Strzałkowski Franciszek h. Prawdzic (zm. po 1791), szambelan, poseł na sejm 1786 r.
S. służył jako towarzysz w 55. chorągwi Kawalerii Narod., pod dowództwem Antoniego Dobieckiego; z rangą chorążego został dymisjonowany 3 IV 1777. Wg Antoniego Rollego był zastawnikiem miasteczka Zbrzyź na Podolu (pow. kamieniecki), należącego do star. skalskiego Szymona Tarły, a w r. 1784 poślubił wdowę po Tarle, Mariannę z Ilińskich. Wg Romana Aftanazego kupił Zbrzyź od Floriana Tarły (swego pasierba). Dn. 14 III 1786 uzyskał od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przywilej na sześć jarmarków dla Zbrzyzia. Był współwłaścicielem wsi Zaleśce, zastawnikiem Marianówki (pow. kamieniecki). Był już szambelanem, gdy z rekomendacji Dobieckiego (wówczas podkomorzego sandomierskiego) znalazł się na liście kandydatów do poselstwa z woj. sandomierskiego na sejm 1786 r., zaleconych przez króla woj. sandomierskiemu Maciejowi Sołtykowi; 21 VIII t.r. na sejmiku w Opatowie został obrany posłem. Na sejmie wybrano go na członka, a następnie na sekretarza deputacji badającej działalność KEN. Po zakończeniu prac deputacji wygłosił 26 X w sejmie Mowę […] do Prześwietnych Stanów, w której bardzo przychylnie ocenił pracę KEN, podkreślając jej ogromną rolę w wychowywaniu młodzieży w duchu patriotycznym, a także nowatorstwo w edukacji, m.in. wprowadzenie do Szkół Głównych botaniki i chemii. Gdy do akceptacji sejmu przedstawiono oficjalną notę do ambasadora rosyjskiego O. Stackelberga w sprawie krzywd doznanych przez obywateli woj. kijowskiego ze strony wojsk rosyjskich (regiment woroneski), zażądał 30 X dodania, iż rosyjscy żołnierze uprowadzili kilkadziesiąt tysięcy obywateli polskich i zaznaczył, że naruszało to dobro nie tylko pokrzywdzonych, ale całego kraju. Opowiedział się 3 XI za wystosowaniem noty do króla pruskiego Fryderyka II o obniżenie zbyt wysokich ceł. Aktywność ta pozwala domyślać się inspiracji dworu królewskiego. Tego dnia S. wniósł projekt o zrównaniu pensji podkanclerzego i podskarbiego nadwornych koronnych z litewskimi. Był również autorem jednozdaniowego projektu o rozszerzeniu na Koronę konstytucji W. Ks. Lit. z r. 1764 o odbieraniu zbiegłych poddanych oraz projektu Ułatwienie przeszkód do defluitacji rzekami Obrą i Wartą w Wielkiej Polszcze, Nidą w Małej Polszcze, w którym podkreślał zyski, jakie przyniosłaby jego realizacja dla krajowej gospodarki. Został powołany do składu sądu sejmowego na kadencję rozpoczynającą się 1 II 1787. W r. 1791 odznaczony został Orderem św. Stanisława. Wszedł w skład konspiracyjnej Centralizacji Lwowskiej, zawiązanej na przełomie l. 1796 i 1797; być może na jej zlecenie wyjeżdżał za granicę. Jednak wobec rozbieżności w literaturze i mylenia losów S-ego oraz Jana Strzałkowskiego, ponadto równoczesnego występowania osób o tym imieniu i nazwisku (także h. Ostoja), trudno ustalić dalsze dzieje S-ego. Wg Józefa Białyni Chołodeckiego za wyemigrowanie ukarano go, pozbawiając 5 IX 1800 szlachectwa, obywatelstwa austriackiego i konfiskując majątek, lecz sąd wyższej instancji cofnął ten wyrok.
„Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1796–1807” błędnie podaje, że z małżeństwa S-ego z Marianną z Ilińskich urodził się w r. 1760 syn Jan (zob.). „Słownik…” ten mylnie też informuje, że S. był podkomorzym zakroczymskim. Żona S-ego, Marianna z Ilińskich, 1.v. Tarłowa, córka wojskiego kijowskiego Kazimierza i Anny z Suszczewiczów, krewna Hugona Kołłątaja, w czasie małżeństwa z Tarłą gospodarowała z powodzeniem w dobrach Zbrzyskich, obejmujących też m.in. wieś Kociubińczyk; wg Rollego zmarła wkrótce po ślubie ze S-m; Białynia Chołodecki podaje, że S. miał dwie córki, Franciszkę i Karolinę, a wyjeżdżając z Galicji umieścił je we Lwowie, gdzie miały się kształcić. Na podstawie pozostawionego przez Mariannę z Ilińskich raptularza, Rolle opracował poświęcony jej szkic „Gospodarstwo naszych prababek” („Opowiadanie historyczne”, S. III, W. 1882).
Boniecki, VIII (Ilińscy); Estreicher, XXIX; Łoza, Kawalerowie; Oficerowie Rzpltej 1777–1794, I/1; Pachoński J., Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1796–1807, Kr. 1998–2003; Słown. Geogr. (Marianówka, Zaleśce, Zbrzyź); – Aftanazy R., Materiały do dziejów rezydencji, W. 1992 IX A; Białynia Chołdecki J., Na temat wychodźstwa w pierwszym okresie dziejów „rewindykowanej” Galicji, Lw. 1914; Michalski J., Studia historyczne z XVIII i XIX wieku, W. 2007; Rolle A., Wybór pism, Kr. 1966 I; Stroynowski A., Opozycja sejmowa w dobie rządów Rady Nieustającej, Ł. 2005; – Vol. leg., IX 31–2; Zbiór mów, głosów, przymówień, manifestów, etc. mianych na sejmie r. 1786, W. 1787 II; – „Gaz. Warsz.” 1786 nr 61, 81, 87, 88; – AGAD: Arch. Król. Pol., sygn. 356, Zbiór Popielów, sygn. 59, 105, 132; B. Czart.: rkp. 698, 930.
Adam Danilczyk