INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Gustaw Sawitzki  

 
 
1893-10-25 - 1981-01-29
Biogram został opublikowany w 1994 r. w XXXV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sawitzki Gustaw (1893–1981), działacz mazurski, redaktor pisma „Cech”. Ur. 25 X w Klusach (pow. ełcki) w rodzinie chłopskiej, był synem Jana (1861–1943), członka Mazurskiej Partii Ludowej.

S. ukończył prawdopodobnie niemiecką szkołę średnią; słabo znał język polski, ale już w młodości zajmował się folklorem mazurskim, zapisując pieśni i opowiadania. Podczas pierwszej wojny światowej służył w wojsku niemieckim i dostał się do niewoli angielskiej. W r. 1919 wrócił do Ełku i wstąpił do policji. W r. 1922–3 był urzędowym tłumaczem rejencji olsztyńskiej; do jego obowiązków należało m.in. tłumaczenie «Gazety Olsztyńskiej» na język niemiecki. W związku z tym komunikował się nieoficjalnie z redaktorem „Gazety” Kazimierzem Jaroszykiem, którego ostrzegał przed zamierzonymi wobec pisma represjami ze strony władz niemieckich. Wspólnie ze swym bratem Janem (1891–1972) i kupcem Adolfem Schimanzigem (Szymańczykiem) założył 2 XII 1923 w Ełku organizację p.n. Masurenbund (Związek Mazurów), której separatystyczny program odcinał się wyraźnie zarówno od polityki władz niemieckich, jak i programu Związku Polaków w Niemczech. S. utrzymywał jednak kontakty z polską organizacją Zjednoczenie Mazurskie oraz z działaczami polskimi na Mazurach, m.in. z Gustawem Leydingiem i Janem Jagiełko-Jaegertalem. Podczas mazurskiego wiecu w dn. 13 IV 1924 w Sofach, w pow. ełckim, któremu S. przewodniczył, domagano się dla Mazurów należnych praw, m.in. wprowadzenia języka polskiego do szkół oraz nauczania religii i śpiewu w tym języku. W połowie 1924 r. władze rozwiązały Masurenbund. S. został dyscyplinarnie przeniesiony do Berlina, gdzie ze swym bratem Janem oraz Kurtem Obitzem, dr. Dziobkiem, Naroską i A. Szymańczykiem – założył 20 II 1926 Centralną Radę Mazurską i reaktywował Masurenbund.

Organizacja ta, począwszy od 1 V 1928, zaczęła wydawać w języku niemieckim „Cech. Organ des Masurenbundes”, pisany początkowo na maszynie i powielany, a od nr. 11 (listopad 1930) drukowany. Redaktorem był K. Obitz, a po jego wyjeździe w r. 1931 do Polski redakcję przejął S. (od nr. 9/10 z r. 1931) wraz ze swym bratem Janem, który oficjalnie figurował jako redaktor odpowiedzialny i wydawca. W rzeczywistości pismo redagował i wydawał S. przy finansowym wsparciu centrali Związku Polaków w Niemczech, mimo że niektóre opinie polskich konsulów w Ełku i Olsztynie na temat działalności S-ego były krytyczne. „Cech” miał motto: «Gwara nasa, trzymaicie sie!», od nr. 9/10 z r. 1931: «Wiara nasa, trzymaicie sie!»; niekiedy ukazywały się w nim artykuły w języku polskim. Do nr. 11/12 z r. 1932 dołączono polski dodatek pt. „Beilage zum «Cech»”, w którym wydrukowano tekst folklorystyczny pt. „Jutrznia”, a także mazurskie pieśni ludowe i „Rotę” Marii Konopnickiej. S. zamieszczał w „Cechu” stały felieton w gwarze mazurskiej pt. Fryc z Płowców soli im!. „Cech” docierał głównie do Mazurów w centralnych i zachodnich prowincjach Rzeszy niemieckiej, w znikomym stopniu na tereny mazurskie w Prusach Wschodnich. W lutym 1933 pismo uległo likwidacji, a Masurenbund przestał istnieć (w r. 1932 organizacja ta liczyła 2 874 członków). Archiwum redakcyjne zabrało gestapo, S. utracił pracę i stał się przedmiotem szykan ze strony władz. Po drugiej wojnie światowej S. organizował milicję ludową w jednej z dzielnic Berlina Wschodniego, potem przeniósł się do Hamburga, gdzie żył z przyznanej mu przez władze RFN emerytury. Zmarł 29 I 1981 w Hamburgu.

 

Fot. w: Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie. Zbiory specjalne. Teka Władysława Chojnackiego, sygn. 0/C–2/3/; – Oracki, Słown. Warmii XIX i XX w. (bibliogr.); – Pieńkowski S., Nie pisać błędów o problemach zachodnich. Mazury w b. Prusach do wojny 1939 r., „Polska Zachodnia” 1947 nr 29; Wrzesiński W., Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920–1939, P. 1963 s. 149–51, 153, 154, 179–80, 192, 235, 238; – „Unsere Heimat” 1931 nr 23 s. 265–6; – Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie: sygn. 01571 („Cech” 1929–33. Odbitki kserogr. i mszp. na podstawie oryginałów znajdujących się w Deutsche Staatsbibliothek – Berlin), Zbiory specjalne, sygn. R–244/10 (Bund Deutscher Osten, Mater. dot. S-ego i K. Obitza), sygn. R. 699/IV B. 1–5 (Gustaw Leyding, Korespondencja prywatna, m.in. z S-m z l. 1953–63).

Tadeusz Oracki

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Kornel Morawiecki

1941-04-03 - 2019-09-30
polityk
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Józef Sanojca

1887 - 1953-04-29
publicysta
 

Stefan Sękowski

1859-03-11 - 1910-08-15
działacz polityczny
 

Zdzisław Opial

1930-09-29 - 1974-07-27
matematyk
 

Leon Kosmulski

1904-03-04 - 1952-10-09
grafik
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.