Suffczyński Jan Dezydery Piotr Onufry h. Szeliga (1750–1812), generał wojsk bawarskich i koronnych, sędzia pokoju pow. hrubieszowskiego.
Ur. w Łańcuchowie (ochrzczony został 29 V), był wnukiem Kaspra (zob.), najmłodszym synem Michała (zob.) i Franciszki z Suffczyńskich, bratem Józefa (zob.) i Antoniego (zob.).
Od wczesnych lat S. przygotowywany był do służby wojskowej. Ojciec wysłał go do Francji i z jego korespondencji (do Jerzego Mniszcha pisał 20 I 1773, że S. służył w armii francuskiej osiem lat, do Izabeli Branickiej 10 XII 1776, że dziewięć lat) wynika, że nastąpiło to być może w r. 1764 lub r.n. W r. 1766 ojciec uzyskał dla S-ego stopień chorążego regimentu buławy w. kor., 18 IX t.r. dziękował za to hetmanowi w. kor. Janowi Klemensowi Branickiemu, a nominacja wyszła z datą 21 IX. Wg zbeletryzowanej biografii S-ego pt. „Muszkieter” („Przegl. Pol.” R. 3: 1869/70 z. 9 t. 3–4), autorstwa jego stryjecznego wnuka Kajetana Suffczyńskiego (zob.), S. wyjechał jako towarzysz Janusza Modesta Sanguszki do Lunéville. Wersja ta znajduje częściowe potwierdzenie: wprawdzie Sanguszko wyjechał z kraju dopiero latem 1766 i naukę podjął na początku r.n. nie w Lunéville, lecz w akad. wojskowej w Metzu, jednak jego towarzyszem w Metzu był kasztelanic czerski, a więc zapewne S. Wg K. Suffczyńskiego młodzieńcy poróżnili się; S. zranił Sanguszkę rzuconym kałamarzem i z obawy, że go zabił, uciekł i zaciągnął się do muszkieterów francuskich pod przybranym nazwiskiem Müler. W korespondencji Barbary Sanguszkowej pojawia się S. ponownie w lutym 1769; dowiadujemy się, że był z Sanguszką w Nancy i dodatkowo uczył się języka niemieckiego, gry na flecie poprzecznym, bliżej nieokreślonych przedmiotów wojskowych (szermierki?) oraz kaligrafii. Z listów jego ojca wynika, że karierę wojskową we Francji zaczął S. od «gemeina», co należy interpretować jako służbę od kadeta. Pełnił ją w rekrutowanym spośród cudzoziemców regimencie dragońskim Schomberga. Dn. 8 VII 1769 został podporucznikiem w kompanii Hohenzollern, 1 VI 1772 porucznikiem, a 25 VIII 1773 kapitanem. Wg wspomnianej opowieści brał udział w walkach z powstańcami na Korsyce (1768–9), następnie przyjechał przez Wiedeń do Polski i wraz z oficerami francuskimi (m.in. C. G. Choisy, Ch. H. Viomenil) wziął udział w konfederacji barskiej; w Białej rzekomo spotkał się z ojcem i bratem, Antonim. Opracowania dotyczące konfederacji barskiej nie potwierdzają tej informacji, natomiast wiadomo, że S. przyjeżdżał do kraju w r. 1773, by widzieć się z matką, która w sierpniu t.r. zmarła. Wg K. Suffczyńskiego wracał do Francji z Viomenilem, eskortując archiwum konfederacji, wydane na żądanie władz francuskich przez Austriaków. Wg innego przekazu rodzinnego (Arch. KUL) podróż z Paryża do Krakowa odbył na zlecenie C. Dumourieza (!). W jej trakcie spotkał się w Monachium z ojcem.
Zapewne w wyniku zabiegów ojca, który w poł. r. 1773 przebywał w Monachium, przeniósł się S. jesienią t.r. do armii bawarskiej. Dn. 13 X podjął służbę w elitarnym pułku lejbgwardii elektora bawarskiego Maksymiliana Józefa, początkowo w komp. grenadierskiej, a od 8 I 1774 w randze kapitana sztabowego. Dn. 7 XII 1776 awansował na majora oraz uzyskał tytuł szambelana elektora bawarskiego. W l. 1775, 1776 i 1779 wraz z ojcem i braćmi dokonywał podziału majątku; przypadły mu Brany na Wołyniu. Z czasu pobytu S-ego w Bawarii datuje się jego znajomość z Wojciechem Suchodolskim (zob.), który, wg K. Suffczyńskiego, pomagał w podziale majątku. Ojciec S-ego prosił w liście z Monachium 12 XII 1776 star. opinogórskiego Michała Krasińskiego, aby udzielił pomocy synowi, gdy ten wróci do kraju, a w październiku 1777 zwrócił się do Izabeli Branickiej o załatwienie synowi «służby przyzwoitej w wojsku autoramentu cudzoziemskiego». S. zwlekał z opuszczeniem służby bawarskiej, choć wg tradycji rodzinnej bawił u krewnych, Teresy z Suffczyńskich i Franciszka Ksawerego Sapiehów w Kociurzyńcach na Wołyniu. Podczas tego pobytu podjął próbę zawarcia małżeństwa z panną Jezierską oraz śmiertelnie zranił w pojedynku rosyjskiego gen. Jermołowa (?). Tradycja rodzinna przypisuje S-emu kilka pojedynków, m.in. rzekome zabicie swego dowódcy w Bawarii, po czym podobno ukrywał się przez pewien czas w Wiedniu, ale nie został wydalony ze służby w armii bawarskiej. Dn. 26 IX 1777 otrzymał dymisję w randze majora z wojska bawarskiego od elektora Maksymiliana Józefa. Zapewne jednak pozostał w służbie bawarskiej i awansował (przed 25 I 1779) na pułkownika, a następnie 11 VIII 1780 na stopień gen. majora (patent podpisał nowy elektor Karol Teodor). Dn. 26 VIII t.r. otrzymał Order Czerwonego Orła, nadawany przez Hohenzollernów linii Bayreuth-Ansbach.
W l. osiemdziesiątych przebywał S. w Polsce; zapewne jego dotyczyły podziękowania ojca, wystosowane w r. 1784 do króla Stanisława Augusta, za «poprawę losu» syna – szambelana. Na mocy uchwały Sejmu Wielkiego, poszerzającej stan liczebny armii, S. uzyskał 3 X 1789 etat gen. majora w wojsku kor. (patent z 10 X t.r.) oraz przydział do Dywizji Wołyńskiej i Kijowskiej (przemianowanej następnie na Kijowską i Bracławską) na stanowisko komenderującego kawalerią. W październiku 1791 ks. Józef Poniatowski pozostawił S-emu dowództwo komend pogranicznych. W wojnie polsko-rosyjskiej 1792 r. S. całkowicie zawiódł; kiedy w 2. poł. maja t.r. wojska rosyjskie wkroczyły do Rzpltej, S-ego nie było przy stacjonującym w Lipowcu zgrupowaniu dwudziestu szwadronów jazdy. Zastępujący go płk Stanisław Wielowiejski, wycofując się przed nieprzyjacielem, nie zabrał milicji białocerkiewskiej; Wydaje się, że S. nie dołączył do swojej dywizji aż do zakończenia działań wojennych w sierpniu; znajdował się wówczas na Mazowszu i wraz z Józefem Bielakiem został przydzielony do Dyw. Litewskiej, dowodzonej przez Szymona Zabiełłę.
Od przełomu l. 1792 i 1793 do wiosny 1794 dowodził S. oddziałami jazdy i piechoty (ok. 2200 osób), stacjonującymi w rejonie Bielska na Podlasiu, wydzielonymi z Dyw. Małopolskiej gen. Józefa Wodzickiego. Po przeprowadzonej 28 II 1794 przez Komisję Wojskową redukcji wojska S. pozostał na etacie generalskim, lecz po wprowadzonych przez Radę Nieustającą poprawkach, również jego grupa otrzymała 10 III t.r. rozkaz rozwiązania; w następnych tygodniach rozpuszczono 500 szeregowców. Po wybuchu insurekcji kościuszkowskiej S. deklarował 3 IV wierność Komisji Wojskowej; jednak pod koniec kwietnia dowodzona przez niego grupa przystąpiła podczas jego nieobecności do powstania i wyruszyła w stronę Warszawy (na Pradze stanęła 21 IV). S. dogonił podległe sobie oddziały w Stanisławowie, ale wicebrygadier Józef Rzewuski odmówił oddania mu komendy. W tej sytuacji S. w liście z Sokołowa 24 IV zgłosił akces do powstania, a następnie wyjechał do Warszawy i od gen. Stanisława Mokronowskiego otrzymał 3 V pozwolenie na udanie się do obozu Tadeusza Kościuszki pod Przybyszowem, gdzie zaproponował «użycie go w randze przyzwoitej». Naczelnik polecił S-emu organizację korpusu ochotniczego na Lubelszczyźnie (list z 19 VI) i 22 VI uzyskał jego zgodę na opuszczenie obozu pod Przybyszowem. Obwiniany przez podkomendnych o sprzyjanie Rosjanom, S. został 24 VI aresztowany na żądanie prezydenta Warszawy Ignacego Zakrzewskiego i osadzony w pałacu brühlowskim. Żądanie Wydziału Bezpieczeństwa z 28 VI, by dostarczono do sądu Suffczyńskiego dotyczyło raczej brata S-ego, Antoniego, również osadzonego w areszcie. Tego dnia S. prosił Kościuszkę o oczyszczenie z zarzutów i zwolnienie z aresztu. Z listu Naczelnika z 4 VII wynika, że powodem aresztowania były wypowiedzi S-ego «w Tarczynie przeciw wojsku». Ostatecznie Kościuszko nakazał 22 VII jego zwolnienie wyjaśniając, że aresztu domagali się liczni oficerowie. Dn. 29 VII S. prosił Naczelnika o przywrócenie go do służby czynnej w randze generalskiej lub skierowanie do ziemi chełmskiej, gdzie chciał dać «dowody obywatelstwa». Po wymijającej odpowiedzi (30 VII) Kościuszki nie brał S. udziału w powstaniu.
Po zakończeniu insurekcji kościuszkowskiej S. mieszkał w Hostynnem w pow. hrubieszowskim, który po trzecim rozbiorze znalazł się w zaborze austriackim; nie wiadomo jednak, czy był właścicielem majątku, w którego skład wchodziły dwie wsie i dwa folwarki (Hostynne i Łotów). Odziedziczone Brany na Wołyniu stracił, przegrywając proces z Teresą Sapieżyną. Dn. 7 X 1807 uzyskał potwierdzenie szlachectwa przez Wydz. Stanów sejmu galicyjskiego. Wycofał się z aktywnego życia i dopiero 15 II 1812 obrano go sędzią pokoju pow. hrubieszowskiego. Zmarł w Hostynnem 17 VIII 1812, został pochowany w Grabowcu.
W małżeństwie z Elżbietą z Suchodolskich (ok. 1762–1816), siostrą Wojciecha Suchodolskiego, miał S. dwóch synów: Wacława (zm. 1833) oraz Franciszka (1789–1843), oficera armii Ks. Warsz., uczestnika wojny z Rosją 1812 r., od 12 VI 1813 kapitana, dymisjonowanego 30 XII 1815 z wojska Król. Pol., od r. 1818 wójta gminy Hostynne, a od r. 1829 sędziego pokoju pow. hrubieszowskiego, mylonego z innym Franciszkiem, do r. 1793 chorążym Kawalerii Narodowej, który był żonaty od r. 1815 z Barbarą z Deszertów, 1.v. Suffczyńską (1787–1855), wdową po swym kuzynie Michale Suffczyńskim, synu Józefa (zob.); miał synów Juliusza (1819–1885) i Kacpra (ur. 1821).
Archiwum Jana Steckiego (katalog rękopisów), Oprac. H. Ziółek, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kośc.” T. 57: 1988; Enc. Wojsk., VII; Oficerowie Rzpltej 1777–1794, I: – Bauer K., Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego, W. 1981; Herbst S., Z dziejów wojskowych powstania kościuszkowskiego 1794 roku, W. 1983; Korzon, Wewnętrzne dzieje; Ratajczyk L., Wojsko i obronność Rzeczypospolitej 1788–1792, W. 1975; Smoleński W., Konfederacja Targowicka, Kr. 1903; Szyndler B., Powstanie kościuszkowskie 1794, W. 2001; Tokarz W., Rozprawy i szkice, W. 1959; Wolański A., Wojna polsko-rosyjska 1792 r., W. 1996; – Koźmian K., Pamiętnik, Wr. 1972 III; Nekrologi „Kuriera Warszawskiego” 1821–1939, Oprac. A. Tyszka, W. 2001–7 I, III; Nurty lewicowe w do-bie polskich powstań narodowych 1794–1849. Wybór źródeł, Oprac. J. Kowecki, Wr. 1961; Ostrowski T., Poufne wieści z oświeconej Warszawy, W. 1972; Rozkazy Kościuszki do generała Orłowskiego w roku 1794 skierowane, Wyd. A. Skałkowski, P. 1925; Sufczyński K., Muszkieter, w: Pisma pomniejsze, W. 1875; Trębicki A., Opisanie sejmu ekstraordynaryjnego podziałowego roku 1793 w Grodnie. O rewolucji 1794, Oprac. J. Kowecki, W. 1967; Vol. leg., IX 112; – „Gaz. Warsz.” 1816 s. 1176; „Kur. Lit.” 1812 nr 82; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V nr 15331 s. 11, 27–9, Arch. Roskie, pudło XXII nr 35 s. 18–19, pudło LXI nr 102 s. 3–9, Księgi Kanclerskie, nr 94 s. 4, Mater. geneal. W. Wielądki, nr 56 s. 197–204; AP w Kr.: Arch. Podhoreckie, Teki Andrzeja Potockiego, pudło 2 nr 116 k. 643, Arch. Sanguszków, teka 266 plik 1 nr 10, 11 (Jacek Wikliński do Césara Pyrrhys de Varille. Metz 5 III 1767 i niedatowany), teka 275 plik 17 nr 188 (l’abbé Gauthier do B. Sanguszkowej 7 II 1769 z Nancy); AP w L.: USC paraf. rzymskokatol. w Łańcuchowie, allegata 6.n.; B. Czart.: rkp. 930 s. 803, rkp. 943 k. 907–7v; B. KUL: Arch. Jana Steckiego, sygn. 529 k. 36–58, 103, 104–36, 361, sygn. 1206 k. 13–15; B. Ossol.: rkp. 16038 k. 91–4; Bayerisches Hauptstaatsarchiv w Monachium: Abt. IV, Kriegsarchiv, KA, Alter Bestand A IV 7a, KA, HS, 1621 (ranglista z wpisem: Johann Szeliga graf von Suffczinski); Deržavnyj archiv žytomirs’koï oblasti w Żytomierzu: F. 146 op. 1 spr. 819 s. 33–7; – Informacje Elżbiety Wierzbickiej z L.
Tomasz Ciesielski