Spiess Henryk Bogumir (Bogumił, Heinrich Gottfried) (1785–1835), farmaceuta. Ur. 1 VIII w Szczecinie, był synem Hansa Melchiora (1732–1804), urzędnika pruskiego, który wraz z rodziną przyjechał ok. r. 1796 do Warszawy, by objąć pracę w kamerze królewsko-pruskiej, i Anny Doroty z Eisenów (1746–1818), (wg O. Budrewicza: Anny Krystyny Eyzen, z pochodzenia Szwedki). Siostra S-a, Fryderyka Wilhelmina (1784–1859), zamężna za Karolem Jenikem, była matką literata Ludwika Jenikego (zob.).
S. znał biegle język polski i niemiecki. Wg Teodora Kikty, studia wyższe odbywał w Niemczech. Od listopada 1809 studiował farmację w Szkole Lekarskiej w Warszawie i otrzymał 21 VII 1810 stopień farmaceuty. Od ok. r. 1813 prowadził aptekę przy ul. Nowosenatorskiej 477 (informacje o jej otwarciu w r. 1803 wydają się mylne). W r. 1814 (prawdopodobnie nawet wcześniej) dostarczał lekarstwa i materiały opatrunkowe dla WP. W r. 1820 w „Kurierze Warszawskim” reklamował sprzedawaną w swej aptece wodę selcerską, a w r. 1822 czekoladę i kadzidło. Prawdopodobnie w r. 1823 w podwarszawskim Tarchominie S. uruchomił niewielką fabrykę octu winnego i estragonowego. W czerwcu 1824 wraz z aptekarzami warszawskimi Samuelem Elsnerem, Janem Żelazowskim, Ferdynandem Ulbrychtem i Ignacym Lesińskim otworzył Inst. Wód Mineralnych Sztucznych (IWMS) w Ogrodzie Krasińskich przy ul. Długiej 556 (późniejsze zakłady «Motor»). W r. 1833 nabył dwukondygnacyjną kamienicę przy ul. Senatorskiej 480. W dobudówce do oficyny urządził lokal apteczny, do którego przeniósł swą aptekę z posesji 477.
Od r. 1814 do śmierci był S. członkiem Kolegium Kościelnego warszawskiej parafii ewangelicko-augsburskiej, a równocześnie od lipca 1820 rewizorem rachunków parafii i członkiem komisji powołanej do kontrolowania przebudowy szpitala ewangelickiego; w r. 1825 został członkiem komisji zajmującej się spłatą długów wynikłych z naprawy kościoła na pl. Małachowskiego. Wchodził w r. 1835 w skład komitetu budowy kaplicy cmentarnej rodziny Halpertów; na jej poświęcenie ułożył słowa kantaty do muzyki Józefa Elsnera. W r. 1820 był członkiem loży masońskiej «Halle der Beständigkeit» w st. II. Był też w l. 1828 i 1833 prezesem Resursy Kupieckiej w Warszawie. Posiadał duży zbiór książek niemieckich, który udostępniał znajomym. Zmarł 1 VI 1835 w Warszawie i pochowany został na warszawskim cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim.
W małżeństwie (ślub 11 VII 1813) z Elżbietą Marią z Marchandów (1794–1868), z pochodzenia Francuzką, S. miał ośmioro dzieci: Franciszka Henryka, Annę Elżbietę Wilhelminę (1816–1841), zamężną za Bertoldem Zimmerem, kupcem drzewnym, Aleksandra Ludwika (zob.), Ludwika Henryka (zob.), Marcina Henryka (1821–1822), Elżbietę Natalię (1823–1903), zamężną za bratem stryjecznym Jerzym Henrykiem Spiessem (ur. 1810), farmaceutą, Joannę Ludwikę (1825–1875), żonę pastora Karola Manitiusa (zob.), i Celestynę Ludwikę Amalię (1833–1911), żonę Anzelma Rzączyńskiego, farmaceuty w Kaliszu.
Po śmierci S-a wdowa zarządzała odziedziczonym majątkiem. Aptekę przy ul. Senatorskiej 480 sprzedała w r. 1843 Franciszkowi Sokołowskiemu. Odsprzedała też swe udziały w IWMS. Większość majątku przekazała synowi Ludwikowi Henrykowi.
Najstarszy syn S-a, Franciszek Henryk (8 VII 1814 – 20 XII 1847) założył wraz z Rudolfem Fryderykiem Friedleinem ok. r. 1839 księgarnię w Warszawie przy ul. Senatorskiej 460. Prowadził też skład nut, przyborów pisarskich i malarskich, oraz działalność wydawniczą. Oprócz nut, opublikował kilkadziesiąt dzieł książkowych (m.in. Eleonory Ziemięckiej i Łucji Rautenstrauchowej), w tym serię pt. „Biblioteka Kieszonkowa Romansów i Powieści Zagranicznych”. Przy jego księgarni działała wypożyczalnia książek niemieckich, a poufnie rozprowadzał też zagraniczne książki i czasopisma polskie, zakazane w Król. Pol.
Gerber, Studenci Uniw. Warsz.; PSB (Samuel Elsner); Szturc J., Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI–XX wieku, W. 1998; – Łoza, Rodziny pol., I; – Szulc, Cmentarz Ewangelicko-Augsburski; – Budrewicz O., Sagi warszawskie, W. 1990 s. 136–8; Gomulicki W., Opowiadania o Starej Warszawie, Wyd. J. W. Gomulicki, W. 1960; Hass, Sekta farmazonii warsz.; Jenike L., Kronika Zboru Ewangelicko-Augsburskiego w Warszawie (1782–1890), W. 1891 s. 33, 42–3, 48, 52, 58; Kikta T., Przemysł farmaceutyczny w Polsce (1823–1939), W. 1972; tenże, Zapomniane karty z przeszłości Tarchomina, W. 1964 s. 9–12, 15–17; Otolski S., Polski przemysł farmaceutyczny, W. 1934 s. 10; Stegner T., Ewangelicy warszawscy 1815–1918, W. 1993; – Jenike L., Ze wspomnień, W. [1909] I 5–7 (dot. siostry S-a); – „Dzien. Powsz.” 1835 nr 160 dod. s. 787; „Gaz. Korespondenta Warsz. i Zagranicznego” 1820 nr 63 dod. s. 1148; „Gaz. Warsz.” 1828 nr 150; „Kur. Warsz.” 1822 nr 13, 1826 nr 107, 1835 nr 146; – AP w W.: Akta notarialne, kancelaria J. W. Bandtkiego, vol. 47 nr 4672 z 16 III 1824, vol. 48 nr 4752 z 4 VII 1824, vol. 68 nr 6858 z 16 I 1835, kancelaria A. Engelkego, vol. 11 nr 1450 z 4 V 1816, vol. 50 nr 7905 z 7 V 1834, kancelaria J. Marczyńskiego, vol. 24 nr 41 z 5 IX 1814, kancelaria J. Noskowskiego, vol. 5 nr 418 z 15 VIII 1835, vol. 41 nr 4144 z 19 V 1841, vol. 52 nr 5603 z 16 XII 1842, kancelaria W. Ostrowskiego, vol. 21 nr 4693 z 22 V 1823.
Bibliogr. dot. syna S-a, Franciszka: Bibliogr. Warszawy; – Słown. Pracowników Książki Pol. (bibliogr.); – Mlekicka M., Czytelnia niemiecka Spiessów, w: Bibliologia dyscypliną integrującą. Studia ofiarowane Profesor Barbarze Bieńkowskiej, W. 1993; – Kraszewski J. I., Listy do rodziny 1820–1862, Oprac. W. Danek, Kr. 1982; Wiosna Ludów w Królestwie Polskim, W. 1994.
Stanisław Konarski