Piotrowicki Jakub (ok. 1591–1643), profesor Uniw. Krak., prowizor Szkół Nowodworskich. Ur. w Bieczu, był synem Piotra Piotrowicjusza, obywatela i rajcy bieckiego (zm. 1621), być może krewnym Piotra Piotrowickiego, plebana bieckiego. Do metryki Uniw. Krak. wpisał się w półr. letn. 1607, wraz z bratem Andrzejem, jako «Jakub Pietrowic»; nazwiska Piotrowicki zaczął używać dopiero w czasie długich jedenastoletnich studiów uniwersyteckich, które uwieńczył tytułem bakałarza (1609) i magistra sztuk wyzwolonych (1618). Bezpośrednio po promocji podjął jako docent extraneus wykłady na Wydziale Filozoficznym, ale już w półr. zim. 1619/20 został wysłany na nauczyciela świeżo otworzonej przez Bartłomieja Nowodworskiego kolonii akademickiej w Tucholi, skąd wrócił do Krakowa w r. 1623 i jeszcze w t. r. (12 VIII) przedłożył tezę inkorporacyjną Quaestio de principiis et natura intellectionis (dedykowaną Jerzemu Nowodworskiemu, wyd. t. r. w Kr.), na podstawie której został przyjęty do Kolegium Mniejszego. Poświęciwszy się następnie – jak sam pisał – «studiom politycznym», ogłosił z tego zakresu w r. 1626 (Kr.), opartą zapewne na własnych wykładach, Quaestio de optima Reipublicae forma ab Aristotele definita, której tez bronił w czasie publicznej dysputy 28 VII t. r. Senior Bursy Jagiellońskiej w l. 1626–8 i dziekan Wydziału Filozoficznego w r. 1628, nie wziął wprawdzie bezpośredniego udziału w polemice z jezuitami, ale – od młodości związany z fundacją B. Nowodworskiego – uczestniczył w obronie praw Uniwersytetu przeciwko zakonowi, m. in. jako dwukrotny (wraz z Janem Brożkiem) deputat na sejmy walne warszawskie w l. 1628 i 1629 (zwyczajny), w czasie których usilnie zabiegał zarówno na dworze królewskim (w tym również u królowej Konstancji i królewicza Władysława), jak i u wpływowych dygnitarzy i senatorów koronnych (Jakuba Zadzika, Jana Wężyka, Macieja i Stanisława Łubieńskich, Andrzeja Lipskiego) o zatwierdzenie praw i przywilejów uczelni. W półr. zim. 1629/30 został kolegą większym i jednocześnie zgodnie z obowiązującym zwyczajem prepozytem Kolegium na l. 1629–31. Przewidzianej statutem kadencji na tym urzędzie nie ukończył, w dn. 21 V 1631 zwrócił się bowiem do Uniwersytetu z prośbą o dwuletni urlop na wyjazd za granicę z Aleksandrem i Jerzym Sebastianami, synami Stanisława Lubomirskiego, od r. 1626 studentami Uniw. Krak., którymi prawdopodobnie już wówczas opiekował się jako prywatny preceptor. Nie wiadomo, czy towarzyszył swoim wychowankom na studiach w Ingolsztacie (1629), jak się zdaje, przyłączył się do ich orszaku dopiero w czasie podróży przez ogarnięte wojną Niemcy, docierając z końcem 1631 r. do Lowanium. Z początkiem stycznia 1632 przebywał wraz z młodymi wojewodzicami w Kolonii, chyba tylko przelotnie, bowiem metryka miejscowego uniwersytetu nazwisk Lubomirskich i samego P-ego nie wymienia. Natomiast na pewno wpisał się 4 IV 1633 do albumu uniwersytetu w Lejdzie, skąd – uzyskawszy w półr. letn. 1633 przedłużenie urlopu – wyruszył w dalszą peregrynację do Włoch i innych krajów europejskich, wg bowiem zgodnej (1643), chociaż nie poświadczonej źródłowo, tradycji miał P. w czasie swych zagranicznych wędrówek zwiedzić Niemcy, Francję, Niderlandy, Anglię, Hiszpanię i Włochy.

Powróciwszy – prawdopodobnie w jesieni 1636 – do kraju, w krótkim odstępie czasu objął P. dwa ważne stanowiska w hierarchii uniwersyteckiej: 19 XI 1637 obowiązki wiceprowizora Szkół Nowodworskich u boku prowizora Adama Opatowczyka, wkrótce potem katedrę wymowy fundacji Piotra Tylickiego, na której zainaugurował działalność wykładową jako szósty z kolei «orator Tylicjanus» w r. 1638; ponadto w półr. zim. 1639/40 po raz drugi piastował godność dziekana Wydziału Filozoficznego, a od r. 1642 prowizora fundacji Piotra z Poznania dla ubogich chorych. Równocześnie dość późno, jak na stosunki uniwersyteckie, ale szybko postępował w godnościach kościelnych. W r. 1638 był tylko kanonikiem kolegiaty Św. Anny, ale 3 XII 1641 otrzymał prezentę na dziekanat kolegiaty Wszystkich Świętych, który wkrótce połączył z kanonią w kolegiacie Św. Floriana. Poza Uniwersytetem miał przynajmniej od r. 1638 probostwo szpitala Św. Ducha w rodzinnym Bieczu. Jako wiceprowizor Szkół Nowodworskich przyczynił się do budowy nowego gmachu szkolnego (1636–43) i, jak się zdaje, starał się o utrzymanie wśród uczniów zaleconego przez fundatora ducha pobożności, czemu dał wyraz również w wydanej w r. 1643 ordynacji dla szkoły bieckiej, dla której ustanowił 3 XII 1638 osobną fundację, m. in. na śpiewanie hymnu «Bogurodzica», jednocześnie kładąc w programie nauczania duży nacisk na nauczanie historii (komentował dzieła Q. Curtiusa Rufusa, L. A. Florusa, M. J. Justinusa oraz Klemensa Janickiego). Mimo absorbujących go z upływem lat obowiązków uniwersyteckich do końca życia z zamiłowaniem oddawał się pracy pedagogicznej, m. in. jako prywatny preceptor (wraz ze swym krajanem z Biecza J. Kubitkowiczem) syna chorążego kor. Prokopa Sieniawskiego – Adama Hieronima, który pod jego kierunkiem napisał i w dn. 16 III 1640 wygłosił mowę o konieczności zwalczania Tatarów w ich własnych siedzibach. Przykład Sieniawskiego zachęcił, jak się zdaje, woj. ruskiego Jakuba Sobieskiego do oddania swych synów Marka i Jana – od wiosny 1640 uczniów Szkół Nowodworskich – pod opiekę P-ego, ponieważ, jak pisał, «jest to człowiek omnium ore et laude celeberrimus i życzę, aby go sobie familiarissimum uczynili, zawczasu pozyskując afekt jego». Uzyskawszy w nie znanym bliżej czasie doktorat (bakalaureat?) teologii rzymskiej Sapienzy, w dn. 31 V 1641 przeszedł P. na Wydział Teologiczny i do ostatnich chwil życia uczestniczył w sprawach akademickich. W r. 1641 jeszcze raz dał wyraz swemu przywiązaniu do Uniwersytetu w pięknym polskim kazaniu Korona Akademiej Krakowskiej na pogrzebie Jakuba Najmanowica. Zmarł w Krakowie 30 III 1643. Pochowany został w kolegiacie Św. Anny, gdzie przyjaciele wystawili mu nagrobek (obecnie nie istnieje). W testamencie zapisał legaty dla Kolegium Większego i kolegiaty Św. Floriana oraz dla rodziny w Bieczu.

Estreicher; Cerchowie M. S., Pomniki Krakowa, Kr. 1904 III; – Barycz H., Historia Szkół Nowodworskich od założenia do reformy H. Kołłątaja (1588–1777), Kr. 1939–47 s. 82, 117–18; tenże, Lata szkolne Marka i Jana Sobieskich w Krakowie, Kr. 1939; tenże, Szkice z dziejów Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kr. 1933; Biecz. Studia historyczne, Red. R. Kaleta, Wr. 1963; Czermak W., Studja historyczne, Kr. 1901; Franke J. N., Jan Brożek (J. Broscius) akademik krakowski 1585–1652, Kr. 1884; Kot S., Studia Polaków w Uniwersytecie Lowańskim, Lw. 1927; Kurdybacha Ł., Wychowanie Aleksandra i Jerzego Lubomirskich w XVII w., Lw. 1930; – Brożek J., Wybór pism. T. 1, Oprac. H. Barycz, W. 1956; Materiały do historii m. Biecza 1361–1632, Wyd. F. Bujak, Kr. 1954; Starowolski, Monumenta Sarmatarum; – Arch. UJ: rkp. nr 19 s. 18, nr 35 s. 473–474, 490, nr 37 s. 277, 283, 361, nr 64 s. 95–96, 143, 148–150, 161–162 166, 172, nr 66 s. 730 i n., nr 74 s. 11, 12, 15, nr 76 s. 286, nr 111 s. 603, 609, 613; B. Jag.: rkp. nr 220, 226 IV, 227 k. 556, nr 2181, 6831.

Leszek Hajdukiewicz