Muszkat Henryk, pseud. Grabiński, Kazimierz, H. Marabut, Minkowski, Henryk Muszyński, Henryk Schmidt, Wyszkowski, Zawadzki (1898–1937), działacz ruchu robotniczego. Ur. 27 XI w Holszanach w pow. oszmiańskim, był synem Mariana, lekarza, i Julii z Hertzów. Naukę pobierał w domu w Kłecku i Nieświeżu, zaś w l. 1916–17 w Piotrogrodzie, gdzie ukończył gimnazjum Polskiej Macierzy Szkolnej. Następnie rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniw. Warsz., lecz ich nie ukończył. W październiku 1918 wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej-Lewica (PPS-Lewica), od grudnia t. r. był aktywnym działaczem Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (KPRP, od r. 1925 Komunistyczna Partia Polski – KPP). W l. 1918–19 wchodził do Komitetu Dzielnicowego KPRP Powiśle w Warszawie, a następnie działał w Zagłębiu Dąbrowskim. Aresztowany w r. 1919, więziony był w Będzinie, później zaś w Piotrkowie. We wrześniu 1920 zbiegł w drodze do obozu w Dąbiu pod Krakowem. W l. 1920–2 pracował w Centralnej Redakcji KPRP. W styczniu 1922 aresztowano go w Warszawie, zwolniono 12 VI t. r. za kaucją. Należał w l. 1922–3 do Komitetu Okręgowego KPRP Górnego Śląska, zaś w l. 1923–5 do Komitetu Warszawskiego partii. Aresztowany w Warszawie 6 V 1925, wraz z grupą czołowych działaczy KPP, został osadzony na Pawiaku 9 V t. r. i skazany 31 X 1926 na 4 lata więzienia przez Sąd Okręgowy w Warszawie. Sąd Apelacyjny w Warszawie 14 III 1927 wyrok zatwierdził. W marcu 1927 przeniesiony do więzienia Mokotów, został na mocy amnestii zwolniony 14 VII 1928. Po zwolnieniu pracował jako sekretarz Centralnej Redakcji KPP, działał też w r. 1929 w Komitecie Warszawskim KPP. W okresie walk frakcyjnych w KPP wypowiedział się po stronie tzw. mniejszości, która od r. 1929 zajmowała decydujące pozycje w partii.
W r. 1930 M. objął funkcję sekretarza Komitetu Okręgowego KPP Górny Śląsk, następnie sekretarza Obwodu Węglowego. W tym ostatnim charakterze wziął udział w V Zjeździe KPP (Peterhof pod Leningradem 16–29 VIII 1930). Dn. 10 IV 1931 został znów aresztowany w Warszawie, lecz Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z 19 VI 1931 uznał jego działalność w KPP za nieudowodnioną: obronie udało się dzięki Henri Barbusse’owi uzyskać zaświadczenie, że w okresie inkryminowanym w akcie oskarżenia przebywał w Paryżu, pracując w jednym z tamtejszych pism. Najprawdopodobniej jesienią 1931 – wg źródeł policyjnych – działał ponownie na Górnym Śląsku. W r. 1932 wyjechał do Związku Radzieckiego, gdzie występując pod nazwiskiem Wyszkowski, w l. 1932–3 był kierownikiem sektora polskiego Międzynarodowej Szkoły Leninowskiej w Moskwie. Ogłosił wówczas ważny artykuł Związki zawodowe w teorii i praktyce luksemburgizmu („Z Pola Walki”, Moskwa, Nr 13: 1932 s. 103–16), włączając się do krytyki Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy oraz PPS-Lewicy, zgodnie z twierdzeniami Stalina z r. 1931. Brał też udział w VI Zjeździe KPP (Mohylów 8–18 X 1932). W r. 1934 powrócił do kraju i stanął na czele Sekretariatu Krajowego Komitetu Centralnego (KC) Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy (KPZU). Brał też udział w IV Zjeździe KPZU (Worzel koło Kijowa październik 1934). W l. 1934–5 był członkiem KC KPZU. Uczestniczył również jako jeden z reprezentantów KPP w II Zjeździe Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi (Slepianka pod Mińskiem 9–18 V 1935). Jesienią 1935 działał w Sekretariacie Krajowym KC KPP. Wrócił do Moskwy i w l. 1935–6 pracował w redakcji polskiej wydawnictw Instytutu Marksa–Engelsa–Lenina przy KC Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Był kierownikiem działającego podczas IV Plenum KCKPP w Moskwie (17–20 II 1936) Sekretariatu Krajowego. W ostatnich latach swej działalności był nieetatowym współpracownikiem Przedstawicielstwa KPP przy Komitecie Wykonawczym Międzynarodówki Komunistycznej. Aresztowany w lipcu 1937, padł ofiarą bezpodstawnych oskarżeń. W r. 1955 został zrehabilitowany.
M. ożeniony był z Janiną Warszawską, córką Adolfa Warszawskiego-Warskiego. Z małżeństwa tego pochodzi syn Krzysztof Wyszkowski, profesor w Instytucie Mechaniki Precyzyjnej w Warszawie. Młodszy brat M-a Zygmunt był działaczem Bundu.
Kowalski J., Komunistyczna Partia Polski 1935–1938, W. 1975; Meglicka M., Prasa KPRP 1918–1923, W. 1968; Revoljucionnyj put’ Kompartii Zapadnoj Belorussii (1921–1939 gg), Mińsk 1906; Świetlikowa F., Komunistyczna Partia Robotnicza Polski 1918–1923, W. 1968; Wierni sprawie, Kat. 1968; – Komuniści, W. 1969; Księga wspomnień 1919–1939, W. 1960 s. 207; Ludzie bliscy, W. 1960 s. 10, 19, 33; Muszkatowa J., Marabut. Z pamiętnika matki, „Świat” 1959 nr 5 s. 20–1 (fot. zbiorowa); V Zjazd KPP. Sprawozdanie z obrad, Moskwa 1931 I 69–75, II 158–9; – „Kur. Warsz”. 1925 nr 127 Dodatek poranny s. 6, 1926 nr 299 Dodatek poranny s. 7, nr 300 s. 27; „Poufny Przegl. Inwigilacyjny” 1931 nr 556 s. 11, nr 622 s. 27; – Centr. Arch. KC PZPR: Teczka osobowa 7932 (H. M.), zesp. 424 (XX) 1259 (H. M.), zesp. 158/I–5/1 k. 80–93, 5 k. 117–119, 21 k. 31–32, zesp. 275/II–9 k. 26, AM 1356/3, 1728.
Aleksander Kochański