Szafrański Henryk, pseud.: Władek, Piotr (1905–1992), działacz komunistyczny, poseł na Sejm i członek Rady Państwa Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.
Ur. 1 XI w Warszawie, był synem Stanisława (zm. 1939), robotnika budowlanego i dozorcy domu, oraz Magdaleny Szcześniak.
Od r. 1917 uczęszczał S. w Warszawie do II Miejskiej Szkoły Rzemieślniczej. W r. 1919 wstąpił do Tow. Gimnastycznego «Sokół» oraz Klubu Wioślarskiego «Wisła». Po ukończeniu Szkoły Rzemieślniczej w r. 1921 podjął w niej pracę jako pomocnik instruktora. Od r. 1923 pracował w Warszawie na Woli w Zakładach Mechanicznych «Lillpop, Rau i Loewenstein», a od r. 1924 w podwarszawskim Pruszkowie jako modelarz-traser metalowy w Fabryce Obrabiarek Stow. Mechaników Polskich z Ameryki. W l. 1927–8 odbył zasadniczą służbę wojskową. Na początku l. trzydziestych odszedł z Tow. Gimnastycznego «Sokół». W tym okresie zbliżył się politycznie do rewolucyjnej lewicy, ale nie został członkiem Komunistycznej Partii Polski. Od r. 1935, mieszkając w zbudowanym przez ojca domku w podwarszawskim Piastowie, pracował jako brygadzista i instruktor modelarski w Państw. Zakładach Inżynierii w Ursusie pod Warszawą.
We wrześniu 1939 walczył S. w obronie Warszawy w batalionach robotniczych. W r. 1940 uczestniczył w pracach komunistycznych kółek samokształceniowych, a w listopadzie 1941 założył w Ursusie, Piastowie i Pruszkowie komitety Związku Walki Wyzwoleńczej. Po włączeniu Związku do powstałej 5 I 1942 Polskiej Partii Robotniczej (PPR) współkierował od lutego t.r. Komitetem Okręgowym (KO) Warszawa-Lewa Podmiejska tej partii; równocześnie był w tym okręgu członkiem dowództwa zbrojnej organizacji PPR, Gwardii Ludowej (od 1 I 1944 Armia Ludowa). W r. 1942 ukończył Wieczorową Szkołę Tow. Kursów Technicznych i uzyskał dyplom technika mechanika. W kwietniu 1943 odszedł z pracy w Ursusie i poświęcił się wyłącznie działalności konspiracyjnej. Od 15 XII 1943 do 15 I 1944 był sekretarzem KO PPR Warszawa-Lewa Podmiejska. Współorganizował powołaną 12 III 1944 przez PPR warszawską Wojewódzką Radę Narodową (WRN) i został jej przewodniczącym; w tym miesiącu wszedł do Krajowej Rady Narodowej (KRN); ślubowanie na jej posła złożył w Lublinie 31 XII 1944. Od 1 VIII 1944 do stycznia 1945 był ponownie sekretarzem KO PPR Warszawa-Lewa Podmiejska; w powstaniu warszawskim 1944 r. nie brał udziału.
Po zajęciu 17 I 1945 Warszawy przez Armię Czerwoną, kierując nadal warszawską WRN, wszedł S. do Egzekutywy warszawskiego Komitetu Wojewódzkiego (KW) PPR; w zachodniej części województwa organizował nową administrację. Od 6 III t.r. był instruktorem w Wydz. Organizacyjnym KC PPR, a od 11 VI do 21 XII kierował komisją administracji KRN; w tym czasie był także w KRN członkiem komisji organizacyjno-samorządowej. Od 10 I 1946 kierował Wydz. Administracyjno-Samorządowym KC PPR. Przed wyznaczonym na 30 VI t.r. tzw. referendum ludowym został 15 V dyrektorem Biura Generalnego Komisarza Wyborczego; funkcję tę pełnił także w okresie kampanii wyborczej do Sejmu Ustawodawczego. Dn. 19 I 1947 został posłem na Sejm Ustawodawczy z listy tzw. Bloku Stronnictw Demokratycznych. W Sejmie kierował komisją organizacyjno-samorządową (18 II 1947 – 25 VI 1948), a następnie komisją samorządową (25 VI 1948 – 2 VII 1949). Uczestniczył w I Zjeździe PPR (6–12 XII 1945 w Warszawie) jako delegat z woj. warszawskiego. Był też delegatem na Kongres Zjednoczeniowy PZPR (15–21 XII 1948), na którym wybrano go do Centralnej Komisji Rewizyjnej (wchodził w jej skład do marca 1954). Od 15 XII 1948 do 1 II 1949 był zastępcą kierownika Wydz. Administracyjno-Samorządowego KC PZPR, a od 1 II do 30 IX 1949 sekretarzem organizacyjnym KW PZPR w Bydgoszczy oraz członkiem Prezydium tamtejszej Woj. Rady Narodowej. Następnie wrócił do Warszawy jako sekretarz KW PZPR (1 X t.r.). Oskarżony o «odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne», został 30 VI 1950 pozbawiony tej funkcji. Od lipca t.r. był w Warszawie naczelnym dyrektorem Wytwórni Maszyn Precyzyjnych «Avia». We wrześniu zeznawał w śledztwie prowadzonym przez X Dep. Min. Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) przeciw uwięzionemu gen. Marianowi Spychalskiemu. Po zakończeniu 4 VIII 1952 kadencji Sejmu Ustawodawczego nie ubiegał się o mandat poselski. Od marca 1953 kierował modelarnią w Państw. Zakładach Mechanicznych w Ursusie. Podejrzewany o «kontakty z wrogim elementem», był t.r. inwigilowany przez I Wydz. X Dep. MBP. W r. 1955 uzyskał na Politechn. Warsz. w trybie eksternistycznym dyplom inżyniera mechanika.
Po przełomie politycznym w październiku 1956 S. wrócił 26 X t.r. na stanowisko sekretarza organizacyjnego warszawskiego KW PZPR i wszedł również w skład Woj. Komisji Rehabilitacyjnej. Uczestniczył jako delegat w III Zjeździe PZPR (marzec 1959). Od października 1959 był sekretarzem ekonomicznym w warszawskim KW PZPR. W kwietniu 1961 został posłem na Sejm PRL i odtąd był nim nieprzerwanie do r. 1985 (z okręgów wyborczych: Otwock <1961, 1965>, Pruszków <1969, 1972>, Warszawa-Ochota <1976, 1980>). Jak większość ówczesnych posłów na posiedzeniach Sejmu występował rzadko; w czerwcu 1967 przebywał w Turcji jako członek delegacji Sejmu PRL. Opublikował wspomnienia z okresu okupacji niemieckiej pt. Na Lewej Podmiejskiej („Wspomnienia żołnierzy GL i AL”, W. 1962). Na IV Zjeździe PZPR (15–20 VI 1964) został członkiem KC PZPR (był nim do 18 VII 1981). Od 28 X 1964 do 16 VI 1965 kierował w Sejmie komisją przemysłu ciężkiego, chemicznego i górnictwa. Dn. 26 IV 1967 został I sekretarzem warszawskiego KW PZPR. Przewodniczył Woj. Komitetowi Frontu Jedności Narodu, był też członkiem jego Ogólnopolskiego Komitetu (1968–83). W toczących się wówczas w kierownictwie PZPR walkach frakcyjnych nie uczestniczył. Na wiecu 16 III 1968 w Zakładach Mechnicznych w Ursusie domagał się ukarania strajkujących studentów oraz «szybkiego i konsekwentnego oczyszczenia stanowisk partyjnych i państwowych z ludzi niegodnych zaufania». Po rewolcie robotniczej na Wybrzeżu w grudniu 1970 opowiedział się na VIII Plenum KC PZPR (6–7 II 1971) za usunięciem Władysława Gomułki i jego współpracowników z kierownictwa partii; sam pozostał członkiem KC. Już jednak 17 II 1971 musiał odejść ze stanowiska I sekretarza warszawskiego KW PZPR. Powołany (z datą 13 II t.r.) do Rady Państwa, kierował w niej w l. 1972–80 komisją ułaskawień, a równocześnie był w l. 1972–85 członkiem komisji spraw rad narodowych. Zasiadał ponadto w komisjach: prawnej, ratyfikacyjnej oraz spraw kadr naukowych. Od r. 1980 kierował komisją odznaczeń państwowych. Jako poseł kierował od marca 1972 do marca 1976 komisją przemysłu ciężkiego i maszynowego, a następnie do kwietnia 1984 komisją przemysłu ciężkiego, maszynowego i hutnictwa.
W okresie działalności NSZZ „Solidarność” wszedł S. do powołanej na X Plenum KC PZPR 30 IV 1981 komisji kierowanej przez Tadeusza Grabskiego, mającej ocenić «odpowiedzialność osobistą członków PZPR pełniących kierownicze funkcje». Na IX Nadzwycz. Zjeździe PZPR w lipcu t.r. nie został wybrany do KC. Dn. 12 XII poparł na posiedzeniu Rady Państwa wprowadzenie stanu wojennego. Od kwietnia 1984 przewodniczył sejmowej komisji przemysłu. Po wygaśnięciu kadencji Sejmu (31 VIII 1985) oraz Rady Państwa (6 XI t.r.) zakończył działalność polityczną i przeszedł na emeryturę. Zmarł 10 XI 1992 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Był odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu III kl. (1946), Orderem Sztandaru Pracy I kl. (1957), Orderem Odrodzenia Polski II kl. (1963) oraz Orderem Budowniczego Polski Ludowej (1974).
W zawartym w grudniu 1931 małżeństwie z Eugenią Szoplik (ur. 1910), w l. czterdziestych i pięćdziesiątych zaufaną pracownicą KC PPR (prowadziła m.in. tajną kasę KC), potem kierowniczką kancelarii ogólnej w Szkole Partyjnej przy KC PZPR, miał S. syna Jerzego (1932–2002), inżyniera mechanika.
Mołdawa T., Ludzie władzy 1944–1991, W. 1991; PPR, PPS, PZPR. Struktura aparatu centralnego, kierownicy i zastępcy kierowników wydziałów 1944–1980, Oprac. W. Ciempiel i in., W. 1980; PZPR. Zjazdy, posiedzenia plenarne Komitetu Centralnego, władze naczelne i sekretarze Komitetów Wojewódzkich 1948–1982, Oprac. ciż, W. 1983; – Eisler J., Polski rok 1968, W. 2006; Kochański A., Polska 1944–1991, IV (w druku); Kołomejczyk N., Malinowski M., Polska Partia Robotnicza 1942–1948, W. 1986; Malinowski M., Geneza PPR, W. 1972; Mazur A., Order Krzyża Grunwaldu, W. 2005 s. 332; Nazarewicz R., Armii Ludowej dylematy i dramaty, W. 1998; Osękowski C., Referendum 30 czerwca 1946 roku w Polsce, W. 2000; Tarnawski M., Krótkie spięcie (marzec 1968), Paryż 1977 s. 55; Wroniszewski J. K., Ochota 1939–1945, W. 1976; – Burda A., Przymrozki i odwilże, L. 1987; Czas wielkiej próby. Wspomnienia bojowników o ojczyznę ludową 1939–1945, W. 1969; Protokoły posiedzeń Biura Politycznego KC PPR 1947–1948, Oprac. A. Kochański, W. 2002; Protokoły posiedzeń Sekretariatu KC PPR 1945–1946, Oprac. A. Kochański, W. 2001; Protokoły posiedzeń Prezydium Krajowej Rady Narodowej 1944–1947, Oprac. J. Kochanowski, W. 1995; Protokoły tzw. Komisji Grabskiego, Oprac. G. Pomian, Paryż 1986 s. 419; Rakowski M., Dzienniki polityczne 1969–1971, W. 2001; VII Plenum KC PZPR 6–7 II 1971, „Nowe Drogi” 1971 nr specjalny s. 193–6; – „Rada Narodowa” 1949 nr 1; „Trybuna” 1992 nr 226–228; „Trybuna Ludu” 1967 nr 89, 115; „Trybuna Maz.” 1956 nr 246, 258, 293, 1960 nr 30, 1967 nr 78, 100, 113, 125, 127, 1969 nr 22, 36; „Za wolność i lud” 1980 nr 46 s. 17; „Życie Warszawy” 1992 nr 271 (nekrolog); – AAN: sygn. 5647 (akta osobowe), sygn. 295/XIV/2 (KC PPR), sygn. 237/I/104, 273/VII/440, 446, 447, 2180, sygn. XI/1030 (KC PZPR), sygn. 24, 306, 341 (Biuro Prezydialne KRN), sygn. 464 (Sejm Ustawodawczy, akta poselskie), sygn. R–30 (zbiór relacji i wspomnień działaczy ruchu robotn.), sygn. 110/70 (Arch. Szkół Partyjnych, dot. żony S-ego, Eugenii); Arch. Prezydenta RP w W.: sygn. 1094/483 (Rada Państwa – akta osobowe, komisje Rady Państwa – składy osobowe); IPN w W.: sygn. BU 0192/701, 0298/454, 728/12642; – Informacje Jerzego Breitkopfa, Stanisława Kani, Tadeusza Pietrzaka, Antoniego Połowniaka, Jerzego Szymanka i Józefa Tejchmy z W.
Red.