Szlachcic Franciszek, pseud. Wicek (1920–1990), działacz komunistyczny, generał brygady Milicji Obywatelskiej, minister spraw wewnętrznych, wicepremier, członek Rady Państwa i poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Ur. 5 II w Byczynie (pow. chrzanowski), był nieślubnym synem Franciszki Szlachcic, która później wyszła za mąż za Jana Dudka.
Do wybuchu drugiej wojny światowej S. ukończył sześcioklasową szkołę powszechną w Byczynie i podejmował prace dorywcze. Wg S-a był w tym okresie członkiem Tow. Uniwersytetu Robotniczego i harcerstwa. Podczas okupacji niemieckiej został wywieziony w r. 1940 na roboty przymusowe do Salzgitter, skąd uciekł po trzech miesiącach. W l. 1941–2 pracował w kopalniach węgla «Königsgrube Westfeld» («Barbara») w Chorzowie, a następnie «Rudolf Grube» («Kościuszko») w Jaworznie. Dn. 15 III 1943 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej (PPR). Równocześnie zaciągnął się do Gwardii Ludowej (GL), w której należał do sześcioosobowej grupy wypadowej, współdziałającej z oddziałem partyzanckim im. Jarosława Dąbrowskiego, dowodzonym przez Stanisława Barana (pseud. Bolek), potem Stanisława Wałacha (pseud. Zdzich). Niebawem po wejściu grupy w skład tego oddziału 6 V 1944 został on rozbity w zasadzce niemieckiej w rejonie Libiąża; ponieważ większość partyzantów poległa, wobec ocalałych S-a i Wałacha pojawiły się po wojnie opinie o dokonanej z ich inspiracji «wsypie». Po odtworzeniu oddziału S. objął w czerwcu lub sierpniu t.r. jego dowództwo. Od 7 X był komendantem Okręgu IV Chrzanów AL oraz członkiem Prezydium organizowanej przez PPR Powiatowej Rady Narodowej w Chrzanowie. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej zgłosił się na polecenie lokalnych władz PPR do służby w Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP) w Chrzanowie; od 1 II 1945 kierował Wydz. Walki z Bandytyzmem, co było równoznaczne z funkcją zastępcy szefa PUBP. Zajmując się rozpracowaniem podziemia niepodległościowego, doprowadził do likwidacji liczącego 29 osób poakowskiego oddziału dowodzonego przez Józefa Zajęgę (pseud. Srogi). Dn. 4 III 1946 został S. starszym referentem Grupy Walki z Bandytyzmem i 9 V t.r. otrzymał pierwszy awans w ramach resortu spraw wewnętrznych – do stopnia kapitana. W kampanii wyborczej do Sejmu Ustawodawczego jesienią 1946 i zimą 1946/7 kierując przygotowaniem i tzw. zabezpieczeniem wyborów w obwodzie nr 26 w Ciężkowicach, przeprowadzał masowe rewizje, dokonywał aresztów prewencyjnych i werbował agentów wśród członków komisji wyborczych; ochraniał też zgromadzenia PPR. W rezultacie, dzięki poparciu mjr. Jana Olkowskiego, szefa Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) w Krakowie, został 1 II (lub 4 III) 1947 szefem PUBP w Olkuszu. Od lipca do sierpnia t.r. był słuchaczem kursu szefów powiatowych urzędów bezpieczeństwa w Centrum Wyszkolenia Min. Bezpieczeństwa Publicznego w Legionowie. Mianowany 1 I 1948 majorem, został 1 II t.r. inspektorem WUBP w Krakowie. Dn. 1 X objął stanowisko najpierw p.o., a 1 V 1949 zastępcy szefa krakowskiego WUBP; podlegał mu m.in. Wydział III, kierowany przez mjr. Wałacha. S. zaplanował i nadzorował akcję przeciw oddziałowi partyzanckiemu «Wiarusy», działającemu w rejonie Gorców pod dowództwem Stanisława Ludzia (pseud. Karwat), grupującego partyzantów pozostałych po śmierci Józefa Kurasia (pseud. Ogień). Podając się za majora «Macieja», zwierzchnika podziemia antykomunistycznego w Małopolsce, wprowadził do oddziału agenta Mariana Strużyńskiego, który w lipcu spowodował likwidację zgrupowania oraz aresztowanie osób udzielających mu pomocy.
Dn. 1 VI 1950 został S. p.o. szefem WUBP w Olsztynie; wraz z tamtejszym przewodniczącym Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Mieczysławem Moczarem i sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR Bolesławem Bendkiem utworzył tzw. trójkę kierowniczą. Od 16 IV do 16 X 1951 przeszedł w Warszawie Kurs Przeszkolenia Politycznego przy Centralnej Szkole KC PZPR. Dn. 1 XI t.r. objął kierownictwo WUBP w Olsztynie. Był tu zaangażowany w zakładanie rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Zorganizował ośrodek wypoczynkowy dla kierownictwa partyjnego w Łańsku (w późniejszym okresie bywał tam na polowaniach organizowanych dla przywódców PZPR i Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego ). Dn. 30 X 1952 otrzymał awans na podpułkownika. Prawdopodobnie chcąc rozbić zbyt bliskie współdziałanie «trójki kierowniczej», przeniesiono S-a 1 III 1953 na stanowisko szefa WUBP w Rzeszowie. Od 15 II 1954 pozostawał w dyspozycji Dep. Kadr Min. Bezpieczeństwa Publicznego i 9 IV t.r. rozpoczął kurs w Szkole Komitetu Bezpieczeństwa Państw. przy Radzie Ministrów ZSRR w Moskwie; kierował tam 35-osobową grupą słuchaczy polskich. Po zakończeniu kursu 12 IV 1955 wrócił do kraju i na wniosek dyrektora Dep. Kadr i Szkolenia Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego płk. Mikołaja Orechwy został 20 V t.r. szefem WUBP w Stalinogrodzie [Katowicach]. Wprowadzał nowe metody pracy, m.in. w sierpniu 1956 uczestniczył osobiście w pielgrzymce na Jasną Górę do Częstochowy, obserwując reakcje tłumu. W czasie przełomu politycznego t.r. związał się z nieformalną grupą partyjną «natolińczyków».
W wyniku reorganizacji aparatu bezpieczeństwa po październiku 1956, S. został 1 I 1957 zastępcą komendanta wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej (MO) ds. Służby Bezpieczeństwa (SB) w Katowicach, a następnie już 9 I t.r. komendantem wojewódzkim MO (od 22 VII w stopniu pułkownika). Wszedł w skład wojewódzkiego sztabu do walki z Kościołem katolickim, zajmując się m.in. Inst. Prymasowskim Ślubów Narodów i klasztorem Paulinów na Jasnej Górze. Będąc członkiem egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego (KW) PZPR w Katowicach, zaprzyjaźnił się z pierwszym sekretarzem KW Edwardem Gierkiem oraz przewodniczącym Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Jerzym Ziętkiem (wraz z nimi wchodził w skład tzw. trójki partyjnej), a także z sekretarzem KW Zdzisławem Grudniem. W r. 1958 ukończył S. w Katowicach Technikum Górnicze, po czym od r. 1959 był słuchaczem wieczorowych studiów zawodowych na Akad. Górniczo-Hutniczej w Krakowie (10 III 1962 otrzymał na Wydz. Metalurgicznym dyplom inżyniera metalurga). Za niedbałości w zabezpieczeniu dokumentacji służbowej minister spraw wewnętrznych Władysław Wicha udzielił mu w r. 1961 nagany. S. nadzorował w tym okresie śledztwo MO w sprawie próby zamachów w Zagórzu koło Sosnowca na pierwszych sekretarzy KC KPZR Nikitę Chruszczowa i KC PZPR Władysława Gomułkę (15 VII 1959), a także raz jeszcze na Gomułkę (3 XII 1961), w wyniku którego skazano 1 I 1963 na karę śmierci Stanisława Jarosa (wyrok wykonano). Pojawiły się wówczas pogłoski o upozorowaniu tego ostatniego zamachu przez S-a.
Dn. 4 V 1962 został S. mianowany podsekretarzem stanu (wiceministrem) w MSW, kierowanym nadal przez Wichę; ściśle współpracując z urzędującym już wcześniej wiceministrem, gen. Moczarem, nie zaniedbywał kontaktów ze Śląskiem. Po reorganizacji resortu w czerwcu t.r. podlegały mu departamenty: III – ds. walki z działalnością antypaństwową w kraju i IV – do walki z Kościołem, ponadto biura: «A» – szyfrów, «C» (dawne Biuro Ewidencji Operacyjnej) oraz «W», odpowiedzialne za kontrolę korespondencji, a od r. 1964 także «B», prowadzące obserwację obywateli polskich za granicą. Dn. 28 I 1963 awansował S. do stopnia generała brygady MO, a na IV Zjeździe PZPR został 15 VI 1964 zastępcą członka KC. W r. 1964 uległ ciężkiemu wypadkowi samochodowemu. Po objęciu 12 XII t.r. resortu spraw wewnętrznych przez Moczara przejął S. kontrolę nad departamentami: I (wywiad) i II (kontrwywiad), Biurem Ochrony Rządu oraz Nadwiślańskimi Jednostkami Wojskowymi. Współpracował ze służbami specjalnymi państw bloku komunistycznego, m.in. wiceministrem bezpieczeństwa NRD Markusem Wolfem. Zmienił styl działalności resortu, m.in. zapraszał na rozmowy naukowców, twórców i intelektualistów, a niektóre osoby odwiedzał osobiście. Jednocześnie zwalczał tzw. dywersję ideologiczną i rozbudował wywiad gospodarczy. Przeciwdziałając kościelnym przygotowaniom do obchodów Milenium, kierował infiltracją polskich środowisk w Watykanie i w tym celu w r. 1965 przebywał przez pewien czas w Rzymie. W r. 1966 wszedł w skład komisji partyjno-rządowej ds. uroczystości Tysiąclecia, działającej pod przewodnictwem sekretarza KC Wichy. Jako zaufana osoba Moczara uczestniczył w organizowanych przez niego tzw. czwartkach z udziałem m.in. Gomułki, Zenona Kliszki, Grzegorza Korczyńskiego, Ignacego Logi-Sowińskiego, Mieczysława Róg-Świostka i gen. Wojciecha Jaruzelskiego; uznawano go za jednego z liderów grupy «partyzantów».
W marcu 1968, w ramach akcji o krypt. Kraj, koordynował S. dowodzenie siłami skierowanymi w Warszawie przeciw wystąpieniom studenckim. Wg jego wspomnień, interweniując u szefa Sztabu Generalnego gen. Jaruzelskiego, udaremnił użycie wojska do spacyfikowania strajku na Politechn. Warsz. W kwietniu t.r. został członkiem komisji ds. kadrowych MSZ, dokonującej w resorcie czystki o charakterze antysemickim (odwołano m.in. pięciu ambasadorów i sześciu dyrektorów departamentów). W pierwszych dniach maja został szefem specjalnego sztabu powołanego w MSW dla obserwowania sytuacji w Czechosłowacji; w związku z tym dwukrotnie, w czerwcu i lipcu, przebywał w Pradze. Dn. 5 VII, na posiedzeniu Biura Politycznego Gierek bezskutecznie wysuwał kandydaturę S-a na nowego szefa MSW (w miejsce odwołanego Moczara). Ostatecznie S. pozostał 15 VII wiceministrem spraw wewnętrznych (zastępcą Kazimierza Świtały). Zajmował się odtąd przede wszystkim nadzorem nad I Dep. Z wywiadu usuwał osoby pochodzenia żydowskiego, promował ludzi młodych, wykształconych w warszawskiej Szkole Wywiadu oraz rozbudowywał «drugą linię», tj. pracowników wywiadu, mających w przyszłości zastąpić zawodowych dyplomatów lub zająć inne ważne stanowiska. Po inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację koordynował od 21 VIII operację «Podhale» (działania MSW związane z sytuacją w Czechosłowacji). Na V Zjeździe PZPR został 16 XI członkiem KC. Udzielając wyraźnego poparcia Gierkowi (był w grupie tzw. ślązaków), stanowił zagrożenie dla Gomułki; pośredniczył w kontaktach Gierka z Moskwą.
W trakcie strajków i manifestacji na Wybrzeżu, w grudniu 1970, S. na polecenie Świtały oraz odpowiadającego za bezpieczeństwo sekretarza KC PZPR Moczara udał się tam 15 XII t.r. dla wzmocnienia sił MSW, kierowanych przez wiceministra gen. Henryka Słabczyka. Wg gen. Władysława Pożogi był S. zwolennikiem represji i masowych aresztowań, m.in. zorganizowania dla zatrzymanych robotników obozu pod gołym niebem, natomiast wg raportu tzw. komisji Kruczka starał się ograniczać brutalność dyrektyw płynących z Warszawy. S., który telefonicznie informował Gierka o sytuacji na Wybrzeżu, wrócił 18 XII do Warszawy, gdzie spotkał się z gen. Jaruzelskim, Edwardem Babiuchem i Stanisławem Kanią. W porozumieniu z nimi w nocy z 18 na 19 XII udał się z Kanią do Katowic, by nakłonić Gierka do przyjęcia stanowiska pierwszego sekretarza KC PZPR, po oczekiwanym usunięciu Gomułki. W następstwie objęcia 20 XII 1970 władzy przez Gierka nowy premier Piotr Jaroszewicz powierzył S-owi 12 I 1971 kierownictwo resortu spraw wewnętrznych. Dn. 24 I t.r. Gierek, Jaroszewicz, Jaruzelski i S. spotkali się ze strajkującymi robotnikami w Stoczni im. Adolfa Warskiego w Szczecinie, a nazajutrz w tym samym składzie ze strajkującymi w Stoczni im. Lenina w Gdańsku. Uchwałą Sejmu z 13 II został S. powołany na stanowisko ministra spraw wewnętrznych.
Już w pierwszych tygodniach urzędowania jako szef MSW odniósł S. sukces propagandowy, jakim była sprawa kpt. Andrzeja Czechowicza, agenta wywiadu PRL, zatrudnionego w rozgłośni polskiej Radia Wolna Europa (RWE), a pod koniec lutego 1971 odwołanego do kraju. Sprawa Czechowicza miała skompromitować środowisko RWE i w konsekwencji doprowadzić do likwidacji radia (wg Jana Nowaka Jeziorańskiego faktycznym inicjatorem sprowadzenia Czechowicza do kraju był Moczar, który na organizowanych przez MSW konferencjach prasowych agenta chciał ujawnić kompromitujące szczegóły dotyczące najbliższego otoczenia Gierka). S. w maju t.r. przebywał w ZSRR; nieufny wobec niego szef Komitetu Bezpieczeństwa Państw. (KGB) Jurij Andropow udzielił mu jednak pochwały za sprawne przeprowadzenie operacji o krypt. RWE. Lojalny wobec Gierka, był S. z czasem uważany za drugą osobę w PZPR po pierwszym sekretarzu. Towarzysząc Gierkowi podczas wizyty w Pradze, spowodował prawdopodobnie jego nagły powrót 26 V do kraju i pojawienie się na plenum Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Olsztynie, gdzie Moczar próbował zmobilizować swych zwolenników (tzw. pucz olsztyński). Gdy 8 VI na posiedzeniu Biura Politycznego KC PZPR zdecydowano o odsunięciu Moczara, S. nagłośnił nazajutrz aferę «Zalew» (przemycanie dewiz przez oficerów II Dep. MSW), a następnie 13 VI aresztowano jednego z najbliższych współpracowników Moczara, wiceministra spraw wewnętrznych gen. Ryszarda Matejewskiego. Przeprowadził S. wówczas gruntowną wymianę kadr: z centrali MSW usunięto 14 dyrektorów, 23 zastępców dyrektorów i 26 naczelników wydziałów, a z szeregów MO 6 komendantów wojewódzkich i 2 zastępców, 57 naczelników wydziałów w komendach wojewódzkich oraz 56 komendantów powiatowych. S. przyczynił się do podniesienia poziomu szkolenia pracowników (m.in. powstały Akad. Spraw Wewnętrznych i ośrodek szkolenia w Raduczu), wdrażania w SB nowych technik operacyjnych, a w resorcie do wprowadzenia teorii zarządzania oraz rozpoczęcia prac nad budową systemu powszechnej ewidencji ludności (PESEL); zainicjował też akcję «Porządek» (wyeliminowanie drobnych przestępstw). Skupił wokół siebie zaufanych współpracowników tzw. franciszkanów, działaczy partyjnych, ludzi związanych z wywiadem, ekonomistów, dziennikarzy, uczonych; należeli do tej grupy, m.in. Józef Czyrek, Tadeusz Olechowski, Ryszard Frelek, Tadeusz Wrzaszczyk, Franciszek Kaim, Jan Bisztyga, Jan Mitręga, Alojzy Karkoszka, Józef Pajestka, Henryk Piętek i Józef Klasa. Nieortodoksyjna postawa S-a, nadmierna samodzielność i nietajone ambicje, przysporzyły mu w aparacie partyjnym i rządzie wielu przeciwników; na ich czele stanął sekretarz KC PZPR Stanisław Kania, nadzorujący z ramienia partii organy bezpieczeństwa.
Na VI Zjeździe PZPR został S. 11 XII 1971 członkiem Biura Politycznego i sekretarzem KC, po czym odwołano go 22 XII t.r. ze stanowiska ministra spraw wewnętrznych. W marcu 1972 został posłem na Sejm, a 28 III t.r. wszedł w skład Rady Państwa. Jako sekretarz KC nadzorował sprawy kadrowe, politykę zagraniczną oraz naukę. Deklarował się jako zwolennik głębokiej modernizacji gospodarki narodowej bez zmiany systemu politycznego. Krytykując premiera Jaroszewicza za politykę gospodarczą, która wg niego prowadziła do katastrofy, popadł w konflikt z sekretarzami KC (Babiuchem, Kazimierzem Barcikowskim, Janem Szydlakiem) oraz członkami rządu (Wiesławem Ociepką i Stefanem Olszowskim). Spotkał się z doradcą prezydenta USA Henrym Kissingerem w czasie wizyty (31 V – 1 VI) w Polsce prezydenta USA Richarda Nixona, a 14–17 VI stał na czele delegacji PZPR na XX Zjazd Francuskiej Partii Komunistycznej. Prowadził rozmowy z przedstawicielami władz RFN w sprawie odszkodowań wojennych oraz umożliwienia obywatelom polskim wyjazdu do Niemiec w ramach akcji łączenia rodzin; w tych sprawach trzykrotnie spotykał się z podsekretarzem stanu RFN Egonem Bahrem. Postulując maksymalną kwotę odszkodowań (10 mld marek), starał się zarazem o kredyt 1 mld marek, a w zamian wyrażał zgodę na emigrację obywateli polskich do RFN. W rozmowach z przedstawicielami dyplomacji francuskiej, m.in. sekretarzem stanu Jean de Lipkowskim, zabiegał w marcu 1973 o poparcie polskiego stanowiska w tych kwestiach. Działania S-a spotkały się z niechęcią strony radzieckiej. Szef (od t.r.) rezydentury KGB w Warszawie, gen. Witalij Pawłow, uważał go za wrogiego Moskwie polskiego nacjonalistę, inspiratora prowadzonej przez Gierka polityki zbliżenia z Zachodem. Podobne zastrzeżenia podnosił kierownik sektora polskiego w KC KPZR Piotr Kostikow, a w jednej z rozmów z Gierkiem dezaprobatę wobec S-a wyraził też sekretarz generalny KC KPZR Leonid Breżniew. Na posiedzeniu Biura Politycznego 26 II 1974 Babiuch oskarżył S-a o przekroczenie kompetencji w rokowaniach z rządem RFN. W konsekwencji kuluarowe ataki na S-a przybrały na sile; obwiniano go o intrygowanie przeciw ministrowi spraw wewnętrznych Stanisławowi Kowalczykowi oraz próby usunięcia Gierka (kolportowano informacje, jakoby w Krakowie wznoszono toasty na cześć S-a jako nowego pierwszego sekretarza KC). Ostatecznie Gierek odsunął S-a od nadzoru nad polityką zagraniczną. Dn. 8 V t.r. został S. zmuszony do rezygnacji z funkcji członka Biura Politycznego i sekretarza KC PZPR. Dymisję z Sekretariatu przyjęło XIV Plenum KC PZPR 25 VI, ale na prośbę Gierka zachował S. członkostwo w Biurze Politycznym do najbliższego (VII) Zjazdu PZPR. W rezultacie rozgrywki ze S-em, wiosną t.r. zwolniono ze stanowisk wielu związanych z nim «franciszkanów».
Dn. 29 V 1974 ustąpił S. z Rady Państwa; na posiedzeniu Sejmu powołano go na jednego z sześciu wicepremierów, odpowiedzialnego za służbę zdrowia i sprawy łączności; stanowiło to odsunięcie na boczny tor. Jako wicepremier przewodniczył na sesjach plenarnych dwustronnych komisji współpracy gospodarczej Polski z innymi państwami. Dn. 3 X 1975 otrzymał propozycję objęcia stanowiska ambasadora w Japonii lub Włoszech, którą odrzucił. Na posiedzeniu Biura Politycznego KC PZPR 7 X t.r. podjął jeszcze próbę odzyskania dawnej pozycji, ostrzegając przed rosnącym zadłużeniem kraju oraz skutkami polityki gospodarczej Jaroszewicza. Nie znalazł jednak sojuszników i w konsekwencji nie został nawet delegatem na VII Zjazd PZPR (8–12 XII); od tego Zjazdu nie pełnił już żadnych funkcji partyjnych. W związku z upływem kadencji Sejmu 19 III 1976 przestał też być posłem, a 25 III t.r. odwołano go ze stanowiska wicepremiera.
Dn. 8 IV 1976 został S. prezesem Polskiego Komitetu Normalizacji i Miar (od r. 1979 Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości). Po przełomie politycznym związanym z usunięciem Gierka i powstaniem NSZZ „Solidarność” bezskutecznie usiłował we wrześniu i październiku 1980 wrócić do Biura Politycznego, kierowanego przez pierwszego sekretarza KC, Kanię. Z własnej inicjatywy stanął 25 V 1981 przed tzw. komisją Tadeusza Grabskiego, powołaną do ustalenia odpowiedzialności za powstały kryzys gospodarczy; winą obarczył głównie Jaroszewicza, Babiucha i Gierka, twierdząc, że tego ostatniego ostrzegał przed lekkomyślnym zaciąganiem kredytów. W sprawozdaniu złożonym na XII Plenum KC (10 VII 1981), a następnie na IX Zjeździe PZPR (15 VII 1981) komisja uznała jednak, że S. do r. 1973 wchodził w skład wąskiej grupy, łamiącej zasady «kolektywnego» kierownictwa. Gdy w r. 1984 rozpoczęto postępowanie przeciw gen. Mirosławowi Milewskiemu, byłemu szefowi I Dep. MSW, wskazał on S-a jako bezpośredniego zleceniodawcę nielegalnego finansowania działań wywiadu w l. siedemdziesiątych (afera «Żelazo»); w rezultacie S. został osobiście przesłuchany przez ministra spraw wewnętrznych gen. Czesława Kiszczaka. S. opatrzył przedmową poradnik „Opracowanie norm” (W. 1984). Dn. 30 XI 1985 zakończył pracę w Polskim Komitecie Normalizacji, Miar i Jakości i przeszedł na emeryturę. Za udział w aferze «Żelazo» Centralna Komisja Kontroli Partyjnej PZPR udzieliła mu w r. 1987 nagany.
Na emeryturze zajął się S. działalnością pisarską. W r. 1988 opublikował dwie książki: Refleksje o jakości produkcji, pracy i zarządzania (W.) oraz Wspomnienia z okresu pracy w organach bezpieczeństwa i Min. Spraw Wewnętrznych (lata 1945–1972) Do użytku wewnętrznego MSW (W.). W nowej sytuacji politycznej ogłosił w r. 1990 Gorzki smak władzy. Wspomnienia (W.). Po krótkotrwałym aresztowaniu Milewskiego był w październiku t.r. ponownie przesłuchiwany w sprawie afery «Żelazo». S. zmarł 4 XI 1990 w Warszawie, został pochowany 9 XI na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kw. B3 rząd 3 grób 9). Był odznaczony m.in. Orderami Sztandaru Pracy I i II kl., Orderem Odrodzenia Polski II kl., Krzyżem Grunwaldu III kl., Krzyżem Walecznych, Medalem 30-lecia Polski Ludowej oraz radzieckimi: Orderem Czerwonego Sztandaru i Orderem Rewolucji Październikowej.
W zawartym w r. 1945 małżeństwie z Bronisławą z Wałachów, siostrą Stanisława Wałacha, miał S. dwoje dzieci: Jadwigę i Romana.
Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, W. 2005–6 I–II; Ludzie bezpieki województwa krakowskiego. Obsada stanowisk Urzędów Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w województwie krakowskim w latach 1945–1990. Informator personalny, Kr. 2007 (fot.); Mołdawa T., Ludzie władzy 1944–1991, W. 1991; Twarze bezpieki w Polsce południowo-wschodniej 1944–1990. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa. Informator personalny, Rzeszów 2007; – Senkara A., Szlachcic, Wystawa/wideoinstalacja, Galeria Bunkier Sztuki, Katalog wystawy, Kr. 2010 (m.in. rozmowa z synem S-a); – Branach Z., Polityka strzelania Grudzień 1970, Bydgoszcz 2008; Centrum władzy w Polsce 1948–1970, Red. A. Paczkowski, W. 2003; Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku sowieckiego 1944–1989, Red. K. Persak, Ł. Kamiński, W. 2010; Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL 1944–1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW, W. 1997; tenże, Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944–1990. W świetle dokumentów MSW, W. 2000; Eisler J., Grudzień 1970. Geneza, przebieg, konsekwencje, W. 2000; tenże, Marzec 1968. Geneza, przebieg, konsekwencje, W. 1991; tenże, Polski rok 1968, W. 2006; Eisler J., Trepczyński S., Grudzień 1970 wewnątrz „Białego Domu”, W. 1991; Fijałkowska B., Partia wobec religii i Kościoła, Olsztyn 1999–2001 I–II; Gołdyn T., Likwidacja oddziału „Wiarusy” w aktach UB, w: Wokół legendy „Ognia”. Opór przeciw zniewoleniu: Polska–Małopolska–Podhale 1945–1956, Red. R. Kowalski, Nowy Targ 2008 s. 311–40; Jarosz D., Pasztor M., Stosunki polsko-francuskie 1944–1980, W. 2008 cz. 4; Jurczenko J., Kilijanek K., Ludzie z „Żelaza”, W. 1991 s. 22, 47–9, 67, 71–2, 74–5, 78–9; Lesiakowski K., Mieczysław Moczar „Mietek”. Biografia polityczna, W. 1998; Machcewicz P., Monachijska menażeria. Walka z Radiem Wolna Europa 1950–1989, W. 2007; Majer P., Kalendarium najważniejszych wydarzeń z dziejów resortu spraw wewnętrznych w latach 1944–1986, W. 1987; Morawski J., Złota afera, W. 2007; Namiotkiewicz W., Rostropowicz B., Ludzie, fakty, refleksje, W. 1961; Nostrzak B., „Sacrum” czy „profanum”?: spór o istotę obchodów Milenium Polskiego (1949–1966), W. 2002; Operacja „Podhale”. Służba Bezpieczeństwa wobec wydarzeń w Czechosłowacji 1968–1970, W. 2008; Piotrowski M., Ludzie bezpieki w walce z Narodem i Kościołem. Służba Bezpieczeństwa w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1944–1978. Centrala, L. 2000; Pytlakowski P., Republika MSW, W. 1991; Raina P., Sprawa zabójstwa Bohdana Piaseckiego, W. 1989; Sasanka P., Wzlot i upadek drugiego sekretarza, „Gaz. Pol.” 2005 nr 22; Siemiątkowski Z., Wywiad a władza. Wywiad cywilny w systemie sprawowania władzy politycznej PRL, W. 2009; Skrzypek A., Mechanizmy autonomii. Stosunki polsko-radzieckie 1956–1965, Pułtusk–W. 2005; tenże, Mechanizmy klientelizmu. Stosunki polsko-radzieckie 1965–1989, Pułtusk–W. 2008; tenże, Mechanizmy uzależnienia. Stosunki polsko-radzieckie 1944–1957, Pułtusk 2002; Strażnicy sowieckiego imperium. Urząd Bezpieczeństwa i Służba Bezpieczeństwa w Małopolsce 1945–1990, Red. F. Musiał, J. Wenklar, Kr. 2009; – Błażyński Z., Towarzysze zeznają. Z tajnych archiwów Komitetu Centralnego. Dekada Gierka 1970–1980 w tzw. Komisji Grabskiego, W. 1990; Długosz S., Służyłem 9 premierom, W. 1992 s. 18, 101; Dyskusja w sprawach organizacyjnych na posiedzeniu Biura Politycznego 5 VII 1968 r., Oprac. A. Werblan, „Dziś” 1991 nr 7; Gierek E., Smak życia. Pamiętniki, W. 1993; Grudzień 1970 w dokumentach MSW, Oprac. J. Eisler, W. 2000; Jaroszewicz P., Przerywam milczenie... (1939–1989), W. 1991; Kania S., Zatrzymać konfrontację, W. 1991 s. 49–51; Kostikow P., Roliński B., Widziane z Kremla. Moskwa–Warszawa. Gra o Polskę, W. 1992 s. 165–6, 173, 177, 179–80, 228, 238; Mac J. S., Przesłuchanie supergliny, W. 1990; Marzec 1968 w dokumentach MSW, Red. F. Dąbrowski i in., W. 2008–9 I, II cz. 1; Pawłow W., Byłem rezydentem KGB w Polsce, W. 1994; Piecuch H., W sieci teczek, cele i sposoby działania tajnych służb PRL w świetle tajnych dokumentów, W. 2005; Polskie dokumenty dyplomatyczne. 1972–1974, W. 2005–7; Rakowski M. F., Dzienniki polityczne za l. 1958–1975, W. 1998–2002; Rolicki J., Edward Gierek – przerwana dekada. Wywiad rzeka, W. 1990; tenże, Edward Gierek. Replika (wywiad rzeka), W. 1990; Rurarz Z., Byłem doradcą Gierka, Chicago–Toronto–W. 1990 s. 52, 56, 132–4, 141–2, 148–9; Tajne dokumenty Biura Politycznego. Grudzień 1970, Oprac. P. Domański, Londyn 1991; Tejchma J., Odszedł Gomułka, przyszedł Gierek. Notatki z lat 1971–1973, Tor. 2006; tenże, Pożegnanie z władzą, W. 1996; Waszczuk J., Biografia niezlustrowana. Zapamiętanie czasu nieutraconego, W. 2007; „Wojciech Jaruzelski tego nigdy nie powie” mówi były szef wywiadu i kontrwywiadu.... Władysław Pożoga, Oprac. H. Piecuch, W. 1992; Zapiski „Supergliny”. Upadek ekipy Gierka w świetle prywatnych notatek Franciszka Szlachcica, Oprac. G. Sołtysiak, „Przegl. Tyg.” 1997 nr 17; Zieleniewski M., Przez lekko uchyloną bramę. Gierek, Jaroszewicz, Babiuch, Cyrankiewicz, Szlachcic i inni, P. 1989; – Wywiady ze S-em: „Konfrontacje” 1989 nr 3, „Tyg. Demokr.” 1990 nr z 7 I, „Życie Warszawy” 1981 nr z 28 V; – „Dzien. Pol.” 1992 nr 77; „Kur. Podlaski” 1988 nr 79; „Kur. Pol.” 1974 nr 126; „Słowo Powsz.” 1974 nr 128; „Trybuna Maz.” 1974 nr 128; – Nekrologi z r. 1990: „Gaz. Wyborcza” nr 258, „Trybuna” nr 228, „Życie Warszawy” nr 260, 261; – AAN: sygn. 5739, Teczka osobowa S-a, sygn. XIA/820 Sekretariat KC PZPR, sygn. XIA/628 Sekretariat Gierka; IPN w Kr.: sygn. 074/40, AK „Błyskawica”, sygn. 07/2264, PUBP Chrzanów, sygn. 014/2 t. 4, PUBP Chrzanów. Meldunki specjalne referatów III, IV, V, VI i dot. Akcji „S” (1945–7), sygn. 014/2 t. 1, PUBP Chrzanów. Meldunki specjalne referatów III, IV, V, VI i dot. Akcji „S” (1945), sygn. 014/1 t.1, PUBP Chrzanów. Spraw. dekadowe, miesięczne i roczne referatów III, IV, V, VIII i Śledczego 1946–7, sygn. 014/1 t. 13, PUBP Chrzanów. Spraw. dekadowe, miesięczne i roczne referatów III, IV, V, VIII i Śledczego 1945–6, sygn. 014/4 t. 1, PUBP Chrzanów. Wybory do Sejmu 1947, sygn. 024/1 t. 1 cz. 1, 2, PUBP Olkusz, Spraw. Referatu V 1945–55, sygn. 024/1 t. IV cz. 1, 2, PUBP Olkusz, Spraw. Referatu IV, sygn. 021/1 t. V, PUBP Olkusz, Spraw. Referatu III, sygn. 024/2 t. V, PUBP Olkusz, sygn. 024/2 t. VIII, PUBP Olkusz, Meldunki Referatu III, sygn. IPN Kr 024/1 t. 11, PUBP Olkusz, Spraw. dekadowe, miesięczne, roczne 1947–8, ADH PRL, Kolekcja Walerego Namiotkiewicza NI/25 Franciszek Szlachcic; IPN w W.: sygn. IPN BU 0604/1633/1–2, Akta osobowe S-a, sygn. IPN BU 2347/19, Szlachcic Franciszek 1971–1986, sygn. IPN BU 0397/875, Wspomnienia z okresu pracy w organach bezpieczeństwa i MSW (l. 1945–72), sygn. IPN BU 0397/751, Franciszek Szlachcic – wspomnienia, sygn. IPN BU 1585/282, Franciszek Szlachcic – protokoły wystąpień na posiedzeniach kolegium MSW 1962–1971, sygn. IPN BU 1585/283/CD1, Wystąpienia ministra spraw wewnętrznych gen. bryg. F. Szlachcica 1971, sygn. IPN BU 01522/377, Uwagi o kierunkach, organizacji i metodach pracy Dep. III MSW, sygn. IPN BU 2235/1, Charakterystyka służbowa, przebieg służby F. Szlachcica, sygn. IPN BU 0397/86/1–2 i 4, Wystąpienia ministra spraw wewnętrznych gen. bryg. F. Szlachcica 1971; – Informacje Andrzeja Werblana z W.
Anna Sobór-Świderska