INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Ignacy Polkowski     

Ignacy Polkowski  

 
 
1833-08-27 - 1888-08-27
Biogram został opublikowany w latach 1982-1983 w XXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Polkowski Ignacy, pseud.: Stefan Prawdzicki, ks. Tomasz Dobszewicz, dr Fr. Reuttowicz, Autor Katedry Gnieźnieńskiej (1833–1888), ksiądz, historyk, archiwista, bibliograf. Ur. 27 VIII (wg Słownika Pracowników Książki Pol. ur. 4 III, wg nekrologu w „Nowej Reformie” 6 III) w folwarku Piaski w Zdunach (pow. łowicki). W r. 1851 wstąpił do warszawskiego Seminarium Duchownego Św. Jana. W r. 1855 rozpoczął studia w Akademii Duchownej w Warszawie, którą ukończył w r. 1858 ze stopniem kandydata teologii. Już w czasie studiów zaczął publikować w „Pamiętniku Religijno-Moralnym”. Ogłosił tam rozprawę O hymnach w brewiarzach rzymskich (S. I T. 32: 1857) oraz zamieścił obszerne omówienie kilku dzieł św. Tomasza a Kempis (S. II T. 1: 1858). Z kolei w r. 1861 u Gebethnera i Wolffa w Warszawie opublikował P. Wspomnienie o życiu i pismach ks. Karola Antoniewicza, kaznodziei, głośnego w połowie XIX wieku z kazań przeciw pijaństwu. Wyświęcony na księdza w r. 1857, pracę duszpasterską rozpoczął w r. 1858 jako wikary w Radzyminie. W r. 1859 został mansjonarzem (wikarym) w Brzezinach, w r. 1862 proboszczem w Łaznowie (pow. Brzeziny), w r. 1863, mianowany jednocześnie kanonikiem kapituły łowickiej, proboszczem w Głuchowie (pow. Grójec). Od r. 1862 faktycznie przebywał P. prawie stale w Warszawie, pełniąc obowiązki sekretarza konsystorza warszawskiego. Należał wówczas do osób blisko związanych z arcbpem Zygmuntem Szczęsnym Felińskim, był faktycznie jednym z jego sekretarzy, uważany też za jego kapelana. W l. 1861–2 nie uczestniczył w manifestacjach patriotyczno-religijnych, nie wziął też udziału w powstaniu 1863/4 r. Po wywiezieniu z Warszawy arcbpa Felińskiego i zesłaniu go w głąb Rosji, wiosną 1864, w obawie zapewne przed represjami opuścił Królestwo Polskie. Był we Francji i w Niemczech, a latem 1864 przybył do Rzymu. Nie wszedł tam w skład Bratniej Pomocy Kapłanów Polskich, kierowanej przez ks. Franciszka Malczyńskiego. Nie związał się też z wpływowymi w Rzymie zmartwychwstańcami polskimi. Wbrew nim, ale powiadamiając ich o tym, przewodniczył 30 VI 1864 kapłanom polskim, w większości byłym powstańcom, w czasie audiencji udzielonej im przez Piusa IX. Znalazłszy się później w Paryżu, P. kontaktował się tam z byłym członkiem Tymczasowego Rządu Narodowego – ks. Karolem Mikoszewskim. Nie wszedł jednak do jego Tow. Bratniej Pomocy Kapłanów Polskich, ani też nie związał się ze Stowarzyszeniem Kapłanów Polskich, założonym przez Kacpra Kotkowskiego.

W r. 1866 P. powrócił do kraju, osiadł w Poznańskiem w majątku Skórzewskich Czerniejewo (pow. Gniezno), a później w Lubostroniu (pow. Szubin). Porządkował tam zbiory archiwalne i biblioteczne po wielkopolskim bibliofilu Rajmundzie Skórzewskim. Sporządził katalog biblioteki. Rozpoczął też P. w Lubostroniu własne badania historyczne. Napisał tam jedno z podstawowych swych dzieł, Żywot Mikołaja Kopernika (Gniezno 1873), z obszerną bibliografią jego dzieł, oraz Kopernikijana czyli materiały do pism i życia Mikołaja Kopernika (t. 1–3, Gniezno 1873–5). Prace te były ważnym etapem w rozwoju badań nad wielkim astronomem. Zdaniem Karola Libelta, z którym utrzymywał stały kontakt, P. był inicjatorem uczczenia czterechsetnej rocznicy urodzin Kopernika. Wg „Nowej Reformy” w r. 1876 wydalony z Prus, krótko przebywał w Dreźnie i w r. 1877 przeniósł się do Krakowa, gdzie pozostał do śmierci. Objął tam stanowisko notariusza, archiwariusza kapituły katedralnej i bibliotekarza Biblioteki Kapitulnej, a następnie podkustosza katedry i dyrektora archiwum biskupiego. W Krakowie skupił P. swoje zainteresowania na archiwistyce, inkunabuistyce, bibliografii, dziejach Kościoła polskiego i hagiografii.

P. ogłosił ok. 60 prac naukowych, m. in.: Słów kilka o księdze Ewangelii pisanej złotymi literami na pergaminie, zwanej mszałem św. Wojciecha („Bibl. Warsz.” 1876 t. 2), Nieznany druk krakowski z XV wieku, dzieło Franciszka de Platea „Libri Restitutionum Usurarum et Excommunicationum („Rozprawy Wydz. Filol. AU”, Kr. 1880 VIII 1–14 i odb.), Jeszcze o pierwszej drukowanej książce polskiej Baltazara Opcia… („Przegl. Bibliogr.-Archeolog.” T. 3: 1882). W r. 1877 opracował i wydał własnym nakładem pierwszy w Polsce katalog inkunabułów, pt. Dwieście najstarszych inkunabułów z biblioteki kapitulnej krakowskiej od roku 1462–1500 (Kr. 1887). Zamieścił w nim także opis 49 inkunabułów z własnej biblioteki. Był bowiem P. ich kolekcjonerem i bibliofilem. Nabywał «białe kruki» bezustannie, ale podobno lubił to czynić «tanio i łatwym sposobem», często pożyczając dzieła i nie zwracając ich. Jego kolekcja kopernikanów uważana była za najpełniejszą obok kolekcji Artura Wołyńskiego we Włoszech. Zresztą po śmierci P-ego i ona tam się znalazła, włączona do księgozbioru Muzeum Kopernika w Rzymie. Prywatna biblioteka P-ego, wg katalogu sporządzonego po jego śmierci, zawierała 9 679 dzieł w 16 529 tomach. Prawie cały ten księgozbiór nabył na licytacji w Krakowie w r. 1895 Aleksander Poniński; część rękopisów natomiast zakupił wcześniej Jan Działyński dla Biblioteki Kórnickiej, kilka inkunabułów przekazał P. w testamencie bibliotece Seminarium Duchownego w Warszawie.

P. był autorem wielu cennych prac bibliograficznych. Ogłosił m. in. Zapiski bibliograficzne o bibliotekach gdańskich („Roczn. dla Archeologów, Numizmatyków i Bibliografów Pol.” 1869 odb. Kr. 1870), Skorowidz do Pamiętnika Religijno-Moralnego wydawanego w Warszawie od roku 1841 do 1862 (W. 1877), Katalog dzieł polskich teologicznych, historycznych i literatury polskiej dotyczących (Gniezno 1878). Miał też dorobek w zakresie numizmatyki, sfragistyki i dyplomatyki w czasach, kiedy tzw. nauk pomocniczych jako osobnej dyscypliny jeszcze u nas nie uprawiano. Z prac numizmatycznych można wymienić: Wykopalisko głębockie średniowiecznych monet polskich (Gniezno 1876), Wizerunki niektórych numizmatycznych rzadkości monet polskich (Kr. 1888), z dziedziny sfragistyki godna uwagi jest praca Pieczątka Sulkona kasztelana krakowskiego z 1243 r. (Kr. 1878), a z dziedziny dyplomatyki Krzysztof Stanisław Janikowski fałszerz dokumentów polskich w XVII wieku (Kr. 1870).

Szereg gruntownych, źródłowych prac poświęcił P. dziejom Kościoła polskiego. Pod pseudonimem Stefana Prawdzickiego opublikował Wspomnienie o Zygmuncie Szczęsnym Felińskim arcybiskupie metropolicie warszawskim (Kr. 1866). Pisał O dawnych granicach diecezji krakowskiej (Kr. 1878). Prowadził też badania nad pomnikami dawnej architektury i sztuki. Praca Katedra Gnieźnieńska… (Gniezno 1874) jest jedną z największych w jego dorobku. Zajmował się też ruinami na Ostrowie Lednickim (Opisy starożytnych ruin na wyspie jeziora Lednickiego, Gniezno 1876). Kilka prac poświęcił katedrze wawelskiej, jej kodeksom i wyposażeniu: Najdawniejszy kodeks pergaminowy kapituły krakowskiej (Kr. 1878), Dawne relikwiarze katedry krakowskiej (Kr. 1881), Relikwie św. Stanisława (Kr. 1881), Szkice do planu katedry na Wawelu przed 450 laty (Kr. 1887). Przygotował i ogłosił Katalog rękopisów kapitulnych katedry krakowskiej, Cz. 1: Kodeksy rękopiśmienne 1–228 („Arch. do Dziej. Liter.”, Kr. 1884 III i odb.). Przedstawiał w nich czas i miejsce powstania rękopisów, ich proweniencję, autorstwo, ustalał nazwiska kopistów i miniaturzystów. Jego Przewodnik dla zwiedzających skarbiec katedralny na Wawelu (Kr. 1882) doczekał się 4 wydań i był tłumaczony na język czeski, niemiecki i francuski. P. przyczynił się również do rozwoju w Polsce krytycznego piśmiennictwa hagiograficznego, przede wszystkim jako autor pracy Cześć śś. Cyryla i Metodego w Polsce według ksiąg liturgicznych i legend od końca XIII w. (Kr. 1885) oraz wcześniej, jako wydawca „Legenda miror de S. Stanislao martyre et pontifice e codice… in archivo Capituli Cathedr. Crac. asservato…” (1882), „Żywota O. Amandusa (bł. Henryka Suso) Zakonu S. Dominika z kodeksu XVI wieku…” (Kr. 1884). Wydał także dokumenty, listy i diariusze z czasów Stefana Batorego („Sprawy wojenne króla Stefana Batorego”, Kr. 1887) oraz wspólnie z Żegotą Paulim I tom „Opera omnia” (Kr. 1887) Jana Długosza. Oprócz licznych prac naukowych ogłosił wierszowany utwór Pogadanka archeologiczna (Kr. 1870), sygnowany J. P. Sporne jest autorstwo pracy Groby i pamiątki polskie w Rzymie (Drezno 1870). Zdaniem ks. A. Słotwińskiego była ona dziełem zbiorowym kapłanów polskich przebywających w r. 1864 w Rzymie. Oni wspólnie odszukiwali i opisywali pamiątki polskie zachowane w Wiecznym Mieście. P. ogłosił natomiast te opisy pod własnym nazwiskiem.

P. należał w r. 1880 do grona głównych organizatorów I Zjazdu Historyków Polskich, odbytego w czterechsetną rocznicę zgonu Jana Długosza. Opublikował też z tej okazji prace okolicznościowe, m. in. Dom Jana Długosza (Kr. 1880) i Katalog opisowy wystawy Długosza… (Kr. 1880). Uczestniczył P. również przy organizacji wystawy zabytków współczesnych Janowi III Sobieskiemu. Z okazji dwusetnej rocznicy odsieczy wiedeńskiej ogłosił kilka prac, in. in. Dzień zwycięstwa pod Wiedniem w Krakowie dnia 12 września 1863 r. (Kr. 1883) oraz Monety i medale, sztychy, rękopisy, dokumenta i druki na wystawie pamiątek Sobieskiego (Kr. 1884). Z kolei z okazji dziesiątej rocznicy pontyfikatu Leona XIII ogłosił P. swą ostatnią większą rozprawę Leon XIII papież i dary jubileuszowe (Kr. 1888).

P. był współpracownikiem Encyklopedii Kościelnej, członkiem Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk, członkiem honorowym Tow. Archeologicznego we Lwowie, Tow. Historyczno-Literackiego w Paryżu. Od r. 1877 był członkiem Komisji Archeologicznej AU i kierował jej sekcją Epigrafiki polskiej, a w r. 1878 został członkiem korespondentem Wydziału Filologicznego AU. Zmarł 27 VIII 1888 w Krakowie, pochowany został na cmentarzu Rakowickim.

 

Estreicher w. XIX; Finkel, Bibliogr.; Enc. Kośc.; Ilustr. Enc. Trzaski; Podr. Enc. Kośc.; Ptaszycki S., Encyklopedia nauk pomocniczych historii i literatury polskiej, L. 1921 s. 44, 76, 84–5; Słown. Geogr., XIV 547; Słown. Pracowników Książki Pol. (bibliogr.); Nieciowa, Członkowie AU oraz PAU; – Birkenmajer A., Rodowód krakowskiego Plateana, w: Studia nad książką, Wr. 1951; Dzieje teologii katol. III cz. 1–2; Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, W. 1972; Księga tysiąclecia katolicyzmu w Polsce, L. 1969 I–II; Mrówczyński J., Ks. Walerian Kalinka, życie i działalność, P. 1972; Ramotowska F., Rząd carski wobec manifestacji patriotycznych w Królestwie Polskim w latach 1860–1862, Wr. 1971; Wojtkowski A., Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Poznaniu w latach 1857–1927, P. 1928; Wyczawski H. E., Arcybiskup Zygmunt Szczęsny Feliński 1822–1895, W. 1975; – Feliński Z. S., Pamiętniki, Lw. 1911 II 182; Hertz P., Zbiór poetów polskich XIX w., Ks. 7, W. 1975; Kubicki, Bojownicy kapłani, Cz. I, t. III 513–14; Libelt K., Listy, W. 1978; Papiestwo wobec sprawy polskiej w latach 1772–1864. Wybór źródeł, Wr. 1960; Schematyzm archidiecezji warszawskiej z 1861 r., s. 39; toż z r. 1863, s. 66; Słotwiński A., Wspomnienia z niedawnej przeszłości, Kr. 1892 s. 136, 139–40; – „Gaz. Lwow.” 1888 nr 198; „Nowa Reforma” 1888 nr 196; „Roczn. AU” 1877 s. 50–1; „Roczn. B. PAN w Kr.” 1957 s. 128 (podob.); „Wiad. Numizm.” R. 1: 1957 z. 1 s. 2; – Arch. w Fawley Const (W. Brytania): Zbiory ks. J. Jarzębowskiego (Mikoszewski K., Pamiętniki moje od początku ruchu polskiego w r. 1862 aż do wyjazdu z kraju na emigrację w końcu 1863 r., rkp.); B. Jag.: rkp. 6004 III t. 2, 6007 II, 6103 II, 6205 III, 6475 IV t. 16, 6527 IV t. 67, 7834 IV, 7892 IV, 7913 III t. 2.

Ryszard Bender

 
 

Powiązane zdjęcia

   
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Franciszek Wężyk

1785-10-07 - 1862-05-02
pisarz
 

Zygmunt Bartkiewicz

1867-10-21 - 8 lub 10 czerwca 1944
pisarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Kazimierz Hącia

1877-11-19 - 1934-08-25
bankowiec
 

Piotr Parylak

1846-06-29 - 1916-02-06
pedagog
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.