Stawowy-Wojnarowska Irena Barbara (1926–1993), surdopedagog.
Ur. 26 III w Wołożynie na Nowogródczyźnie, była córką Baltazara Stawowego (1894–1973), nauczyciela, w l. 1960–70 kierownika szkoły podstawowej w Wołowicach koło Krakowa, oraz Amalii z Nowotnych (Novotnych) (1899–1979). Miała siostrę Janinę, zamężną Pasteruk, nauczycielkę.
W czasie okupacji, w l. 1939–45, mieszkała S. w Lubniu koło Myślenic, gdzie w tajnym nauczaniu ukończyła gimnazjum. Po zakończeniu wojny przeniosła się do Krakowa kontynuując naukę w Liceum Pedagogicznym przy ul. Podbrzezie. W r. 1948 zdała maturę i podjęła pracę w Szkole Podstawowej Specjalnej dla Dzieci Głuchych nr 45 im. Jana Siestrzyńskiego w Krakowie; wstąpiła wtedy do ZNP. W l. 1950–2 studiowała w Państw. Inst. Pedagogiki Specjalnej w Warszawie (PIPS) odbywając praktyki w Państw. Zakładzie Wychowawczym dla Dzieci Głuchych (PZWDG) w Lublińcu koło Częstochowy. Po ukończeniu nauki wróciła do Krakowa i pracowała w tamtejszym PZWDG. W r. 1954 została skierowana do PZWDG w Gołotczyźnie koło Ciechanowa na stanowisko kierownika internatu. Od r. 1957 studiowała zaocznie w Katedrze Pedagogiki Specjalnej Wydz. Pedagogicznego Uniw. Warsz.; równocześnie w l. 1957–60 w Michalinie koło Warszawy zorganizowała i kierowała pierwszym w Polsce przedszkolem z internatem dla dzieci głuchych (należącym do miejscowego PZWDG). W l. 1957–68 była również adiunktem w PIPS, któremu w r. 1967 nadano imię jego założycielki Marii Grzegorzewskiej. W r. 1960 pracowała na stanowisku starszego wizytatora w Kuratorium Okręgu Szkolnego Warszawskiego, a w l. 1961–71 ponownie kierowała ośrodkiem w Michalinie. W tym samym czasie pełniła funkcję instruktora Okręgowego Ośrodka Metodycznego w Warszawie. W r. 1962 uzyskała na Uniw. Warsz. magisterium na podstawie pracy Organizacja zajęć w przedszkolu jako obraz zaspokajania potrzeb dziecka głuchego w wieku przedszkolnym. W czasopiśmie „Szkoła Specjalna” publikowała pionierskie w polskiej literaturze naukowej opracowania z zakresu surdopedagogiki, przedstawiające sposób nauczania dzieci oparty na nauce mowy: Wykorzystanie aparatów wzmacniających głos w nauczaniu dzieci z resztkami słuchu w Państwowym Zakładzie Wychowawczym dla dzieci głuchych w Michalinie (T. 24: 1963 nr 1), Metoda prowadzenia zajęć w przedszkolu dla dzieci głuchych (tamże nr 3) oraz Współpraca szkoły i internatu w zakresie nauczania mowy dzieci głuchych (T. 25: 1964 nr 1). Opierając się na wynikach badań słuchu wykazujących, że ponad 90% dzieci uważanych za głuche ma resztki słuchu, skonstruowała aparaty słuchowe dla dzieci w wieku przedszkolnym oraz pierwsze w Polsce aparaty stacyjne.
Dn. 1 VII 1967 uzyskała S.-W. na Wydz. Pedagogicznym Uniw. Warsz. doktorat nauk humanistycznych na podstawie napisanej pod kierunkiem Janiny Doroszewskiej rozprawy Problem wyrazistości wyuczonej mowy człowieka głuchego (W. 1967). Rezultaty badań zaprezentowała też na odbywającym się 13–17 VIII t.r. w Warszawie V Międzynarodowym Kongresie Światowej Federacji Głuchych (World Federation of the Deaf), z którego wraz z Bogdanem Hoffmanem napisała sprawozdanie dla „Szkoły Specjalnej” (T. 28: 1967 nr 4). Artykuł S.-W-iej pt. Czynniki kształtujące wyrazistość wyuczonej mowy człowieka głuchego opublikowano w pracy zbiorowej „Z zagadnień surdopedagogiki” (Red. K. Kirejczyk, W. 1970). Od r. akad. 1971–2 wykładała w PIPS (przekształconym w r. 1976 w Wyższą Szkołę Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej), następnie w l. 1972–90 była adiunktem, a potem kierownikiem Zakł. Szkolnictwa Specjalnego w Inst. Programów Szkolnych w Warszawie przy Min. Oświaty i Wychowania (MOiW, od r. 1987 Min. Edukacji Narodowej, MEN). Zadaniem Instytutu było m.in. opracowanie programów nauczania dla wszystkich typów szkół specjalnych w Polsce. Projekty oraz omówienia tych programów opublikowała S. w czasopismach „Zbiorcza Szkoła Gminna” (R. 1: 1974 nr 2) i „Nowa Szkoła” (R. 31: 1975 nr 5). Od r. 1975 wchodziła w skład komitetu redakcyjnego czasopisma „Szkoła Specjalna”, w którym również ogłaszała artykuły dotyczące prac nad programami dla szkolnictwa specjalnego. Wspólnie z Hanną Siedlanowską-Brzosko napisała pracę Wykorzystanie aparatów słuchowych w nauczaniu dzieci głuchych (W. 1975). W l. 1976–88 była członkiem Zespołu Naukowo-Dydaktycznego Nauk Pedagogicznych przy MOiW (MEN), którego celem było inicjowanie i koordynowanie prac w zakresie kształcenia i doskonalenia pedagogów specjalnych pracujących na wyższych uczelniach.
Dn. 14 VI 1978 uzyskała S.-W. na Wydz. Humanistycznym UMCS stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych na podstawie rozprawy Modernizacja metod nauczania mowy dzieci głuchych (opublikowana pt. Rozwijanie mowy dzieci głuchych w nauczaniu początkowym, W. 1978). Kontynuowała w tym czasie pracę nad programami nauczania w szkołach specjalnych, prezentując jej wyniki m.in. w artykule Kryteria doboru treści programowych dla szkół specjalnych („Studia Pedagog.” T. 40: 1979). Była redaktorem prac zbiorowych „Nauczanie w klasach I–III szkoły specjalnej” (W. 1981) oraz „Program nauczania klas IV–V w szkołach dla upośledzonych w stopniu lekkim” (W. 1984), a także współautorką (z J. Baran i L. Ritzke) opracowania Wychowanie i nauczanie dzieci głuchych w internacie (W. 1983). Na łamach „Rzeczpospolitej” (1984 nr 92) wypowiedziała się na temat reformy kształcenia specjalnego. W „Ruchu Pedagogicznym” (R. 62: 1988 nr 3/4) opublikowała Projekt organizacji kształcenia niepełnosprawnych. Wydała książkę Podstawy kształcenia specjalnego (W. 1989), zawierającą najważniejsze wiadomości dotyczące nauczania niepełnosprawnych. Nadal prowadziła badania nad wykorzystaniem aparatu zmieniającego znaki graficzne na znaki dźwiękowe w edukacji dzieci głuchych, co ułatwiało porozumiewanie się im ze słyszącymi za pomocą języka mówionego. Zwieńczeniem pracy S-.W-iej było wydanie pod jej redakcją w Warszawie w r. 1990 materiałów metodycznych dla nauczycieli, omawiających sposoby realizacji programu w szkołach specjalnych: „Nauczanie w klasach 4–8 szkoły specjalnej”, „Nauczanie w klasach 1–3 dzieci głuchych”, „Nauczanie w klasach 4–8 szkoły dla dzieci głuchych” i wraz z Tadeuszem Gałkowskim „Wychowanie dzieci głuchych w wieku przedszkolnym”. W trakcie swej działalności dydaktycznej wypromowała 170 nauczycieli, których rozprawy magisterskie związane z ortodydaktyką wykorzystywano w pracach nad programami i metodami nauczania. Prowadziła również seminaria doktoranckie, była promotorem sześciu prac doktorskich. Po likwidacji Zakł. Szkolnictwa Specjalnego Inst. Programów Szkolnych w r. 1990, współpracowała z Inst. Badań Edukacyjnych MEN w Warszawie. Od 1 XI 1992 była zatrudniona na pół etatu jako główny specjalista badawczo-techniczny ds. dydaktycznych w Zakł. Szkolnictwa Specjalnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Pomocy Naukowych i Sprzętu Szkolnego MEN w Warszawie. Zmarła 27 XI 1993 w Warszawie, tam też została pochowana. Była odznaczona m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1975) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1978).
Od r. 1967 była S.-W. zamężna za Zygmuntem Wojnarowskim (zm. 1981), nauczycielem w szkołach dla dzieci głuchych; małżeństwo było bezdzietne.
Bibliografia analityczna polskiego piśmiennictwa z zakresu ogólnej i szczegółowej teorii nauczania za l. 1976–1979, 1981, 1983, Red. H. Górska, T. Kędziora, W. 1980–83, 1984, 1986; Czerniewski W., Bibliografia pedagogiki 1958–1970, W. 1976; Gasik W., Pańczyk J., Czołowi polscy pedagodzy specjalni oraz absolwenci PIPS i WSPS z lat 1971–1996, W. 1997 (fot.); Polska bibliografia pedagogiczna 1971–1979, W. 1986; – Nurowski E., Dzieje kształcenia dzieci głuchych na obszarze europejskich krajów socjalistycznych, W. 1984 s. 103; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Roczn. Pedagogiki Specjalnej” T. 5: 1994 (M. Marek-Ruka), „Szkoła Specjalna” T. 54: 1994 nr 4 (taż), T. 59: 1999 (taż), „Życie Warszawy” 1993 nr 281, 282; – Arch. Inst. Edukacji Narod. w W.: Kwestionariusz osobowy S.-W-iej, nr 13; Arch. Min. Edukacji Narod. i Sportu w W.: Teczka personalna S.-W-iej; Arch. USC w W.: Odpis skrócony aktu zgonu S.-W-iej (nr VI/3193/03); – Informacje siostry S.-W-iej Janiny Pasteruk z Otwocka.
Marianna Marek-Ruka