INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Jan Brzuska  

 
 
Biogram został opublikowany w 1937 r. w III tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Brzuska Jan (1757–1840), ksiądz i autor kilku rozpraw z fizyki oraz książki do nabożeństwa. Urodził się 6 V w Strumieniu na Cieszyńskim, do gimnazjum (humaniora) uczęszczał w Cieszynie 1767–1773, na filozofię i częściowo na teologię w Ołomuńcu, gdy zaś stamtąd uniwersytet przeniesiono 1778 do Berna, ukończył studia teologiczne w Wiedniu, gdzie został wyświęcony na kapłana w r. 1780. Po powrocie do kraju był wikarym we Frysztacie, Cieszynie, administratorem w Pogwizdowie, od 1796 przez 8 lat proboszczem w Istebnej, następnie rok proboszczem w Wędryni i dziekanem jabłonkowskim, a wreszcie od 1806 proboszczem, dziekanem, radcą konsystorza i powiatowym inspektorem szkół w Cieszynie. Podczas wojen napoleońskich popadł skutkiem dewaluacji i własnej dobroduszności i gościnności w długi, a na tym tle w zatarg z komisarzem biskupim, ks. Mateuszem Opolskim. Gdy mu narzucono administratora, opuścił potajemnie Cieszyn w r. 1817 i udał się pieszo do Częstochowy, gdzie ukrył się w klasztorze. Wróciwszy po kilku tygodniach do Cieszyna na rozkaz gen. wikariatu, pełnił obowiązki proboszcza do 1838, umarł w opuszczeniu 9 VIII 1840, pogrzebany został na cmentarzu (dziś zmienionym na park) przy kościele św. Trójcy w Cieszynie. B. podczas duszpasterstwa zajmował się w Istebnej gorliwie fizyką, w której rozmiłował się jeszcze jako student w Ołomuńcu: miał maszynę elektryczną, na której wykonywał doświadczenia, budząc lęk u górali wytwarzaniem iskry i prądu elektrycznego, tak że uważali go za czarodzieja. Nadto stosował elektroterapię, sporządzał baro- i termometry, obserwował zjawiska meteorologiczne, oznaczał wysokość gór, a w r. 1801 sporządził organy z piszczałkami z sklejonego papieru. Napisał 3 rozprawy: o wpływie elektryczności na organizm ludzki, o wsi Istebnej i o wynalazku piszczałek organowych z papieru, lecz nie wydał ich drukiem. Rękopis o Istebnej miał w swej bibliotece Szersznik, ale w r. 1923 nie zdołał ks. Londzin żadnej z tych rozpraw odszukać. B-i dziełem jest zapewne Książka Modlitewna dla katolickiej młodzieży szkolnej jako też dorosłej (Cieszyn 1823), ogniwo pośrednie wśród modlitewników polsko-cieszyńskich między Hackenberga-Bajtka-Knobla »Prawdziwą i jedziną Drogą« (1761), a ks. Antoniego Janusza: »Pracą codzienną« (1857). Autor, ukryty pod inicjałami J. B., ksiądz świecki, określa swą książkę, jako napisaną »we waszym polszczyźnie bliższym języku«; w rzeczywistości jest to polszczyzna z pewnym cieszyńskim zabarwieniem narzeczowym. Dlaczego autor użył tego określenia, trudno rozstrzygnąć: sam dał dowody przywiązania do polszczyzny, opierając się wprowadzeniu kazań niemieckich w Cieszynie i wojując skutecznie w r. 1820 z magistratem cieszyńskim o obsadzenie organistostwa w kościele paraf. przez kandydata, umiejącego po polsku. B. jest bohaterem noweli Zofii Kossak-Szczuckiej: Czarodziej (Nieznany kraj, W. 1932, s. 104–12).

 

Portret B-i dużego formatu znajduje się na plebanii w Cieszynie.

Scherschnik Leop. Jon., Nachrichten von Schriftstellern und Künstlern aus dem Teschner Fürstenthum, Teschen 1810, 66–8; Londzin Józef ks., Stulecie pierwszej polskiej książki modlitewnej dla katolickiej młodzieży szkolnej, »Gwiazdka Cieszyńska« 1923, nr 64 i 66; tenże, Polskość Śląska Cieszyńskiego, Cieszyn 1924, 43–44, 65, 102; Grim Emanuel ks., W siedemdziesięciopięciolecie pierwszej polskiej książki do nabożeństwa na Ziemi Cieszyńskiej, Roczniki T. P. N. na Śląsku, III 151–2; artykuł Wurzbacha w Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich. Wien 1857, B., II 182 jest przedrukiem z Schreschnika.    

Wincenty Ogrodziński

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.