Suszczyński Hieronim, pseud.: Dyrektor, Lizdejko, Szeliga (1895–1964), podpułkownik Wojska Polskiego, pułkownik Armii Krajowej.
Ur. 12 X w miejscowości Ałatyr koło Symbirska, był synem Mieczysława i Teofili z Kolesińskich.
Od r. 1906 uczył się S. w Inst. Mikołaja I w Gatczynie koło Petersburga, gdzie w r. 1914 uzyskał świadectwo dojrzałości. Następnie podjął studia w Inst. Politechnicznym w Warszawie. Dn. 15 V 1915 wstąpił jako ochotnik do armii rosyjskiej i został skierowany do Siergiejewskiej Szkoły Artylerii w Odessie, którą ukończył 29 VI 1916 w stopniu chorążego. Dowodził następnie działonem w dyw. «M» artylerii ciężkiej na froncie białoruskim; 2 IV 1917 awansował do stopnia podporucznika. W marcu 1918 wstąpił do I Korpusu Polskiego na Wschodzie, w którym służył do jego rozwiązania w maju t.r.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wrócił S. do kraju i wstąpił 15 II 1919 do WP. Ukończywszy miesięczny kurs oficerów artylerii w Rembertowie, przebywał od 1 III t.r. na froncie litewsko-białoruskim; służył w 3. pułku artylerii ciężkiej (pac, przemianowanym wkrótce na 1. pac Legionów) pełniąc kolejno funkcje od dowódcy plutonu do p.o. dowódcy baterii; 2 IV został zweryfikowany jako podporucznik. W sierpniu odznaczył się w walkach pod Borysowem, Smolewiczami i Dyneburgiem, a 1 XII został awansowany na porucznika. Wziął udział w wyprawie kijowskiej (25 IV – 8 V 1920), a następnie we wrześniu wyróżnił się także w walkach nad Styrem i Stochodem. Po zakończeniu działań wojennych został przydzielony do sformowanego w r. 1921 3. pac w Wilnie; odbył dwa kursy: artylerii w Modlinie (styczeń–czerwiec 1921) oraz dowódców baterii w Szkole Strzelań Artylerii w Toruniu (marzec–wrzesień 1923). Dn. 29 V 1923 awansował na stopień kapitana (ze starszeństwem z 1 VI 1919). Od marca do sierpnia 1927 dowodził baterią w 14. dyonie artylerii konnej w Białymstoku, po czym wrócił do 3. pac na stanowisko dowódcy baterii, a od listopada t.r. dowódcy szkoły podoficerskiej pułku. W styczniu 1928 został II oficerem sztabu artylerii Dowództwa Obszaru Warownego Wilno; awansował na stopień majora ze starszeństwem z 1 I 1928. Od lipca do października 1929 odbył kurs dowódców dywizjonów w Szkole Strzelań Artylerii w Toruniu, po czym służył w 10. pac w Przemyślu kolejno jako dowódca dywizjonu, kwatermistrz i p.o. zastępca dowódcy pułku, a od czerwca 1933 ponownie dowódca dywizjonu. W r. 1935 objął stanowisko zastępcy dowódcy 27. pułku artylerii lekkiej (pal) we Włodzimierzu Wołyńskim; awansował do stopnia podpułkownika ze starszeństwem z 1 I 1935. Od 16 V 1936 dowodził 13. dyonem artylerii konnej stacjonującym w Brodach. W czerwcu 1939 mianowano go dowódcą 26. pal w Skierniewicach.
W kampanii wrześniowej 1939 r. walczył S. ze swoim pułkiem w ramach 26. DP Armii «Poznań», m.in. nad Notecią, a następnie wraz z 26. DP w składzie Armii «Pomorze» nad Bzurą. Został ranny i leczył się w szpitalach w Łodzi i Warszawie. Od jesieni 1939 prowadził działalność konspiracyjną w Służbie Zwycięstwu Polski, potem w zespole inspektorów i pełnomocników Komendy Rezerw Krajowych Komendy Głównej ZWZ, dowodzonych przez płk. Albina Skroczyńskiego («Łaszcza»). W kwietniu 1941 mianowany przez Komendanta Głównego ZWZ gen. Stefana Roweckiego Komendantem Głównym Polskiej Organizacji Zbrojnej, przeprowadził S. w 1. poł. r. 1942 scalenie tej organizacji z AK (zakończone 26 VIII t.r.). Następnie z rozkazu gen. Roweckiego z 13 XI objął stanowisko komendanta Podokręgu Wschód Obszaru Warszawskiego AK. Dn. 24 XI 1943 został awansowany przez Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego do stopnia pułkownika ze starszeństwem z 1 X t.r. Dn. 24 VII 1944 podczas odprawy z komendantem Obszaru Warszawskiego AK gen. Skroczyńskim został odkomenderowany do przeprowadzenia Akcji «Burza» w Podokręgu Wschód (krypt. Białowieża); równocześnie został mianowany dowódcą odtwarzanej 8. DP AK. Dn. 27 VII t.r., otrzymawszy dodatkowe zadania niedopuszczenia do Warszawy wycofujących się od strony wschodniej Niemców, przybył S. do miejsca stacjonowania sztabu Podokręgu we wsi Poręba na północny zachód od Mińska Maz. Podległe mu jednostki, współdziałając z pododdziałami Armii Czerwonej (III Korpus Pancerny II Armii Pancernej Gwardii), uczestniczyły 30 VII w bitwie o Radzymin. S. wraz z dowódcą 32. pp AK mjr Edwardem Nowakiem (pseud. Jog) oraz przedstawicielami lokalnej administracji cywilnej ujawnił się wówczas u dowódcy sowieckiego. Razem z oddziałami Armii Czerwonej wycofał się 1 VIII z Radzymina i brał udział w dalszych walkach w rejonie: Tłuszcz–Radzymin–Wołomin. Przybywszy 3 VIII do nowego miejsca kwaterowania sztabu we wsi Marianka, zamierzał przeprowadzić rozmowy z dowódcami sowieckimi dotyczące dalszej współpracy. Dn. 6 VIII, po mszy polowej w Mariance, został wraz z innymi polskimi oficerami aresztowany przez NKWD w majątku Niedziałka. Początkowo był osadzony w Lublinie, a następnie wywieziony do łagrów w głębi ZSRR. Żołnierzy Podokręgu, po rozbrojeniu w miejscowości Mienia, przetransportowano grupami do Lublina (do obozu na Majdanku) i stopniowo wcielano do jednostek ludowego WP. Z zesłania wrócił S. w r. 1947 lub 1948; pracował odtąd w Spółdzielni Architektów «Ład» w Warszawie. Zmarł 15 VIII 1964 w następstwie obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym, został pochowany 20 VIII na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kw. B12, 11, 7). Był odznaczony Krzyżami Virtuti Militari V kl. (1921) i IV kl. (1959), pięciokrotnie Krzyżem Walecznych (1921 czterokrotnie, 1944), rosyjskimi Orderami św. Anny IV kl. i św. Jerzego IV kl. oraz łotewskim Medalem Pamięci.
S. był od r. 1937 żonaty z Bronisławą Mirosławą Magdaleną z Łopińskich (1904–1970), zamężną w pierwszym małżeństwie za Mieczysławem Ustinowiczem, podczas powstania warszawskiego 1944 r. przełożoną pielęgniarek szpitala wojskowego na ul. Chmielnej 28 w Warszawie, po powstaniu wywiezioną do obozu Zeithein w Saksonii, odznaczoną Krzyżem Walecznych, która po rozwodzie z S-m poślubiła Stanisława Ochmana.
Kunert, Słown. konspiracji warsz., II; – Armia Krajowa. Szkice z dziejów Sił Zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego, Red. K. Komorowski, W. 2001; Gozdawa-Gołębiowski J., Obszar Warszawski Armii Krajowej, L. 1992; Lewandowska S., Ruch oporu na Podlasiu 1939–1944, W. 1982; Pietras S., Polska Organizacja Zbrojna: Siew–Racławice–POZ–AK, W. 1996 (fot. nr 11); Rezmer W., Armia „Poznań” 1939, W. 1992; Ważniewski W., Na przedpolach stolicy 1939–1945, W. 1974; Wojewódzki M., W tajnych drukarniach Warszawy, W. 1978; Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920. 3. pułk artylerii ciężkiej, Oprac. W. Zaufal, W. 1930 s. 46; Zawadzki J., „Konrad”, „Rajski Ptak” w „Burzy”, Radzymin 1994; – AK w dokumentach, III; Dziennik Personalny MSWojsk., W. 1921 nr 41 s. 1607; Krzyżanowski J., Krzyżanowska-Mierzawska M., Według ojca, według córki, W. 2010 s. 517, 521, 523, 527, 558 (fot.); Pol. Siły Zbrojne, III; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; Rybka R., Stepan K., Rocznik oficerski 1939, Kr. 2006; Suszczyńska-Ochman B. M., Szpital powstańczy Zeithein, w: Wspomnienia pielęgniarek, W. 1966; – „Wojsk. Przegl. Hist.” 1967 nr 2 s. 466–7; – Nekrologi z r. 1964: „Tyg. Powsz.” nr 39, „Życie Warszawy” nr 199; – CAW: Teczka osobowa S-ego, sygn. 5169, akta Krzyża Walecznych, sygn. 118/S. 4195; USC w W.: Akt zgonu S-ego (I/1526/1964).
Marek Getter
Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.