Przewirski (pierwotnie Putschögl) Franciszek Jan (1888–1960), inżynier dróg i mostów, profesor nadzwyczajny Politechniki Wrocławskiej. Ur. 4 X we Lwowie, był synem Franciszka v. Putschögla (1856–1904), leśnika, asystenta dyrekcji lasów państwowych we Lwowie, i Wilhelminy Schanek.
W l. 1898–1903 P. uczył się w V, a następnie w VI gimnazjum lwowskim, gdzie w r. 1906 zdał egzamin dojrzałości. Następnie w l. 1906–12 studiował na Wydziale Inżynierii Szkoły Politechnicznej we Lwowie; dyplom inżyniera dróg i mostów uzyskał w r. 1914 z oceną «bardzo uzdolniony». Już w okresie studiów pracował w biurach technicznych, wykonując plany i projekty domów, dróg i mostów. Dn. 15 IV 1914 rozpoczął stałą pracę jako referent w Biurze Konstrukcyjno-Mostowym Oddziału Drogowego Wydziału Krajowego we Lwowie, następnie został oddelegowany na kierownika budowy drogi Tęgoborze–Kurów. W r. 1916 po odbyciu kursu regulacji, planowania i odbudowy zniszczonych miejscowości, objął kierownictwo Biura Odbudowy Zniszczonych Miejscowości najpierw w Brzeżanach, a potem w Stryju i Skolern, wykonując projekty zabudowań miast i osiedli zniszczonych w czasie wojny światowej. Od połowy 1917 r. do 31 X 1918 był z ramienia Wydziału Krajowego kierownikiem Sekcji Utrzymania Dróg w Czortkowie. Od 1 XI 1918 do 31 X 1920 służył ochotniczo w WP w Zarządzie Budownictwa Wojskowego jako kierownik rejonu Lwów–Czortków. W tym czasie 2 IV 1919 zmienił swoje nazwisko rodowe Putschögl na Przewirski. Od 1 XI 1920 do 30 VI 1934 kierował biurem Powiatowego Zarządu Drogowego w Buczaczu. W tym okresie opracował również wiele ważnych spoza dziedziny drogownictwa projektów budowlanych i z budownictwa lądowo-wodnego, m. in.: odbudowy kompleksu budynków Państwowej Fabryki Monopolu Tytoniowego w Monasterzyskach (1924), budowy żelbetowej miejskiej hali targowej w Buczaczu (1925), kaplicy poświęconej pamięci 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich w Jazłowcu, kościoła w Dźwigrodzie (1929) i dwóch domów ludowych, a z budownictwa wodnego, m. in. zakładu o sile wodnej w Zaleszczykach Małych (1927), takiegoż zakładu, młyna wodnego i stawów rybnych Stefana Badeniego w Koropcu (1928), młyna z zakładem o sile wodnej w Petlikowicach Małych (1930) oraz ok. jedenastu innych gospodarczych młynów wodnych. Od 1 VII 1934 kierował Oddziałem Drogowym Wydziału Komunikacyjno-Budowlanego w Urzędzie Wojewódzkim w Tarnopolu, a od 19 XII 1936 aż do września 1939 zajmował analogiczne stanowisko w Urzędzie Wojewódzkim we Lwowie. W tym czasie opracował projekty i kierował pracami przy budowie ważniejszych odcinków drogowych stosując nowo wprowadzane wówczas w kraju nawierzchnie bitumiczne pod Zaleszczykami, Drohobyczem, Tarnopolem i Lwowem oraz nawierzchnię betonową «wibrowaną» na trasie Lwów–Żółkiew (1938).
P. w okresie międzywojennym działał w Związku Inżynierów Drogowych i w Stowarzyszeniu Członków Polskich Kongresów Drogowych; wygłaszał referaty m. in. na Ogólnopolskich Zjazdach Związku Inżynierów Drogowych Rzeczpospolitej w Katowicach – 1930 r. („Wiad. Stowarzyszenia Członków Pol. Kongresów Drogowych” R. 4: 1930 nr 44) i we Lwowie 1933 r. (O robotach drogowych na terenie Województwa Tarnopolskiego). Brał udział we wszystkich czterech Polskich Kongresach Drogowych (Warszawa 1928, Poznań 1929, Warszawa 1934 i 1938), a w ostatnim Kongresie był wiceprzewodniczącym sekcji trzeciej. Interesował się przede wszystkim teoretycznymi zagadnieniami związanymi z organizacją i zarządzaniem budownictwa drogowego odbywając w tym celu kilka wycieczek zagranicznych (Niemcy, Włochy, Austria, Rumunia). W r. 1938 otrzymał I nagrodę na konkursie ogłoszonym przez Stowarzyszenie Członków Polskich Kongresów Drogowych za dwie prace: Instrukcja organizacyjna Powiatowych Zarządów Drogowych i Instrukcja służbowa dla dróżników („Wiad. Drogowe” R. 12: 1938 nr 130–1); ogłosił też kilka innych artykułów w tym czasopiśmie. P. był również członkiem m. in. Tow. Szkoły Ludowej i Tow. Gimnastycznego «Sokół».
P. lata okupacji niemieckiej przeżył w Warszawie pracując początkowo jako starszy robotnik Działu Dróg i Mostów Wydziału Technicznego Zarządu Miejskiego, a od marca 1941 aż do wybuchu powstania 1944 r. jako referent Biura Łącznikowego tego Wydziału. W czasie powstania został wysiedlony z rodziną do obozu w Pruszkowie; po ucieczce stąd ukrywał się aż do końca wojny w Krakowie. W maju 1945, skierowany do Wrocławia w celu zorganizowania tam służby drogowej i mianowany 1 IX t.r. naczelnikiem Wydziału Komunikacyjnego w Urzędzie Pełnomocnika Rządu R. P. na Okręg Administracyjny Dolnego Śląska, pozostał na tym stanowisku do 31 VIII 1949. Szczególnie zasłużył się dla zorganizowania technicznej administracji drogowej na Dolnym Śląsku i dla szybkiej odbudowy zniszczonej przez wojnę sieci dróg i ulic. Zajął się praktycznym rozwiązaniem odbudowy jedynego w kraju mostu wiszącego: mostu Grunwaldzkiego na Odrze we Wrocławiu („Drogownictwo” R. 3: 1948 nr 5, 7–8 i 9 wspólnie z J. Francosem). Dn. 31 III 1947 został powołany na stanowisko kontraktowego profesora, organizatora i pierwszego kierownika katedry budowy dróg i ulic Wydziału Budownictwa Lądowego Politechniki Wrocławskiej. Zorganizował od podstaw katedrę, gromadząc sprzęt naukowy pochodzący głównie z poniemieckiej analogicznej placówki oraz skupił zespół młodych pracowników dydaktyczno-naukowych. Nominację na profesora nadzwycz. otrzymał 24 V 1949 i od tej chwili poświęcił się wyłącznie pracy dydaktyczno-badawczej na uczelni w zakresie robót ziemnych, budowy dróg, autostrad, ulic i tuneli oraz ustawodawstwa budowlanego. Kierował uruchomionym przez siebie przy katedrze laboratorium drogowym, spełniającym rolę placówki badawczej i usługowo-kontrolnej dla bezpośrednich potrzeb drogownictwa. Prace eksperymentalne w laboratorium dotyczyły badania złóż kamiennych Dolnego Śląska dla potrzeb drogownictwa oraz nowych sposobów budowy nawierzchni drogowych, zwłaszcza bitumicznych, m. in. przy użyciu po raz pierwszy w kraju smół z węgla brunatnego, o czym pisał P.: Zastosowanie paku z węgla brunatnego dla celów drogowych („Inżynieria i Budownictwo” R. 6: 1949 nr 1–2) i Odcinki próbne ze smół z węgla brunatnego („Drogownictwo” R. 6: 1951 nr 8). W związku z przewlekłą chorobą dn. 30 XI 1956 zrezygnował z funkcji kierownika katedry, pozostając w niej aż do śmierci samodzielnym pracownikiem naukowym.
Był P. autorem ok. 25 opublikowanych prac naukowych i artykułów fachowych, wśród których na uwagę zasługują: W sprawie słownika drogowego („Drogownictwo” 1950 nr 3), Nawierzchnie smołowe (Kr. 1946), Charakterystyka i sposób budowy nawierzchni smołospoinowych (Prace Inst. Techn. Budowlanej, S. F., W. 1951 nr 23) i Zasady utrzymania i naprawy drogowych nawierzchni bitumicznych (W. 1958). P. był członkiem stałym Rady Naukowej Instytutu Techniki Budowlanej w Warszawie od chwili powstania i pracował w jej Komisji Drogowej i Komisji Słownictwa Drogowego. Był m. in. także od r. 1955 członkiem Rady Naukowej Instytutu Budownictwa Drogowego w Warszawie, delegatem ministra Szkolnictwa Wyższego dla spraw Instytutów Naukowych. Przez krótki czas działał w Aeroklubie Wrocławskim (1947–8) i był członkiem Polskiego Tow. Tatrzańskiego (1948–9). Zmarł nagle 25 I 1960 we Wrocławiu i został pochowany w grobie rodzinnym w Krakowie na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (1936 i 1946), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1957) i odznakami honorowymi.
W małżeństwie (od r. 1920) ze Zdenką Jadwigą Groô P. miał syna Lesława (ur. 1922), inżyniera mechanika, eksperta międzynarodowego organizacji Rzeczoznawców Techniki Samochodowej Polskiego Związku Motorowego, i córkę Annę (1930–1945).
Politechnika Wrocławska, Skład osobowy i spis wykładów w r. akad. 1950/1 s. 132, 137, 153; toż, wg stanu na 1 maja 1957; toż, za l. 1959/60; Uniwersytet i Politechnika we Wrocławiu, Spis wykładów w r. akad. 1947/48, s. 85–8; toż w r. akad. 1948/9 s. 122–3, 125, 128; toż w r. akad. 1949/50 s. 141–5, 148; – Księga XXV-lecia Politechniki Wrocławskiej 1945–1970, Wr.–W.–Kr. 1970 I 87, 89, 136–8 (fot.), 141, II 55 (bibliogr. prac P-ego); Nauka polska we Wrocławiu w latach 1945–1965 i jej znaczenie społeczne, Wr. 1965 s. 204; Politechnika Wrocławska w okresie dziesięciolecia 1945–1955, W. 1957 s. 37, 67–8, 73 (bibliogr.); Prace pierwszego Polskiego Kongresu Drogowego, W. 1928 s. 397; toż drugiego…, W. 1929 s. 132; toż trzeciego…, W. 1934 s. 493; toż czwartego…, W. 1939 s. 43, 99, 169; Uczeni wrocławscy 1945–1979, Wr. 1980 s. 285–7; – Sprawozdanie dyrekcji c. k. Gimnazjum V we Lwowie za r. szk. 1899, Lw. 1899 s. 93; toż za r. szk. 1900 s. 96; toż za r. szk. 1901 s. 90; toż za r. szk. 1902 s. 88; Sprawozdanie dyrekcji c. k. Gimnazjum VI we Lwowie za r. 1903/4; toż za r. 1904/5; toż za r. 1905/6; – „Drogownictwo” R. 15: 1960 nr 6 s. 149–50 (fot.); „Gaz. Robotn.” 1960 nr 22 s. 2–3, nr 23 s. 4; „Słowo Pol.” 1960 nr 22 s. 2, nr 23 s. 4, nr 24 s. 6, nr 25 s. 2, nr 30 s. 6; „Tryb. Ludu” 1960 nr 27 s. 4; – Arch. Politechn. Wrocł.: Teczka personalna P-ego; – Informacje syna Lesława Przewirskiego z Wr.
Andrzej Dzięczkowski