczystym jubileuszu papieża Leona XIII w r. 1893, na otwarciu III gimnazjum w Krakowie w r. 1897) ogłoszone zostały nakładem wdowy w zbiorze pt. Eustachy Sanguszko (Kr. 1907). Od r. 1872 był członkiem Banku Galicyjskiego dla Handlu i Przemysłu i Galicyjskiego Tow. Parcelacji i Budowy (wchodził w skład zarządu). W r. 1890 mianowany marszałkiem krajowym (po Janie Tarnowskim), trud urzędowania w Wydziale składał przeważnie na Antoniego Chamca lub Tadeusza Romanowicza. W publicznych wystąpieniach akcentował potrzebę dojścia do porozumienia z Rusinami. Przewodniczył (dość aktywnie) jako marszałek w Komitecie budowy pomnika Adama Mickiewicza w Krakowie, był też od r. 1890 członkiem Komitetu sprowadzenia zwłok Mickiewicza do kraju. Inaugurował i zamykał lwowską Wystawę Krajową 1894 r. i podejmował na niej cesarza Franciszka Józefa. Prezesował od r. 1889 w oddziale Tow. Rolniczego w Tarnowie i od r. 1889 w Tow. Tatrzańskim. Był członkiem zarządu (od r. 1884) Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie. Ufundował w imieniu rodziny główny ołtarz przy przebudowie katedry tarnowskiej. Zdaniem fachowców zaniedbał stadninę w Gumniskach, która za jego czasów podupadła. S. był także kuratorem szkoły ogrodniczej w Tarnowie utworzonej w r. 1881. W swoich majątkach zakładał pierwsze szkółki drzew i krzewów owocowych, parkowych oraz ozdobnych (w r. 1896).

W r. 1895 S. «wielki pan, choć w gruncie niezły człowiek[…], mający wpływy, pieniądze i drzewo i nie żałujący ich» (W. Witos) wszedł do Sejmu znowu z kurii mniejszej własności w Tarnowie. W t. r. Kazimierz Badeni stając na czele rządu austriackiego skłonił S-ę do objęcia po nim urzędu namiestnika; marszałkiem po S-ce został wówczas Stanisław Badeni. Bracia Badeniowie liczyli, że S. pozostanie bezwolnym narzędziem w ich ręku. S. podjął się funkcji tej bez przekonania, pełnił ją niechętnie, unikał podejmowania decyzji drażliwych. Zwróciło uwagę w Sejmie (28 XII 1896) jego wystąpienie przeciw «niepowołanym obrońcom» chłopów i robotników, którzy się narzucają ludowi «na opiekunów i nauczycieli». Dowcipkowano we Lwowie na temat słabej jego znajomości niemieckiego, zaniedbanego ubioru oraz skąpienia na wydatki reprezentacyjne. W marcu 1898, w momencie gdy narastała w Galicji fala strajków rolnych, uzyskał od cesarza zwolnienie z namiestnictwa. Wcześniej już (1894) odznaczony tytułem tajnego radcy i Wielką Wstęgą Orderu Leopolda, otrzymał także Order Złotego Runa (w r. 1898). Ze względu na stan zdrowia zrezygnował w r. 1901 z kandydowania do Sejmu. W r. 1900 S. założył w Tarnowie cegielnię posiadającą piec komorowy, maszynę parową o mocy 100 HP, mechaniczne urządzenia pomocnicze: walce, prasy, ceglarki, zatrudniającą 110–150 robotników. Miała ona własną bocznicę kolejową i słynęła z doskonałej jakości wyrobów; cegła, dachówki i piece kaflowe rozpowszechniane były w Galicji Wschodniej. S. był też właścicielem drugiej cegielni na Rudach, wyrabiającej wyłącznie cegły, oraz tartaku. S. zmarł 2 IV 1903 w Bozen Gries w Tyrolu na chorobę płuc, pochowany został 25 IV t. r. w grobach rodzinnych na Starym Cmentarzu w Tarnowie.

S. poślubił w r. 1895 Konstancję Zamoyską, znaną z zamiłowań bibliofilskich (jej powierzył opiekę nad przejętym po zmarłym w r. 1876 bracie Pawle księgozbiorem i archiwum w Gumniskach); z małżeństwa tego pozostawił jedynego syna Romana Władysława (zob.).

 

Portret S-i przez Kazimierza Pochwalskiego (olej., wł. Muz. Narod. w Krakowie, reprod. m. in. w: „Tyg. Ilustr.” R. 1: 1911 s. 331), Portret chłopięcy malowany przez markizę A. de Camaran (akwarela, kredka, gwasz), Portret S-i litografowany wg rysunku F. Würbela przez L. Schillinga (w Wiedniu, reprod. w: Chrzanowska P., Sanguszkowie, Tarnów 1989), Portret rysowany przez Władysława Czechowicza (1891) wykonany w heliograwiurze (w krakowskim zakładzie «Zorza») – wszystkie w Muz. Okręgowym w Tarnowie; – Estreicher w. XIX (dopełnienia); Öster. Biogr. Lexikon, Lf. 45 (bibliogr.); Słown. Geogr. (Gumniska); Słown. Pracowników Książki Pol., s. 787; Borkowski, Almanach; Żychliński, V 30, XXI 189, XXIV 171, XXVI 135–40; Katalog korespondencji Działyńskich, Zamoyskich; Cmentarz Stary w Tarnowie. Przewodnik, Tarnów 1991 s. 59–62 (fot.); – Aftanazy R., Materiały do dziejów rezydencji, W. 1990 VII; Jaśkiewicz B., Potępa S., Tarnów pod zaborem austriackim, Tarnów 1975 s. 12; Kieniewicz S., Adam Sapieha, Lw. 1939; Kraków Mickiewiczowi. Kr. 1956; Łazuga W., Rządy polskie w Austrii. Gabinet Kazimierza hr. Badeniego, P. 1991; Najdus W., Ignacy Daszyński, W. 1988; taż, Szkice z historii Galicji, W. 1958 I; Potępa S., Cmentarz stary na Zabłociu w Tarnowie, Tarnów 1986; Pruski W., Hodowla zwierząt gospodarskich w Galicji, Wr. 1975; Stachowska K., Dzieje budowy domu Tow. Naukowego Krakowskiego, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 12: 1966; Tokarz W., Kraków w początkach powstania styczniowego i wyprawa na Miechów, Kr. 1914 I; – Bogdanowicz M., Wspomnienia, Kr. 1959; Chłędowski K., Pamiętniki, Wr. 1951; Galicja w powstaniu styczniowym; Koźmian A. E., Listy, Lw. 1894–6 III 201, IV 33, 550; Koźmian S., Rok 1863, W. 1907 I 63; Polska działalność dyplomatyczna 1863–1864, W. 1962 II; Szczepanowski S., Pisma, Lw. 1912 III; Szematyzmy Król. Galicji za l. 1872–1903; Witos W., Moje wspomnienia, Paryż 1964; Ziemiałkowski F., Pamiętniki, Kr. 1904 III 84; – „Gaz. Lwow.” 1903 nr 77; Kalendarz J. Czecha 1904 s. 112; „Tyg. Ilustr.” 1903 nr 15 s. 284 (podob.); – AP w Kr. Oddz. na Wawelu: Arch. Rodzinne Sanguszków, rkp 43, 63, 119; B. Jag.: rkp. 8699, akc. 72/72, 95/56, 123/56 t. 10, 254/73; B. Ossol.: rkp. 6825, 12186; B. PAN w Kr.: rkp. 1993, 3154, 3893.

Stefan Kieniewicz

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Roman Damian Sanguszko

1832-10-17 - 1917-11-01 kolekcjoner
 

Roman Władysław Sanguszko

1901-07-06 - 1984-09-26 ziemianin
 

Władysław Hieronim Sanguszko

1803-09-30 - 1870-04-15 ziemianin
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Ferdynand Zarzycki

1888-12-22 - 1958-10-10
senator II RP
 

Jan Kowalewski

1892-10-23 - 1965-10-31
oficer wywiadu
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Stanisław Sołtan

1822 - 1896-01-04
ziemianin
 

Jan Stankiewicz

1829, 1830 lub 1832 - 1882-03-04
farmakolog
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.