Simon (Simoni, Simonis, Symon, Symony, Disimonis, Dy Symoni) de (di) Jan (zm. 1626), murator i rzeźbiarz. Ur. w Nauders w Tyrolu, był prawdopodobnie Włochem, znał język włoski.
W r. 1575 S. opuścił rodzinne miasto; nie wiadomo dokładnie, kiedy przybył do Polski. Pierwszą znaną pracą S-a w Polsce była przebudowa (m. in. przedłużenie skrzydła południowego, nadbudowa całości, wykonanie kamiennych obramień otworów wejściowych i okiennych oraz sgraffitowej dekoracji wokół okien) gotyckiego zamku w małopolskim Dębnie dla Franciszka Wesseliniego (od ok. r. 1583). Prace ukończył w r. 1586, o czym świadczy sygnatura na ścianie południowej fasady. W r. 1588 pojawił się w krakowskich aktach cechowych, gdzie określany był jako «magister artificii»; ręczył wówczas Ambrożemu Meazzi za ucznia Mateusza Dykę z Książnic. W r. 1590, wykazawszy się listem «dobrego urodzenia» z Nauders, wystawionym na nazwisko Joannes Sigmunt (datowanym 26 II 1575), przyjął krakowskie prawo miejskie pod «przezwiskiem» Joannes de Simon. Był członkiem cechu muratorów i kamieniarzy, w marcu 1595 został w nim wybrany po raz pierwszy na starszego cechu. W l. 1601–6 S. wraz z rodziną i czeladzią przebywał w Starym Sączu, gdzie był zatrudniony przy przebudowie klasztoru Klarysek; dostał wówczas w używanie folwark na Muranach. Z konwentem starosądeckim zawarł pięć umów określających zakres i warunki budowy, z których zachowały się trzy (zawarta w Krakowie z 14 III 1604 i dwie zawarte w Starym Sączu 10 XI 1604 i 30 VIII 1605). S. prowadził budowę «wedle modelu jemu pokazanego»; było to: zbudowanie przylegającego do kościoła od południa piętrowego gmachu klasztoru Klarysek w kształcie czworoboku z wirydarzem otoczonym krużgankami, podwyższenie murów obwodowych oraz budowa domu dla księży. W warsztacie S-a wykonano również figuralną dekorację sgraffitową we wnękach szczytu budynku furty klasztornej z postaciami Chrystusa, bł. Salomei, świętych Franciszka, Klary i Kunegundy. Klasztor dostarczył materiał do budowy. Wynagrodzenie S-a za wzniesienie budynku klasztornego wyniosło 5 200 złp., a za budowę domu kapłańskiego 1 tys. złp. Jednym z pomocników S-a był mieszkający wówczas w Starym Sączu Jan Madurla (lub Maderla, włoski budowniczy).
Podczas prowadzenia prac w klasztorze starosądeckim S. bywał w Krakowie; m. in. odnotowano, że w r. 1604 przyjął na czteroletnią naukę uczniów – Mikołaja Cebulę i Macieja Miąckiego, a w lipcu 1605 rozpoczął długoletni proces z mieszczką krakowską Urszulą, wdową po Hieronimie Mazza, o dom przy Psim Rynku (obecnie Plac Wszystkich Świętych) w Krakowie (w l. 1606, 1611, 1619 występują jeszcze wzmianki o tym procesie w księgach miejskich). W r. 1619 miał S. dwa zatargi z cechem: o niedopilnowanie czeladników, aby płacili Kościołowi wymagane podatki, oraz zatrudnianie pracownika nie należącego do cechu. W r. 1620 (6 II) S. został ponownie obrany starszym cechu. W maju t. r. wynikł spór między starszymi cechu a S-em o wykonywanie przez niego prac kamieniarskich, mimo że nie przedstawił «sztuki» mistrzowskiej. Zabroniono mu wykonywania wszelkich robót kamieniarskich i kazano zapłacić 14 grzywien tytułem kary. Spór zakończył się jednak pomyślnie dla S-a, gdyż rada miejska do której się odwołał, stwierdziła, iż nowy statut (z r. 1618) nie może obowiązywać członków należących, jak właśnie S., od dawna do cechu. W r. 1620 S. procesował się z Flaminiuszem Ruskim, chirurgiem krakowskim, o niezapłacenie należności za prace prowadzone przy jego domu (prawdopodobnie «Pod Słoniem») przy ul. Grodzkiej. W r. 1623 (11 VI) został ponownie wybrany do starszyzny cechowej, dwukrotnie też wymieniany jest w sprawach dotyczących sporów wewnątrz cechu, w r. 1625 (1 V) został wybrany na poręczyciela za wstępującego do cechu Jakuba Maternę. Szkolił też uczniów, m.in. w r. 1620 przyjął na czteroletnią naukę swego syna Stanisława (za którego ręczyli Krzysztof Zywert i Jan Słowikowicz), w r. 1621 Jakuba Korzonka, w r. 1622 Marcina Pędzichowskiego, a w r. 1625 – Mateusza Sołtyska. Dn. 26 I 1626 S. został wybrany po raz ostatni na starszego cechu, lecz już na posiedzeniu 17 V t. r., pod nieobecność S-a, wybrano na jego zastępcę Bartłomieja Jankosa. Prawdopodobnie S. był właścicielem domu na Stradomiu w Krakowie, o czym świadczy zapis z r. 1627, gdy «wpisano wymiar granic na tyle domu Jana Włocha mularza» (mogło się to łączyć z podziałem majątku po jego śmierci).
W księgach krakowskich znajduje się wiele przekazów odnoszących się do «pana Jana mularza», czy «Jana Włocha» – niektóre z nich zapewne odnoszą się do S-a. Z adnotacji w księgach cechowych wynika, że jego warsztat miał profil architektoniczno-rzeźbiarski. Jeżeli napis na nagrobku bpa Piotra Kostki w Chełmży «SIMON» uznać za sygnaturę S-a, mógłby on być identyfikowany z Mistrzem Nagrobka Provany, jedną z najwybitniejszych indywidualności artystycznych w środowisku krakowskim na przełomie XVI i XVII w. Byłby on wówczas autorem nagrobków: Prospera Provany (zm. 1584) w kościele Dominikanów w Krakowie, Marcina Leśniowolskiego (zm. 1593) w kościele Mariackim w Krakowie, Andrzeja (zm. 1593) i Katarzyny (zm. 1601) Opalińskich w Radlinie, bpa Piotra Kostki (zm. 1595) w pokatedralnym kościele w Chełmży. S. zmarł w r. 1626, przed 6 I 1627.
Żoną S-a była prawdopodobnie Anna (nazwisko panieńskie nie znane), której w r. 1628 franciszkanie wytoczyli proces o potajemne wyprowadzenie się z należącego do klasztoru mieszkania, które wraz z mężem (określonym jako «Joannes de Simon murator civis Cracoviensis») trzymała za intercyzą «czas niemały». Wiadomo tylko o jednym synu S-a – Stanisławie.
Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler; Łoza, Architekci; tenże, Słown. architektów; Katalog Zabytków Sztuki w Pol., 1 z. 3 s. 77–8, z. 10 s. 329, 331, 334; – Barycz H., Stary Sącz poprzez stulecia, ,,Mpol. Studia Hist.” 1958 z. 3/4 s. 77; Bazielich W., Życie obyczajowe i kulturalne Starego Sącza w XVII w., „Roczn. Sądecki” T. 1: 1939; Bocheński Z., Świszczowski S., Zamek na Dębnie, w: Pamiętnik Zjazdu Historyków Sztuki i Kultury, W. 1948 s. 17–54; Buczkowski S., O sgraffitach znajdujących się w budynku klasztoru Bł. Kingi (klarysek) w Starym Sączu, odrestaurowanych w 1932 r., „Spraw. PAU” T. 38: 1933 nr 4 s. 7; tenże, O zabytkach sgraffita w Polsce, „Przegl. Powsz.” T. 50: 1933 t. 199 s. 155–61; Mikocka-Rachubowa K., Mistrz Nagrobka Provany – rzeźbiarz krakowski przełomu XVI i XVII w., „Roczn. Hist. Sztuki” T. 20: 1994 s. 5–85 (bez nazwiska S-a); Świszczowski S., Zameczek w Dębnie w świetle nowych odkryć, „Spraw. PAU” T. 48: 1947 nr 3 s. 64–6; tenże, Zameczek w Dębnie w świetle nowych odkryć, „Prace Kom. Hist. Sztuki” T. 9: 1948 s. 236; Tomkowicz S., Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVII w., Lw. 1912 s. 60, 121–4; Wdowiszewski W., Budowniczowie i mularze Niemcy i Włosi pracujący w Krakowie w l. 1432–1596 (komunikat), „Prace Kom. Hist. Sztuki” T. 4: 1891 s. LXII–LXIV; Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, Z. 7: Woj. krakowskie, Oprac. T. Chrzanowski, M. Kornecki, W. 1971 s. 41, 93–4; Zaleski S., Św. Kinga i jej czasy w Polsce, „Przegl. Lwow.” T. 12: 1882 z. 12 s. 625–7; – AP w Kr., Oddz. miejski: Consularia Cracoviensia. Controversiae, ks. 507 s. 527–528, 850–851, 971, ks. 510 s. 910, ks. 511 k. 161, 229, 412, 753, ks. 512 s. 218, 269–270, ks. 514 s. 744, 745, 843, ks. 498 (Promptuaria ad inscriptiones officii consularis Crac. ), ks. 1423 (Liber iuris civilis), s. 396, Scabinalia Cracoviensia, inscriptiones, ks. 32 s. 1269, Advocatialia Cracoviensia, nr 232 s. 1715, 1723, AD (Acta Deposita) 480 (Regestum seu liber actorum contubernii murariorum, fabrorum et stameciorum clarissi[mae] urbis Cracoviensis…, (1572–1743>), s. 168, 244, 245, 246, 250, AD 492 (1619–1630), s. 12, 12–13, 14, 28, 29, 37–38, 39, 44, 50–52, 56, 63, 77, 92–94, 105, 108–110, 115, 121–124, 204, 264–265, 268–270, 275, AD 496 (1590–1722), s. 9, 18, 36, 56, 81–83, 85, 89; Inst. Hist. Sztuki Uniw. Warsz.: Mikocka-Rachubowa K., Mistrz Nagrobka Leśniowolskiego, rzeźbiarz krakowski przełomu XVI i XVII w. i jego warsztat, W. 1979 (mszp. pracy doktorskiej).
Katarzyna Mikocka-Rachubowa