Łuniewski Gabriel (1820–1868), agent dyplomatyczny Rządu Narodowego w Rzymie. Ur. w Białej Podlaskiej, najmłodszy z 3 synów Jana Grzegorza i Agaty z Noszczyńskich (lub Nowoszyńskich). Uczęszczał do szkół w Białej i do Instytutu Agronomicznego w Marymoncie, a następnie był na Podlasiu rządcą w dobrach Romanów rodziny Kraszewskich i prowadził ich interesy. W r. 1849 ożenił się z siostrą pisarza J. I. Kraszewskiego Anną, która zmarła po niewielu latach. Dzierżawił wtedy na Wołyniu majątek Połonkę; w r. 1855 nabył w tejże okolicy wieś Holczę (52 dusze). Zbierał podówczas materiały do rozprawy o kwestii włościańskiej. Zapadłszy poważnie na gruźlicę zlecił szwagrom sprzedaż majątku i w r. 1860 wyjechał za granicę. Kurował się w Meranie i Florencji. Latem 1861, bawiąc u wód w Iwoniczu, zorganizował tamże nabożeństwo za duszę J. Lelewela i A. Czartoryskiego, za co został ukarany grzywną 50 złr. Wrócił do Włoch we wrześniu t. r.
Wybuch powstania zaskoczył go w Rzymie. Z własnej inicjatywy wziął się do informowania Kurii papieskiej o prześladowaniu Kościoła w Polsce i starał się przeciwdziałać nominacji biskupów polskich przychylnych ugodzie z caratem. W czerwcu 1863 przybył do Krakowa z zamiarem poinformowania Rządu Narodowego (RN) o stanie sprawy polskiej na gruncie rzymskim. Dopiero po paru miesiącach został wezwany do Warszawy, gdzie przedłożył 8 IX memoriał sugerujący utworzenie w Rzymie agencji dyplomatycznej zależnej bezpośrednio od Wydziału Spraw Zagranicznych RN. Zwracał m. in. uwagę, że z poparciem Rzymu można by wciągnąć także kler galicyjski do udziału w organizacji narodowej. Odpowiedź rządu odwlekła się na skutek zamachu wrześniowego; dopiero 29 X R. Traugutt mianował Ł-ego, mimo jego wzdragania się, agentem RN w Rzymie. Zarazem zlecił mu pozyskanie J. I. Kraszewskiego na stanowisko kierownika politycznego prasy galicyjskiej z siedzibą w Krakowie. Bezowocne pertraktacje z Kraszewskim odwlekły wyjazd Ł-ego, który przybył do Rzymu 14 XII, wioząc m. in. adres RN do Piusa IX. Nie został oficjalnie uznany w Watykanie i nie uzyskał audiencji u papieża; materiały informacyjne o sprawach polskich przekazywał na ręce A. Franchi, sekretarza kongregacji dla spraw kościelnych nadzwyczajnych. RN wymawiał swemu agentowi bierność i bezczynność; zarazem zakazywał mu zajmować stanowisko w sprawie władzy świeckiej papieża. Zbliżywszy się w Rzymie do środowiska bazyliańskiego, Ł. usiłował zainteresować Warszawę sprawą beatyfikacji Jozafata Kuncewicza; tymczasem Traugutt kategorycznie odmówił wyłożenia funduszów na ten cel. Niechętnie odnieśli się do Ł-ego rzymscy zmartwychwstańcy, nie ufał mu też Hotel Lambert, który starał się go kontrolować przez narzuconego mu sekretarza T. Kalm-Podoskiego.
Ostatni raport Ł-ego do Warszawy nosił datę 28 V 1864. W tym czasie zajmował się Ł. głównie sprawami emigrujących księży polskich prześladowanych za udział w powstaniu. W lipcu t. r. odmówił podporządkowania się pełnomocnikowi RN za granicą J. Kurzynie i uznał misję swą za zakończoną. Rachunki z niej za czas do 30 VI złożył Izbie Obrachunkowej w Paryżu; wynikało z nich, że 2 500 franków wyłożył z własnej kieszeni na cele narodowe. Ani pieczęci, ani swego archiwum nie zgodził się oddać agentom Kurzyny. Coraz poważniej chory i pogrążony w długach, daremnie szukał zarobku jako korespondent prasy poznańskiej lub galicyjskiej. W końcu 1865 r. przeniósł się do Florencji; następne zimy spędzał przeważnie w Pizie, lato zaś w Porto Ferrajo na wyspie Elbie. Tam właśnie stan jego uległ nagłemu pogorszeniu; przewieziony do Pizy, zmarł tamże 13 IV 1868. Jedyny jego syn i Anny z Kraszewskich Stanisław (ur. 1853) był adwokatem przysięgłym w Warszawie i na prowincji oraz długoletnim sędzią w Samarkandzie.
Boniecki; Uruski; – Dubiecki M., Polski dyplomata w Pizie, „Rzeczpospolita” 1924 nr 120; Koberdowa I., Polityka czartoryszczyzny wobec powstania styczniowego, W. 1957; Zdrada J., Zmierzch Czartoryskich, W. 1969; – Czartoryski W., Pamiętnik, W. 1960; Dokumenty KCN i RN, W. 1968; Polska działalność dyplomatyczna 1863–1864, W. 1937–63 I–II; Słotwiński A., Wspomnienia z niedawnej przeszłości, Kr. 1892 s. 102–9; – „Roczn. Tow. Hist.-Liter.” 1868 (B. Zaleski, nekrolog); – B. Czart.: rkp. 5745–5749 (akta agencji rzymskiej); B. Jag.: rkp. 6934, 6935, 6940 (listy do Kraszewskiego); B. PAN w Kr.: rkp. 6413, 6415 (listy do A. Gillera); B. Pol. w Paryżu: I. O. rkp. 472, 474 (rachunki Ł-ego); – Informacje rodziny uzyskane za pośrednictwem O. Beiersdorfa.
Stefan Kieniewicz